Хальмг келәрн күүндх кергтә

27-02-2021, 13:51 | Таңһчин зәңгс » Сурєуль-эрдм

1999-ч җилин үкр сарин 17-д болсн ЮНЕСКО-н Һоллгч хургин зарлсар 2000-ч җиләс авн җил болһн олн келнә болн сойлын делгрлтин төлә нарт-делкән төрскн келнә Өдр темдглгднә. Лу сарин 25-д тогтсн авъясар эн байрт нерәдәд Хальмг Таңһчин сурһулин болн номин министерств хальмг келнд хару багшнриг, сурһмҗлачнриг, сурһульчнриг, өрк-бүлмүдиг цуглулҗ авад, хург бүрдәв. Хальмг Таңһчин Толһачин Администрацин һардачин дарук Манҗин Араш, Хальмг Таңһчин сурһулин болн номин министрин дарук Саңҗрһа Герман, Хальмг ик сурһулин Хальмг болн дорд үзгин келн-бичгин күрәлңгин һардач Лиҗин Мингиян, РАН-а Хальмг номин Төвин һардач Кукан Виктория, муниципалитет болһна сурһулин әңгүдин һардачнр, номтнр, седкүлчнр болн олна үүлдәчнр эн хургт орлцв.

Төрскн келнә нарт-делкән Өдрт тусхагдсн байрин хург “Хальмг келнә частрар” эклсмн. Эн частриг арвн һар җил хооран Хальмг ик сурһулин филолог номин доктор, профессор Биткән Петр болн Хальмг Таӊһчин сойлын ачта көдләч, Хальмг Таӊһчин ачта иргн Эрднин Андрей зокасмн. Түүнә дару ВГТРК-н седкүлч Грицкан Роза хальмг келнд нерәдҗ цоксн видеоневтрүлгиг олн-әмтнд үзүлв.
Хальмг келн – мана ухан-седкл, өвкнрәс ирсн билг, давсн эндрк хойрин цагин җисән, хальмг теегтән, эврә келн-улстан кемҗәлҗ болшго дурн болҗана. Җил болһн хальмг кел делгрүллһнә төлә батлгдсн «Келни билг» гидг Хальмг Таңһчин Толһачин мөрәһәр багшнр, бичкдүдин садын сурһмҗлачнр, хамгин билгтә сурһульчнр болн кел делгрүллһнд зөв тәвцән орулсн өрк-бүлмүд ачлгдна. Эн җил бас ут турштан 12 лауреат йилһгдв. “Хамгин сән сурһульч” гидг номинацд Элст балһсна олн салврта гимназин Наймина Делгр болн Көтчнрә района Тугтн селәнә дундын сурһулин сурһульч Наймина Сабина лауреатнр болв. “Хальмг келнә хамгин сән багш” гидг номинацд Бадмин Батан нертә Баһ Дөрвдә дундын сурһулин хальмг келнә багш Җалцана Нина, Ик Буурла района Пүрвән Анҗурин нертә сурһулин багш Мергнә Татьяна, Цаһан Амна гимназин хальмг келнә багш Тауна Зоя йилһгдв. “Хамгин сән сурһмҗлач – хальмг кел делгрүлгч” гисн номинацд Элст балһсна “Ягодка” болн “Иньгллт” бичкдүдин садын сурһмҗлачнр Дентелинә Эмилия, Куркан Лариса хойр, Баһ Дөрвдә района «Байр» бичкдүдин садын сурһмҗлач Лиҗин Любовь лауреатын цол зүүв.
Төрскн келнәс даву сәәхн юмн уга. Тегәд чигн төрскн келнәннь эдү мет ик чинриг күн болһнд медүлҗ, хальмг кел хадһллһнд, терүг өргжүллһнд болн цааранднь делгрүллһнд ик оньг өгх кергтә. Нег үлү баһ наста өрк-бүлмүдт медүлх кергтә. Төрскн келән хадһлҗ йовх улс – «Келни билг» марһана дииләчнр олн-әмтнд үлгүр болҗ йовна. Эн җил “Хальмг кел делгрүлдг хамгин сән өрк-бүл” гидг номинацд Приютное селәнә Босхмҗин Василий Светлана хойрин, Элст балһсна Окчан Виктор Герл хойрин болн Аҗин Константин Светлана хойрин өрк-бүлмүд ачлгдв.
Үндсни-сойлын сурһулин систем делгрүлх күслтәһәр 2020-ч җилд Хальмг Таӊһчд хальмг кел болн сойл делгрүллһнд зѳв тәвцән орулҗах сурһульмуд дунд бас марһан давулгдв. Тегәд эн марһанд Элст балһсна 12-ч тойгта дундын сурһуль болн Аршан селәнә 15-ч дунд сурһуль “Хамгин сән школ” гисн ачлврар темдглгдсмн.
Хальмг Таңһчин сурһулин болн номин министерствин Ханлтын бичгәр ВГТРК-н Хальмг радион седкүлч Шурңһа Цаган болн РИА “Калмыкия” интернет-радион ах редактор Цәкрә Юрий хойр ачлгдв. Цаган Антоновнан белдсн радиопрограммс бичкдүдт төрскн кел, уул хальмг авъяс-заңшал зааҗ, бичкдүдиг, хальмг келнә багшнриг соньмсулна. Ямаран болв чигн чинртә өөнд, санлд нерәдсн Интернет-радио кичәлмүд болхла бас багшнриг болн сурһульчнриг авлна.
Нидн Хальмг Таңһчин ачта шүлгч Шугран Веран өөнд нерәдәд «Сурһулин булг» гидг марһан зарлгдсн билә. Эн марһанд билгтә олн күүкд-көвүдәс ончрсн сурһульчнриг ВГТРК-н Хальмг радион ах редактор Мендгалин Виктория йөрәҗ белг бәрүлсмн. Хургин сүүлд хальмг кел делгрүллһнд, хальмг кел хадһллһнд ямаран көдлмш кеҗәхин тускар Саңҗрһа Герман, Кукан Виктория, Лиҗин Мингиян һурвн илдклән кев. Хальмг Таңһчин ачта артист Мучирән Сергей үг авад, хальмг келәрн күүндх, сурһульчнрт әмд кел медүлх кергтә гиҗ ирсн олн багшнртан зөрүлҗ эврә хәләцән медүлв.
Күн болһнд төрскн келн – үнлҗ болшго зөөр, йорал уга уурхан саң. Хамдан чидл-арһан негдүләд, нег төр хаһлҗах, хальмг келндән, сойлдан хару улст, чидлән, цаган әрвлл уга зүткҗ йовх цаг ирв. Эн өдрәс авн альд йовв чигн хальмг келәр күүндх кергтә, эс тиигхлә юмн болшго. Иим санан хургин хөөн күн болһна сананд төөнрәд үлдснь маһд уга.

МАНҖИН Намру

Видео