Áèëãò³ õàëüìã ꢢêä-ê´â¢ä êèíîôèëüìä íààäàä, ñïåêòàêëüìóäò îðëöàä, íåðò³ îëí óëñëà íåã çåðãë³íä òàœº÷èí íåðèã äóóäóëš éîâíà. Äàâñí šèëä îðí-íóòãèí õîòë Ìîñêâàä "Áàë âàìïèðîâ" ãèäã íåð òóóðñí ìþçèêë ò³âãäñíä õàëüìã ê´â¢í Àðëòàí Àíäæàåâ îðëöâ. Ìþçèêëûã õ³ë³ñí óëñèí êåñãíü õàëüìã àðòèñòûí íààäûã ´´ä³í ¢íëš, Èíòåðíåòä òîîëâðàí áè÷š. Àðëòàí îëí äóíä èê òààñëò îëñí ìþçèêëä áàëåòí õàëõä áèèºèí ýðäì³ðí îí÷ðâ. Ê´ãšìèí íààäíà ºîë ãåðîé ãðàô ôîí Êðîêîëûí ä¢ðèã áè躳ð äàìšàä ¢ç¢ëí³. Îëí õ³ë³º³÷íð ãðàôèí 碢äíä òåð¢ã õàëüìã áèè÷ éèð ³âðò³ ñ³³í³ð ¢ç¢ëš ÷àäñèíü çààš áè÷š³í³.

Ê´ãëòèí Äàâàí ´´íä íåð³äâ
Øîã÷ óëñèã ä´œíòí
“Áàèð÷èê áîëí ýí¢í³ ¢¢ðì¢ä”
²ìòèã ñîíüìñóëäã ýðäì

Ôåâðàëèí 21-ä öóã äåëê³ä ò´ðñêí êåëí³ ¥äð òåìäãëí³. Ìàíà òàœº÷ä ýí ñ³í ´äð îëíà îíüã àâëíà, ÿºàä ãèõë³ áèäí öóãòàí ýœêð õàëüìã êåë³í ñ³³í³ð õàäºëšàíàâèäí, äàñšàíàâèäí, ´ðê-á¢ëä³í, ºàçà õàëüìãàºàð ꢢíäí³âèäí ãèš êåëš áîëøãî. Ýíäðê ´äðèí ºóíäëòà àøíü òèèì. Áîëâ òèèãš çîâàä á³³õèí îðìä áàñ íåã þì ê¢ö³õ êåðãò³ ãèš ñàíãäíà.

Í. Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéä ñîíüí äåãòðèí ïðåçåíòàö áîëâ. ²ð³ñ³í íîìèí ´äðèí ´ìí ýíä òóóšèí íîìèí êàíäèäàò, Õàëüìã Òàœº÷èí íîìèí à÷òà ¢¢ëä³÷ Âëàäèìèð Ñàí÷èðîâèí äåãòð áàðàñ ºàðñí éîâäëä îðëöõàð íîìòíð, Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòèí îþòíð èðâ. "Ïèñüìåííûå ïàìÿòíèêè ïî èñòîðèè îéðàòîâ ÕVII - XVIII âåêîâ" ãèš äåãòð íåð³äãäí³. ¥´ðäíðèí òóóšèí ýí öàãèí òóñê ºàð áè÷ìð äîêóìåíòñ îðñ êåëíä ò¢ð¢í áîëš îð÷óëãäš, íîìèí áîëí îëíà îíüãò òóñõàãäšàõàðí äåãòð ñîíüí áîëí íîìèí øèíšëëòä èê òóñòà áîëšàíà.

À.Àìóð-Ñàíàíà íåðò³ Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêä Õàëüìã óëñèí áè÷³÷ Íóóðà Âëàäèìèðëà õàðºëò áîëâ. Êåëí-óëñèí êðàåâåä÷åñê ³œã òåð¢ãèíü á¢ðä³â. Õàëüìã êåëí³ áîëí ëèòåðàòóðèí, ýêëö êëàññèí áàãøíð ýí õàðºëòä îðëöâ. Õàëüìã êåëí ýêëö êëàññìóäò ÿºš äàñãäšàõèí òóñêàð õàðºëòä ꢢíäâð áîëâ. Áè÷êí óìøà÷íðò íåð³äñí ø¢ëã¢äèííü òóñêàð ø¢ëã÷ òîäðõàºàð êåëš ´ãâ. "Àëòí àâäð" ãèäã õóðàœºóä îðñí ø¢ëã¢äèí òóñêàð êåëãäâ.

