Тґрскн келін даслєна эв-арєсиг ґргљўлхмн

13-03-2021, 16:54 | Таңһчин зәңгс » Сурєуль-эрдм

Тґрскн келн-ґвкнрин геріслсн ўнлљ болшго олна зґґр мґн. Терўг хадєлхин болн цааранднь делгрўлхин тґлі тањєчин єардвр болн залвр (правительств) бає биш ўўлдвр кўціљіні.
Тер тоод сурєуль-эрдмин болн номин министерствин мергљлтнр «Иньгин седкл» нерті хальмг шўлгліні фестиваль бўрділі, терўнд кесг арвтнр шунмєаєар орлцв. Хар єазра района Адг селіні дундын школын сурєульч Олег Ким фестивалин бўрдієічнрин даалєвринь дигті-даратаєар кўцієід, нўўрлгч хойрдгч орм эзлв. Тернь амр биш біісмн. Яєад гихлі хальмг шўлгчин ўўдівринь илдксн деерін тўўнд ирлціті кґгљм олљ авад, ду тогтах кергті біісмн.
Эврі кўцімљин тускар маднд Олег Кимин багш Інгі Саранговна КИШТЕЕВА тодрхаєар келљ ґгв, хальмг кел даслєна тґрір чигн багш тоолвран келв.
– «Иньгин седкл» марєана тускар яєљ медвт?
– Тиим фестивальд орлцљ болљана гисн заквр района сурєуль-эрдмин залврас мана школд ирв. Тегід бидн белдврін экллівидн. Хальмг караокен хурањєу бііні, тўўніс би Калян Санљин ўўдісн «Ґдр сґ уга» гидг шўлгір бичсн дууєинь шўўљ авлав, кґгљминь бас Калян Санљ бичсмн, тиим билгті кўн біісмн.
Бичкндін би тер дууг соњсљ йовлав. Мини эк домбр цокдг, би дуулљ ґгдг билів. Тегід эвріннь сурєульчдан тер дууг дуулљ ґглів. Олег эврін сіінір дуулна, урднь Элстд Хальмг келн-улсин гимназьд сурч йовла, тегід дууна ўгинь, учр-утхинь сіінір медні, ода Адг селіні дундын школын 7-ч класст сурна.
Тегід Калян Санљин бичсн «Ґдр сґ уга» гидг дууєар клип кеєід, фестивалин жюрид йовуллавидн, терўг белдлєнд мана селіні сойлын герин ахлач Марина Муджиева болн художественн єардач Љирєл Умкеева дґњ болв, хальмг костюм чигн ґгв. Тиигљ олна дґњгір бидн «Иньгин седкл» гидг фестивальд хойрдгч призермуд болад, ончта кўцімљдін кўрвидн. Олег ик гидгір байрлв, би чигн сурєульчан дґњнід йовлав.
– Талдан марєаст бас орлцсн болхговт?
– Билгті кўн билгін мел хурцдулад йовх зґвті, тиим заавриг сурєульчдан ґглів, тегід эн марєаст орлцхдан, сін ашт кўрхдін дурта. Урднь бидн Аркадий Манджиевин бўрдісн «Мана дун» гидг марєанд орлцлавилн, цугтан ідл ду дуулљ йовла, бидн болхла невчк ончрад хальмг олн улсин «Адяш» гидг ду дуулад, аштнь Олег марєана диилічин ґґдін нер зўўлі.
Моєа сарин 15-д «Авъястан итклті уйн билгтнр» гидг фестиваль болхмн, тўўнд орлцхар седљінівидн, тер мет нерті кґгљмч Савр Катаев бўрдіљіх «Хаврин айс» гидг марєан моєа сарин 20-д болхмн, тўўнд Олег бас билг-эрдмін ўзўлх.
– Тана нерн ховр болљ медгдні. Тертн ямаран учр-утхтав?
– Іњгі гисн нерн, негдвір, «чилгр» гисн чинрті, хойрдвар болхла, «іњг», «бичкн хўв» гиљ йилєгдні. Би дґрвн ах дотр єанцхн кўўкн болљ ґслів, тегід тиим нер нанд аавм ґгсмн.
