Олн үртә өрк-бүлмүдин тускар

16-11-2020, 15:40 | Таңһчин зәңгс » Күн болн җирһл

Мана орн-нутгт, тер тоод Хальмг Таңһчд, сүл цагт нилхд төрлһиг урмдуллһна керг-үүлдврмүд күцәгдҗәхәс иштә олн үртә өрк-бүлмүдин то икдәд бәәнә. Олн үр асрҗах эк-эцкнрт социальн демин мөңг өгч, эдниг дөңндг деерән олн үртә өрк-бүлин чинр өөдлүллһнә кесг марһас давуллһн сән авъяст тохрҗана. Мана таңһчд олн үртә өрк-бүлмүд федеральн болн региональн халхар күргҗәх дөң авч, шаңһ эднә төрмүдт һол оньг өгчәхиг темдглнә. Шидр бидн Хальмг Таңһчин олн үртә өрк-бүлмүдин олна ниицәнә ахлач Чужан Натальяла харһад, эн төрәр күүндвидн.
Наталья тавн үртә эк болна. Эднә өрк-бүл 2018 җилд «Җилин сән гисн өрк-бүл» гидг Цугәрәсән марһана региональн девсңд диилвр бәрв. Терүнә хөөн эдн таңһчиннь нериг харсад, дииләчнрин тоод орв. Наталья Бадняевна таңһчин олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗ, олн үртә өрк-бүлмүдиг үүмүлҗәх төрмүд хаһллһна туст аһу ик көдлмш күцәҗәнә. Чужан Наталья Элст балһсна Хургин депутат болҗ үүлдҗ, өрк-бүлмүдин социальн тетквриг ясруллһна халхд шин тогтавр батллһнд орлцна.
- Мана таңһчд «Олн үртә өрк-бүлмүдин социальн теткврин туск» гидг закан 2011-ч җилд батлгдсн билә. Терүнд һурвн болн терүнәс үлү үр асрҗах эс гиҗ асрмҗд авсн өрк-бүлмүдин төлә ямаран льгот батлгдснь заагдҗана. Тиигәд мана таңһчд олн үртә өрк-бүлмүдт сар болһн жилищн-коммунальн туслмҗин һаруһин 30 процент мөңгинь даңцана, бичкдүд сард нег дәкҗ музейд, һәәхүлд, театрмудт өңгәр орҗ чадҗана, бичкдүдин садт эдниг хамгин түрүн авх зөвтә, сар болһн сурһульч болһнд халун хотар тетклһнд 1000 арслң өггднә. Нег дәкҗ эднд һазрин участк өңгәр йилһгднә, җил болһн сурһульднь кергтә хувц-хунр хулдҗ авхин төлә 5 миңһн арслң өгнә. Эннь олн үртә өрк-бүлмүдт таңһчин закаһар батлгдсн льгот болна, – гиҗ Наталья Бадняевна келв.
Энүнә келсәр, олн үртә өрк-бүлмүдиг дөңнхин төлә нань талдан закад болн тогтаврмуд мана таңһчд бәәнә. Үлгүрнь, «Хальмг Таңһчд һазрин хәрлцә дигллһнә туск» гидг заканас иштә һурвн болн терүнәс үлү үртә өрк-бүлмүд нег дәкҗ өңгәр һазрин участкар теткгдх зөвтә. Тиигчкәд тавн болн терүнәс үлү үр бәәхлә, өрк-бүлд хойр участк өгнә. Темдглхәс, олн үртә өрк-бүлмүдин ниицән һазрин участкудыг инженерн сетьмүдәр тетклһнә, хату девскртә хаалһ тосхлһна төрмүдиг хаһлҗана. Нилхд төрлһиг урмдуллһна болн олн үртә өрк-бүлмүдт дөң күрглһнә туст дәкәд нег закан батлгдсмн. Эннь экин (өрк-бүлин) региональн капиталын туск закан болна. 2012-ч җилин тула сарин 1-с авн һурвдгч үрн төрҗ һарсн эс гиҗ көвүчлҗ авсн өрк-бүлд региональн капитал өгдг болв. Келхд, урднь терүнә кемҗән 67 һар миңһн арслң бәәсн болхла, ниднәс авн тер 103800 арслң болв. Экин капиталын мөңгиг гер-бүүрин таал ясруллһнд, шин бәәр тосхлһнд, күүкдиннь эрүл-менд батруллһнд, сурһульд болн нань чигн кергт олзлҗ болхмн.
- Эн җил мана җирһлд коронавирус учрад, ик харшлтан күргв. Урднь күргҗәсн дөң деер шин закад болн тогтаврмуд батлгдҗ, социальн демин мөңг өглһнә туск шиидврмүд авгдв. Эн җиләс авн региональн капиталын мөңгиг үрнь җил күрсн цагас авн олзлх арһ өггдв. Гер-бүүрин таал ясруллһнд мөңг өгъялҗ авсн болхла, үрнь төрҗ һарсна дару капиталын мөңгәр ипотекиг даңцаҗ болв. Урднь болхла үрнь һунта болхиг күләх кергтә бәәсмн. Эн җил түрүн болҗ олн үртә өрк-бүлмүдт асргдҗах сурһульч болһнд хувц-хунр хулдҗ авлһнд 5 миңһн арслң йилһгдв. Эндрк эпидемиологическ таалд зәрм өрк-бүлмүдин олз-оруһин кемҗән дор унсн цагт эн демин мөңгн күүкдән сурһульднь белдхд ик дөң болв. Эн җил һунта наснас авн долан нас күртл бичкдүдиг асрҗах өрк-бүлмүдт сар болһн демин мөңг (5105,5 арслң) өгдг болв. Хальмг Таңһчин Толһачин зәрлгәр 8-с авн 18 нас күртл бичкдүдт нег дәкҗ 5 миңһәд арслңга дем өггдв. Цуг эн социальн теткврин керг-үүлдврмүд олн үртә өрк-бүлмүдиг дөңнҗ, ик урмд өгчәнә, – гиҗ Наталья келнә.
Ик кезәнәс авн хальмг улс өнр-өсклң бәәсмн, өрк-бүл болһнд арвад үрн билә. Мана орн-нутгт хүврлт учрад җирһлин таал күнд болсн цагт әмтн неҗәд-хошад үр һарһдг болв. Җил ирвәс мана бәәдл-җирһл сольгдад, шаңһ олн үртә улсиг дөңнҗ эднә төрмүдт ик оньг өгдг болҗана. Терүнәс иштә мана орн-нутгт һурвн болн терүнәс үлү үртә өрк-бүлмүдин то өсәд бәәв.