ÐÀÍ-à Õàëüìã íîìèí öóòõëœãèí íîìòíð ñîíüí íåã äîêóìåíò îëš àââ. Ìîñêâà áàëºñíà êå糜ê àêòìóäûí ²ð³ñ³í ãîñóäàðñòâåíí àðõèâä òåðíü îëäâ. 1685 šèëä áè÷ãäñí áè÷ã îëäñíü éèðèíä³í ÷èíðò³ éîâäë. Õàëüìã õàí Àþêàí áè÷ã áîëš ºàð÷àíà. Õóó÷í õàëüìã ¢çã³ð áè÷ãäñí êåñã áè÷ã¢ä áîëí äîêóìåíòñ îëí àðõèâì¢äèí áîëí ìóçåéìóäûí ê´ðœä á³³í³, ãèš íîìòíð òîîëšàíà. Õàëüìã óëñèí òóóšèí òóñê áàéí ìàòåðèàë òåð áè÷ã¢ä³ñ áîëí äîêóìåíòñàñ ìåäš áîëõìí.

Äàâñí šèë òàœº÷èí øóíìºà, ñåäâ³ðò³ ꢢêä óëñ "Èíüãë³í" ãèäã îëíà íèèö³ òîãòàñìí. Ýí¢ã îëí šèëä³í ê¢ö³ìšò³º³ð àðºëà÷ Áàéðòà Òîñòàåâà ºàðäšàíà. "Èíüãë³í" íèèö³í õàëüìã êåëíä, ñîéëä äóðòà, êåëí-óëñèííü àâúÿñ á³ðäã, ´âêíðèííü ãåð³ñëš ¢ëä³ñí ç´´ðèã ³ð¢í³ð õàäºëõ ñåäêë 碢ñí ꢢêä óëñèã õàìöóëšàíà.

Ôåâðàëü ñàðä ÒÍÒ òåëåêàíàëàð øèí òåëåñåðèàë ýêë³ä ¢ç¢ëš³í³. Ýí òåëåñåðèàëûí çóðã öîêš àâëºíä õàëüìãóä îðëöšàíà. Êîëüñê òîõà àðëä ê´äëš³õ ìàíà ºàçðà óëñ òåð¢íä îðëöñíü íåã ¢ë¢ ñîíüí áîëšàíà. Ôèëüìä îðëöõèí òóñê ¢ðâð òåäíä ãåíòêí 2016 šèëèí ýêëö³ð èðâ. Àð ¢çãò á³³õ á³³ðí óëñèã ¢ç¢ëõ àðòèñòíðèã õ³³š³ñí ôèëüìèí ò¢¢ðâ³÷ ÁຠĴðâäò ò´ðñí Õîíãîð Áàìáóøåâä ôèëüìä îðëöõ ¢ðâð êåí³. Ôèëüìä îðñí éîâäëìóä ßìàëî-Íåíåöê îêðóãèí Íîÿáðüñê áàëºñíä áîëñìí.

Õàëüìã óíèâåðñèòåòä ºàçàäûí îðíà îþòíðèã õàìöóëëºíà, òåäíèã îëíà ¢¢ëäâðò îðëöóëëºíà êåðãò èê îíüã ´ãí³. Ýäí ýâð³ííü îðí-íóòãèí áèëã-ýðäì, àâúÿñ, õîò-õîë òàœº÷èí ºîëëã÷ âóçèí øèøëœ êåðã-¢¢ëäâðò ¢ç¢ëí³, šèë áîëºí òåðíü ò´ðñêí âóçèí šèðºëèí éîñòà êååðìš ºîë éîâäë áîëš, èê í³ð-íààä õ¢âðí³.

Î×ÐÀ Àâäîòüÿ, Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà áàãø, "Õàëüìãàºàð êåëòí" êëóáèí ºàðäà÷, Ëàãàíü áàëºñíà ê¢íäò³ èðãí:
- Ìèíè íàñí-šèðºë "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòë³ áàò çàëºëäàòà. 1966 šèëä áàãøèí ñóðºóëÿí ò´ãñ³º³ä, Êîìñîìîëüñê ñåë³í³ 2-÷ òîéãòà äóíäûí øêîëä ê¢÷-ê´ëñí³ õààëºàí ýêëë³â. Ò³âí šèë øàõó ò´ðñêí êåë³ð ºàðäã ãàçåò³í áè÷¢ëš àâíàâ, ê´äëìøò³í ýðê áèø îëçëíàâ.