Би эврін олн љилдін билг-эрдмин халхар ўўлдљ йовнав. 1991-ч љилд «Торєа» гидг баг бўрділів, тўўнд єанцхн кўўкд, 4-11-ч классмудын кўўкд, ут турштан 12 кўн орлцљала. Кґвўд ах класст орхларн невчк эмідг болна.
Яєад би иим билг-эрдм шўўљ авлав гихлі мини сурчасн Элстин багшин училищт дуучнрин баг біісмн, тўўнд би орлцлав.
– Тана школд талдан келн-улсин кўўкд чигн хальмг кел дурлљ дасна, тиимий?
– Тиим. Манад талдан келн-улсин кўўкд хальмг кел дасна. Ўлгўрнь, Патимат кўўкн хальмг келні олимпиадт орлцад бас тўрўн орм эзлљ йовла, хальмг ду дуулхд, шўлг умшхд дурта билі, ода медицинск училищт сурна. Телеўзлин бўрдісн «Теегин айс» марєанд эн бас дииліч болсмн.
– Тана школын ул деер урднь келн-улсин школ ўўлдљілі, тўўні дамшлтын тускар ю келљ болљана?
– Тертн йир сін дамшлт біісмн, хальмг кўўкд тґрскн келін йир сіінір дасљ авчасмн, тедниг эк-эцкнрнь, ээљ-аавнр дґњнљісмн. 2006-ч љилд тедн школан тґгсілі. Ода цугтан сііхн хальмг келті, эвріннь кўўкдін ґскљіні, теднд тґрскн кел дасхљана.
Яєад гихлі эклц класст эдн цуг предметиг хальмг келір дасчасмн. Академик Пўрві Эрдниев ўўдісн сурєулин дегтрір бидн эсв дасчалавидн, цугтан эдн хальмг келір эсв тогтаєад, цугинь хальмгаєар ціілєљісмн, тиигљ эдн йостаєар тґрскн келін дасчала. Тиим кевір академик Эрдниев хальмг улсин, тўўні ґсчіх ўйнрин тґлі алдр керг кўцісмн, ода зу наслх біісмн. Келн-улсин школыг райодар нељідір болв чигн секх кергті гиљ сангдна.
– Зуг эсвиг хальмгар ціілєхин тґлі тґрскн келін йилєін сіінір медх кергті, бає наста багшнр дунд тиим улс ховр, тегід ода келн-улсин школ бўрдіхд кўнд болљана, тиим биший?
– Тиим чигн болх. Хальмг келні багшнрин белдвриг ясрулх кергті. Сиврт хальмгар келхлі, цааљла чигн харєљ болхмн билі. Тиим болв чигн хальмг улс тґрскн єазртан ирід, келн-улсин школан секід, тґрскн келін делгрўлљ йовсмн. Тиигхд, љирдгч љилмўдт, келн-улсин сурєульмудыг хаасн йовдл хаљєр юмн болсмн.
– Ода хальмг кел даслєна тґлі цуг таал бііні, келн-улсин сурєульмуд чигн секљ болхмн, федеральн органмуд тиим арє ґгчіні, заканд чигн тиим юмн заагдсн бііні, зуг мергљлтнр цґґкн болљана. Тегід ґґрхн иргчд хальмг келін сіінір меддг багшнриг белдлєні тґр тівгдљіні. Тана келсн тоот мел чик. Келн-улсин сурєуль тґрскн келін дасхин тґлі хамгин сін таал тогтана. Ах класст чигн зірм кичілмўдиг хальмг келір даслєна тґриг хаєлх кергті, федеральн закан тиим тоотыг бурушаљахш. Келн-улсин сурєульмудыг Элстд болн райодар, хальмг кел сіінір меддг селідір тархахмн, тиигхлі тґрскнч седклті, келндін, сойлдан итклті улсин то мана тањєчд ґсід бііхнь лавта.
– Би тана тоолврла зґвшірљінів. Тиим тааста біідлиг ода олзлад, хальмг кел даслєна тґлі цуг таал тогтах кергті, талдан республикўдин дамшлтыг олзлхла бас туста болхмн.
– Кўўндвр кесндтн ханљанав. Танд болн тана сурєульчнрт кўцімљ, хґв-кишг дурдљанав.

ТЎРВІН Єуна

Видео