Хальмг Тањєчин кўндті иргн Елизавета Чонаева

09-10-2020, 15:19 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Тґрскін харсгч Алдр дііні орлцач, кўч-кґлсні ветеран Елизавета Николаевна Чонаева шидр йирн долан наста болв. Тењгр нас ґгід, олна хормад багтљ, эрўл-менд йовхдан Елизавета Николаевна седкл таварн бііні. Сиврин тууврас ирхдін эдн авальтаєан Элстин Изотовин нерті уульнцд ирљ бііршсмн. Энд кўўкдін ґскід, тањєчин ґслт-бослтд кўч-кґлсірн тівцін орулљ йовсн ветеран ода кўртл тер гертін біієі. Алдр Диилврин 75 љилин ґґнлі ирлцўлљ, Хальмг Тањєчин Толєач Хаска Бату Елизавета Николаевнад «Хальмг Тањєчин кўндті иргн» гидг ґґдін нер зўўлєв.

Імтн цуглрдг герин эзн

Иигљ экін, ээљін кўўкднь, ачнр-зеенрнь, тедні ўўрмўд, элгн-саднь келні. Елизавета Николаевнан болн Борис Умкеевич ґрк-бўлірн біісн герт дањгин імтн ирдмн. Кергірн Элстд ирсн элгн-саднь, эцклінь кґдлљісн улс, нань чигн таньл-ўзлнь ирдг бііљ кевті. Светлана кўўкніннь тодлврар, ґрўн босхла, залын пол деер кесг кўн унтљ кевтсн біідмн. Школас ўдин хґґн ирхлі, эцкнь кесг улсла шатр наачасн эс гиљ кўўндљ суусиг ўздг билі. Ґґрнь біісн улсла чигн эдн ни-негн біісмн. Сін ґдриг хамдан нег ширі эргљ сууєад, сенр хот ууєад, дууєан дуулад, биилід, нег-негін кўндлљ біісмн.
«Зањгин сіінд імтн хурдг» гидг ўлгўр ямаран чик болдгинь Чонаевихні љирєлин ўлгўр деер медљ болхмн. Елизавета Николаевна ґрўн эрт босад, нег суулє багтамљта тиим ик савд хальмг ці чанад оркдмн. Бас тиим элвгір махта хот буслєад єарєчкдмн. Тедў дўњгі олн кўн эднід ирід біідг билі. Асхн кґдлмшісн хірљ ирхлірн, Елизавета Николаевна зууран лавкас зурєан ґдмг авч ирдмн. Тиигід эдні эк-эцк кґдлн бііљ, кўўкдін ґскн бііљ олн улст дґњ кўргдг, тевчід, хотлад єарєдг билі. У-ґргн седклті хойр кўн тиигід нег ґрк-бўлд харєснь бас темдгті болљана. Елизавета Николаевна болн Борис Умкеевич хойр гертнь ирсн кўн болєниг тевчід, хотынь ґгід, кўўндід єарєдмн.

Діінд орсн зґргті кўўкн

Дііні љилмўдт Елизавета Николаевна Чонаева (Услурова) 2-ч Белорусск фронтд зенитн-артиллерийск полкд церглљ йовсмн. 1569-ч зенитн-артиллерийск полкд тів єар хальмг кўўкн церглљ йовла. Дііні хґґн тедніс єурвнь Мария Зулаева болн Надежда Инджиева бас Элстд біісмн. Иигід бає цагтан хамдан діілдљ йовсн ўр кўўкдіс ода імд-менд ўлдснь ор єањцхн Елизавета Николаевна болљана.
Зенитксиг немш-фашистск цергин ґмніс тґвлљ, харслт бірљ кўўкд діілдсмн. Діілдіні цагин тускар эдн дала икір келдго билі. Зуг хая хамдан харєсн цагтан іімшгті тер цагиг тодлад, бає насни зґргті тґлідін тер іімшгиг дааљ єарсан санљ, кесгтін тагчг суусинь ўзсн Светлана болн Валентина кўўкднь экнь ямаран кўнд бірлдінд орлцсинь медљ авв.
Хальмгудыг фронтас буулєсн цагт, Сиврўр эдниг авч йовсн кемд Лиза зууран гемнід, Смоленскин госпитальд орљ эмнўлсмн. Эдгід, ухан-сегін орсн кемд кўўкн дііч ўўрмўдісн ўлдсндін єундад, зовад, буру хандад, хот уулго біів. Терўгинь эмч ўзљісн бііљ. Санитарк кґдлљісн мањєд бер кўўкнд сана зовад, хар ґдмгісн авч ирљів. Эмч Лизаг уурлад, бийін єартан авад, эдгхин арє хіітхі гиљ селвг ґгв. «Чамаг хол хаалєд авч йовхар бііні. Тер хар ґдмгісн хатаљ авад белд», - гиљ эмч кўўкнд закв. Тиигід кўчір гишњ ґдмгинь хагсалєад, кергті эм ґгід йовулсинь Елизавета мартхш. Эмч ямаран чик селвг ґгсинь кўўкн хаалєдан медв. Терўг дахљ, харљ йовсн цергч эдні хотд ґгсн талонмудыг кґзр наадад шўўгдсн тґлід Лиза хот уга йовв. Хагсу хар ґдмг уга болсн болхла, харєнх чигн біісн. Ямаран чигн біідлд кўўні љирєлд чик саната, ґр-ґвч улс харєдгнь бас ўнн йовдл. Елизавета Николаевна бийнь цаєан седклті кўн, љирєлднь чигн тиим улс харєљ йовв.

