Ìàé ñàðèí íåã øèí³ñ àâí Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä èðäã óëñèí òî õîëâàíä èêäâ. Ýíä Íîºàí ijðêèí ìàíäë ýêëš òîñõãäñí áèë³. Ýíòêãèí ºàçðàñ Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëàñ èðñí ãåëœã¢äèí äåëåãàö øàšíà èê ÷èíðò³ áîëí ³ð¢í ¢¢ëäâðèã ê¢ö³â. Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷åí ¢ðâð³ð ²ð³ñ³ä èðñí ãåëœã¢ä áóðõí-øàšíä ø¢òäã óëñ á³³äã ðåñïóáëèê¢ä³ð áîëí áàëºñäàð éîâš, øàšíà íîìèã òàðõàš, øàšíà ã¢í ó÷ð-óòõèã ìàíäëûí áîëí íàíü ÷èãí éîñðõëûí ä´œã³ð ¢ç¢ëš éîâíà.

Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä Íîºàí ijðêèí ìàíäë ýêëš òîñõãäšàñí êåìë³ ²ð³ñ³ä, Ìëä áîëí ÑÍÃ-í îðí-íóòãóäò Äàëà ëàìèí ê¢íäò³ ýë÷, Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å òàœº÷ä èðš, ÷èíðò³ ýí øàšíà ¢¢ëäâðèã é´ð³ëèí ¢ã êåëš ñåêë³. Òåð ìåò ýí éîâäëëà èðëö¢ëš, øàšíä ø¢òäã îëí óëñëà õà𺚠íîì õ³³ðëâ. Íîìèí ö³³ëºâðò òàœº÷èí óëñàñ íàíü òàëäàí ºàçðàñ èðñí êåñã ê¢í îðëöâ.

Êåí ÷èãí ê¢¢í³ šèðºëä ò¢ð¢í áàãøèí, õàìäàí ñóðºóëü ñóð÷ éîâñí ¢¢ðì¢äèí, øêîëûí šèëì¢äèí òóñê òîäëâð õàìãèí õ³³ðò³, ³ð¢í áîëíà. Ìàé ñàðèí 5-ä ìèíè ò´ðñêí øêîë, Ê´ò÷íð³ ðàéîíà Øàòòà ñåë³í³ äóíäûí øêîë, 70 šèëèí ´´í³í òåìäãëâ. Øêîëûí áàéðò Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷èí äàðóê Ìåðãåí Áàäìà-Ãàðÿåâ,
Ê´ò÷íð³ ÐÌÎ-í àäìèíèñòðàöèí òîëºà÷ Âàëåðèé Î÷èðîâ, ðàéîíà ñóðºóëü-ýðäìèí ³œãèí ºàðäà÷ Æàííà Áþð÷èåâà, ðàéîíà øêîëìóäûí äèðåêòîðìóä, öàãòàí ýíä ê´äëš éîâñí áàãøíð, ñóðºóëü ñóð÷ éîâñí óëñ îëàð èðš îðëöâ.

Îäàõí "Êàëìûêèÿ" òàœº÷èí 糜ãëëºí³ àãåíòñòâä "¥´ðäíðèí ò¢ìí" ("Îéðàòñêèé òóìýí") ãèäã Ìëûí îëíà íèèö³í³ àõëà÷ Áàòñóõ Æàëàâëà, "Àëòí Òîðºí çàì" ("Âåëèêèé Øåëêîâûé ïóòü") ãèäã îëíà íèèö³í³ àõëà÷ Þðèé Ñàíãàäæèåâëà, òàœº÷äàí íåðíü òåìäãò³ ìàë÷ Ëåîíèä Î÷èðãîðÿåâëà õàðºëò áîëâ. Ýäí Õàëüìãò ´´ðäíðèí ôåñòèâàëü áîëõ ãèš ç³œãëâ. Ýí ´ðãìšò³ êåðã-¢¢ëäâðèã 2018 šèëèí ìàé ñàðä äàâóëõàð çóðàëšàíà. Íèäí³º³ Áàòñóõ Æàëàâ òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâëà õàðºš, îëí ç¢ñí õàëõàð çàëºëäà á³ðš ¢¢ëäõèí òóñêàð ꢢíäâð êåñí áèë³.

Ìàé ñàðèí 7-ä Ñàðïàí ðàéîíà Àðøàí Çåëìí ñåë³íä ýí ºàçðà ³ìòíä òóñàí ê¢ðãš éîâñí ëàì ª³ð³ Áàòûðåâèí 115 šèëèí ´´íèã òåìäãëâ. Èê Áààâ ãèš ýí¢ã àðøàí çåëìí³õí áîëí ýìíëº, ä´œ àâõàð èðñí íàíü ÷èãí ºàçðà óëñ ê¢íäëš íåð³äš³ñìí. ×´´ð³ õóðë ò´ãñ³ñí³ õ´´í Àðøàí Çåëìíä, õ´´ííü Ñèâðèí òóóâðèí ê¢íä šèëì¢äò ÷èãí õàëüìã óëñòàí ä´œ áîëš éîâñìí. Öààšëëºíà šèëì¢äèí õ´´í Àðøàí Çåëìíä èð³ä, êåðã³í öààðàíäíü ê¢ö³š³ñìí. 1960-÷ šèëì¢äèí äóíäóðàð Èê Áààâ ñ³³º³í õ³³ñìí.