ДООҖАН Наталья

ТООЛВР

Олн үртә өрк-бүлмүдин тускарХальмг Таңһчин социальн делгрлтин, күч-көлснә болн көдлмшәр тетклһнә министр Өлзәтин Марина:
- Эн сарин эклцәр кесн то-дигәр мана таңһчд 6501 олн үртә өрк-бүл бәәнә. Бичкдүдиг асрҗах өрк-бүлмүдт социальн дөң күрглһнд эн җилин йисн сарин туршарт 1 452866,0 миңһн арслң һарһгдв. Нидн эн кергт 814234,2 миңһн арслң олзлгдсн билә. Мана тааврар эн җил 2019 җиллә дүңцүлхлә бичкдүдиг асрҗах өрк-бүлмүдт дөң күрглһнә кергт һарһгдҗах мөңгнә кемҗән хойр холванд өсхмн.
Мана таңһчд олн үртә өрк-бүлмүдин то өсәд йовхнь темдгтә. Эдн таңһчин олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗ, күүкдтән чик сурһмҗ өгч, отг-әәмгтән күндтә улс болна. 2011-ч җиләс авн мана таңһчд тиим өрк-бүлмүдиг «Күүкдтән чик сурһмҗ өгсн төләднь» гидг темдг бәрүлҗ өгдг болв. Дәкәд деернь эднд 30 миңһн арслңга мөрә бәрүлҗ өгнә. Эн җилмүдин эргцд мана таңһчд 196 эк-эцк эн темдгәр ачлгдв. Эн җил дәкәд 20 эк-эцкин ач-тус темдглгдхмн. Мана өрк-бүлмүд таңһчин болн Цугәрәсән марһаст диилвр бәрдгнь олнд бахмҗ болна. Темдглхәс, таңһчин элчнр җил болһн мана орн-нутгин сән гисн өрк-бүлмүдин тоод орна. Андрюшкеевихн, Нарин-Шариновихн, Чужаевихн, Манджиевихн болн Улановихн эн марһанд Хальмг Таңһчин нер дуудулв.

Видео