Эк-эцкин ўлгўрір

Госпиталяс єарч йовад, єурвн дола хонад, кўўкиг Молотовск областин Кунгур станцд авч ирв. Тендін шишлњ пунктд кўсдундур сардан бірід, Новосибирск муљгин Искитимск района Ворошиловин нерті совхозур Лизаг кґдлмшт йовулсмн. Кесгтін тиигід кґдлід бііљ, хґв болад, Ксения дў кўўкін олљ авв. Хамдан кґдлљісн залу Искитим орад, тенд хальмгудла харєад кўўндљієід, Лизала хамдан церглљ йовсн Болвсн Самхаева тенд біісинь медв. Хґґннь Лиза Ксения хойр Красноярск крайин Ужур станцд біісн экін болн дўўєін олв. Услуровихн тиигід нег-негін олад, Сиврин зовлњгиг хамдан даахд амр болв.
Экнь Мария Дмитриевна йир сііхн кўн билі. Хотна кґвўд цугтан эн кўўкнд дуран ґгсн бііљ. Мария болхла Николайд дурлсн болдг. Іідрхні муљгин Ватажное селінд эдн біісмн. Байн улсин кўўкн біісн Марияг эк-эцкнь угатя Николайд ґгшгоєар седдв. Болв икір дуран ґгсн кўўкн седклинь авлсн кґвўг кесг љил цергіс кўлієід одсн юмн бііљ. Цергт авгдсн кґвўн сурєульдан єавшун болад, ончлгдљ йовсмн. Лейб-гвардин урядник болљ церглсмн. Хаана біішњ чигн харсх ик даалєвр эн кўцісмн. Хаана йосн хольврсн цагла гертін хірљ ирід, заєс ањнлєнд кґдлід, дурта кўўкін авад амулњ-менд біісмн. Зґргті діічин ууєн кўўкн Лиза ґсід-босад, Тґрскін харсгч дін эклсн цагла цергт мордад, зенитн-артиллерийск полкд діілдљ йовсмн.

Ґрк-бўлин кишг

Сиврт Елизавета фронтас бууљ ирсн Борис Чонаевла таньлдад, ґрк-бўлін ґнділєсмн. Тенд тууврин єазрт ууєн кґвўнь Борис єарсмн. Єазртан ирід, бііршід, тањєчан босхљ авхар шунљ кґдлв. Тґрскн єазртан Светлана болн Валентина кўўкднь єарв. Тиигід єурвн ўрін ґскід, кґдлід біів. Борис Умкеевич производствин олн халхар кґдлљ йовв. Елизавета Николаевна болхла, Хальмг ах сурєулин хойрдгч корпусин буфетд олн љил кґдлв. Олн оютнр энўні эвті єарар болєсн хот эдлљ, сурєулян сурч йовсмн.
Діінд орлцљ, Тґрскін харссн, Сиврин тууврин кўнд тоотыг дааљ єарсн, тањєчан шиніс босхљ авсн ветеран Елизавета Николаевна Чонаева ут нас наслљ, кўўкдиннь, ачнр-зеенриннь хґв-кишгт багтљ бііні.

Галина ХЕЙЧИЕВА
Зургт: Тґрскін харсгч Алдр дііні болн кўч-кґлсні ветеран, Хальмг Тањєчин кўндті иргн Елизавета Чонаева

Видео