Àëäð Äèèëâðèí áàéðèí ´ìí ´ðãíä ²ð³ñ³ä, òåð òîîä ìàíà Õàëüìã Òàœº÷ä, ÷èíðò³ îëí
ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä á¢ðä³ãäš³í³. Êåëõä, âåòåðàíìóäëà õàðºëòñ áîëšàíà, öåðã³ ò´ð³ð ìàðºàñ äàâšàíà. Áè÷êä¢ä, áàº÷óä àõ ¢éèí óëñò èê õàíëòàí ´ðãš³í³. ¥öêëä¢ð Ýëñòä òàœº÷èí Í.Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéèí êîëëåêòèâèí ñåäâ³ð³ð "Áóìáèí îðí" ýòíîõîòíä "Äèèëâðèí âàëüñ" ãèäã ê´ãšìèí-õîðåîãðàôè÷åñê áàéð áîëâ. Ýíòí ä³³í³ áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàíìóäò, Àëäð Äèèëâðèí 72 šèëèí ´´íä íåð³äãäâ. Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³í³ öàãò öåðã³ ñ¢ðê³ á³ðëä³íä îðëöñí, òûëä øóíš ê´äëñí óëñ ê¢íäò³ ãèè÷íð áîëš ýí¢íä îðëöâ.

Îäàõí 2017 šèëèí ò¢ð¢í ´ð³ëä "Õàëüìã ¢íí" ãàçåò áè÷¢ëš àâñí óìøà÷íð äóíä áîëñí ëîòåðåéä ºîë ì´ð³ã, ýëåêòðè÷åñê áåøèã, Õàëüìã Òàœº÷ä ¢¢ëääã ÐÒÏÖ ø¢¢š àââ. ÐÒÐÑ-èí òàœº÷ä ¢¢ëääã ôèëèàëûí ê´äë³÷íð ìàíà ãàçåòèí èöëò³ óìøà÷íð áîëíà. Ïðåäïðèÿòèí ºàðäà÷ Èøëÿ Ìàíäæèåâèí ä´œ-òóñàð ýäí šèë áîëºí áàðò áè÷ãäëºí³ êåìä "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèã ä´œíí³, âåòåðàíìóäòàí ´œã³ð ãàçåò áè÷¢ëš ´ãí³. Ìàéèí 7-ä ïðåäïðèÿòèí ê´äë³÷íð ñ³í ¥äð³í òåìäãëí³, òåã³ä ºîë ì´ð³ ø¢¢š àâñí éîâäë ýäíä õîéð äàì áàéðòà áîëâ.

1941 šèëä ôàøèñòñê äååðì÷íð ìàíà îðí-íóòãóð ä³âð³ä, ò´âêí¢í šèðºë ýâäâ. Íåã àã÷ìä îëí óëñèí á³³äë-šèðºë õ¢âðâ. Çîâëœ, ´âäê¢ð, àþë íåã ꢢíä áèø á¢êë îðí-íóòãèí ³ìòíä ¢çãäâ. Ñîâåòèí îðíà öóã óëñ ôàøèñòñê ´ø³òíð³ñ Ò´ðñê³í õàðñõàð õîðòíà ´ìí³ñ äåãö áîñâ. Òåð ìåò Õàëüìãèí õ³³ðò³ ¢ðä àºó èê, ê¢÷ò³ îðí-íóòãèííü ò´ë³ àຠöóñàí àñõš, ºàëçó õîðòûã ꢢ÷³ä, õàìõ öîêàä, äèèëâð äåëäâ. Ïðèþòíà óëóñèí ¡ëä÷í³ ³³ìã³ óëñ áàñ ä³³í³ ê´ëä îðàä, ³ì³í ³ðâëëãî ä³³ëäâ. 300 øàõó ê¢í Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³íä îðëöñí áîëäã. Îëí ê¢í õ´âò³ šèðºë ¢çëãî ä³³í³ ºàëâä ³ìí³ñí õàºöâ.

Ýí õàâð Ýëñòä "Áóìáèí îðí" ãèäã ýòíîõîòíä áîëñí áàéðò Ê´ò÷íð³ ðàéîíàñ ìàíà Åðãåíèíñê ïîñ¸ëêèí á³³ðí óëñ îðëöëà. "Ê´ê áóëã" ãèäã ôîëüêëîðí àíñàìáëü áèëã-ýðäì³ðí óëñèã áàéðëóëâ. Ýäí é´ð³ëì¢ä, øàâàøìóä êåë³ä, äóóëàä, áèèë³ä, îëí ³ìòí³ ÷ååš áàéñàâ. Ê¢íäò³ ãèè÷íð - Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ, Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî, ÐÊ-í ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòð Õð Ýëüáèêîâ, íàíü ÷èãí óëñ áàéðèí í³ð-íààäûã èê³ð òààñâ.

Áèäí êèøãò³ óëñâèäí. Áèäí 䳳㠢çñí óãàâèäí. ijí ãèäã ¢ãèã ä³³ëäñí ýëãí-ñàäíà áîëí âåòåðàíìóäûí êåëñí³ñ, äåãòðì¢ä³ñ, ôèëüìóäàñ ìåäí³âèäí. Ìàíà ààâíðèí ºàðºñí áààòð éîâäëûã êåç³ä ÷èãí ìàðòøãîâèäí. Àëäð Äèèëâðèí ÷èíðèã ¢íëõ ¢ã óãà, ä³³íä ãååñí ýëãí-ñàäíà òóñê ºàøóäëºèã êåìš³ëõ àðº óãà. Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³í äàëí õîéð šèë õîîðàí ò´ãñâ ÷èãí òåð öàãò áîëñí ìàíà îðí-íóòãèí óãàðëºí îäà ê¢ðòë ñàíãäíà. ¥ðê-á¢ë áîëºí ºàøóòà éîâäëëà õàðºñìí.