Хотл балһсан кеерүлий!

09-02-2021, 15:22 | Таңһчин зәңгс » Эндрк ґдрин тґрір

Бидн эврәннь хотл балһсндан йоста келн-улсин онч зүүх зөвтәвидн. Сүл җилмүдт эн туст баһ биш көдлмш кегдсмн. Элстд «Бурхн Багшин алтн сүм», «Долан хонгин бумб», «Бортха» булг, «Сити чесс», Көглтин Даван Гер-музей, «Мөр унсн алтн дәәч» болн нань чигн сәәхн гермүд болн бумбс җил болһн хотл балһснд ирсн миңһәд зуульчин оньг авлна. Зуг эн туст кех көдлмш ода чигн дала.

Би Ю.Клыковин нертә уульнцд бәәдв. Өцклдүр балһсна цутхлңгас эврә уульнцарн хәрҗ йовад, гермүд деер бәәдг олн зүсн бүрдәцсин, лавксин нердт оньган өгәд, зөвәр алң болв. Нег гер деер “Zwozy” гиҗ бичәтә. Цааранднь йовхла, “Sweet”, «Flowers and coffee», «Estetica”, “OLIKEA”, “Дискаунтер Темпо” болн нань чигн акад, әмтнә ик зууднь меддго нерәдлһс үзв. Келхд, Элст балһсна нань чигн уульнцд һазадын келәр бичсн нерәдлһс гермүд деер бәәхнь үзгднә. Мана газетин умшач болһн эн туст дала үлгүрмүд зааҗ немхмн гиҗ санҗанав.
Тегәд би дару-дарунь бийәсн сурдв: «Юңгад мана хотл балһснд хальмг нертә учрежденьс ховр, һазадын келәр нерәдсн бүрдәцс болхла дала?» Үнәртнь келхд, эн туст кесг ухан-тоолвр үүднә. Хамгин һоллгчнь болхла эн: көөрдг, икрхг саната һардачнр эврә бүрдәцсән тиигҗ нәрәддг кевтә. «Олн улст медгддго нерәдлһ өгәд, неринь гер деер углҗ тәвхлә, – о, ямаран ухата, һазадын кел меддг һардач, – гиҗ мини тускар әмтн санхмн» тиигҗ тедн санҗахнь лавта.
Миниһәр болхла, әмтн тиим хальмг һардачнрин туст оңдан тоолврта. Юңгад гихлә йоста хальмг күн эврәннь келндән дурта болдмн. Ухата хальмг һардачнр бүрдәцсән төрскн келәрн нерәддмн.
Мана хотл балһсна 155-ч җилин өөнин өмн өргнд Элстин зәрм уульнцд, нег үлү цутхлңд, автобусмудын сәәхн зогсалмуд шинәс тосхгдсмн. Зуг зогсалмудын бәәдл ода күртл шинрүлгдәд уга.
Дәкәд нег дуту-дунд – хальмг келәр бичәтә зәңгс балһсна уульнцст йир ховр. Миниһәр болхла, балһснд зәңгллһнә самбрмуд икәр дутҗана. Терүнд йөрәлмүд, таңһчин алдр улсин келсн үгмүд нааһад үзүлхлә, му биш болхмн. Үлгүрнь, кемр зәңгллһнә самбрт «Келән һолсн күн экән һолснла әдл» гиҗ Көглтин Даван келсн үгмүдиг барлхла, ямаран сән болх. Негдвәр, йир сәәхн үгмүд. Хойрдврар, дорас өсч йовх баһчудын төлә туста болхнь маһд уга. Һурвдврар, хальмг келәр бичсн зәңгс талын улсиг соньмсулх гиҗ санҗанав. Элст балһснд һанцхн улан залатнриг бәәтхә оңдан келтә улсиг хальмг келиг дасхд урмдулх гиҗ сангдна.
Элстин уульнцар гүүдг бичкн автобусмудт хальмг келәр бичсн зәңгс йир ховр. Хальмг келәр зогсалмудыг зарлхш. Яһад тиим болҗахмб? Энүнә төлә дала мөңгн керг уга, зуг күүнә седкл-дурн кергтә.
Сүл җилмүдт Элст балһснд әмтн бәәдг гермүд түргәр тосхгдҗана. Эннь, нег халхаснь хәләхлә, сән. Зуг, харм төрхд, бәргдсн гермүд нег-негән дурасн бәәдлтә. Адг ядхдан гермүдиг келн-улсин зегәр сәәхрүлх яһна. Энүнәс көлтә мана балһсн Әрәсән оңдан балһсдас икәр йилһрхш. Эн туст Грозный балһсна тускар нег цөөкн үг келхәр бәәнәв. 2019-ч җилд би тиигәрән одад эврәннь үүрмүдтәһән харһад 2-3 өдр биләв. Чечнян шинәс тосхгдсн хотл балһсиг мана орн-нутгин ямаран чигн балһснла әдлцүлҗ болшго, яһад гихлә тиигәрән ирхлә, һазадын орна мусульманск балһснд бәәсн кевтә болҗ медгднә. Балһсна әмтн зуг эврәһәрн күүнднә, гермүдин ик зууднь уульнцин нерд чечен келәр бичәтә, балһсна шин гермүд вайнахск цамхагмудын бәәдлтә, «Чечнян зүркн» гидг мөргүлин сүм нарт-делкәд кемҗәһәрн зөвәр ик. Терүнә тал дунднь өндртән 32 метр ора бәәнә, сүмиг дөрвн өнцгәснь өндр минаретмүд сәәхрүлҗәнә.
Чечняд хувц-хунрин зокалыг цугта күцәнә. Һаза күүкд улс цуһар толһа деерән альчурта, ут-ут бүшмүдтә, залу улс ахр шалвр болн ахр ханцта киилг өмсдмн биш, тәмк татдмн биш. Элстд болхла келн-улсин хувц-хунр өмсдг улс ховр, залу улс бәәтхә нам күүкд улс әмтнә өөр тәмк татхдан ичхш. Эннь му.
Бидн эврәннь балһсндан дуртавидн, терүнә тууҗар бахмҗ кенәвидн. Тегәд дорас өсҗ йовх баһчудт энүнә тускар келҗ медүләд, теднлә хамдан дурта Элстән улм сәәхн, цевр-цер балһснд хүврүлхмн.

ШААКУН Василий

Видео