Манҗин Аркадин көгҗмин герәсн

Сегодня, 11:58 | Зіњг, Сойл

Хальмг Таңһчин нертә дууч болн көгҗмч, дууна болн көгҗмин билгәрн дала һатлҗ нер һарсн «Делкән көгҗмин эрдмч» гидг ик өөдән цол зүүсн Манҗин Аркадь даңгин мадн дундан йовна. Зүркнәсн һарчасн дууна айсарн, седкл байрар дүүргдг көгҗмәрн билгтә хальмг үрн аһу ик үүлдвр күцәсинь ода мадн ирҗ медҗәнәвидн. «Менд, Менд Хама йовад йоввч…» - гиҗ дуулсинь ода соңсхла, седкл уйдад бәәнә.

Хальмгин хотл балһснд энүнә дуд күңкнв.
«Эңкр Аркадь» гидг концерт Хальмгин Баатрин, Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәчин, таңһчин частр үүдәсн билгтә көгҗмчин санлд нерәдсн керг-үүлдвр һарсн өдрләнь, бар сарин 11-д болв. Үүдәгч үүлдвриннь йовудт 100 һар ду бичсн Манҗин Аркадин олн дууг таңһчин нертә дуучнр дуулв. Хальмгин билгтә үрнә көгҗмч мюзиклмүд, кесг симфонь, сюитмүд, балет болн опер үүдәсн бәәнә. Кедү олн нааднд Аркадь көгҗминь бичсн болх.
Нертә дуучин болн көгҗмчин санлд нерәдсн концертыг энүнә үүдәгч зөөриг хадһлҗ, цааранднь делгрүллһнә саң Манҗин Аркадин нер зүүҗәдг Хальмг госфилармоньла хамдан бүрдәҗ давулв. Хальмг симфоническ оркестрин һардврт таңһчин нертә дуучнр Манҗин Аркадин кесг ду эн асхн дуулв. Оркестр болхла Хальмг Таңһчин билг-эрдмин ачта үүлдәч, дирижер Мергн Настиновин һардврт көгҗм татв.
Манҗин Аркадин «Әмдрлин һол» гидг хураңһу шидр барас һарсн учрар эн үгмүд бичгдҗәнә. Яһдг болв чигн күүнә җирһлд учрдг тоот байр-зовлңла ниилҗ урн үгд, көгҗмд, зургудт ордгнь кен эс меднә. Тер әмтнә үүдәсн тоотас хамгин цецн болн хамгин гүн утхтань әмтнә седклд батрҗ, үйәс үйд келгдҗ, дуулгдҗ, зургудтнь батрҗ үлднә. Улсин хоорндк мөңк залһлдан болна.
Манҗин Аркадин дуд болн көгҗм тиигәд мана җирһлин салһгдшго әңгнь болв. Көгҗмчин үүдәгч зөөриг харҗ хадһлх саң бүрдәгдсмн. Тер саң Манҗин Аркадин дууна хураңһу белдҗ һарһсмн. Хальмг Таңһчин симфоническ оркестрин художественн һардач болн ах дирижер Мергн Настинов, Хальмг улсин шүлгч Шугран Вера, «Хальмг бичкдүдин дуд» гидг төсвин һардач Мазура Аюна эн хураңһу белдлһнд шунмһа кевәр орлцсмн.
Дууна хураңһуд цуг тоотнь орсн уга. Болв олн дунд ик тааслт олсн үүдәврмүд ик зуудан эн дегтрт орсн бәәнә. Тиигчкәд өдгә цагин янзар дун болһнд QR-код дахулгдҗ, терүнә дөңгәр ду соңсч болхмн.

«Мини бичкн Элст»
Төрскн балһснаннь туск – «Мини бичкн Элст» гидг дун тер дарунь әмтнд таасгдҗ дуулгддг болсмн. Эн дууна хөөн төрсн олн ду соңсад, тодлад, җирһлин хаалһнь уралан йовв. Дамшлт ирәд, хәләц сольгдад йовсиг үзҗ болхмн. Таңһч юуһарн ончрдгиг нүдәрн үзәд, өвкнрин үлдәсн зөөриг эрк биш сәәнәр медҗ авч, цааранднь делгрүлх күслтә бәәсинь үзҗ болхмн. Көгҗминь, дууһинь сән меддг әмтн тер хүврлтиг, уралан кесн ишкдлинь үзҗ байрлв.
Төрскн Элст балһсн һанцхн хальмгудтан өөрхн болсн деерән цагнь ирәд, цуг орн-нутгт бәәтхә, делкәд темдгтә болсинь көгҗмәрн медүлсн «Элстин айсмуд» гидг дуунд орв. Бидн җирһлин йовудт залушрҗ батрсн, делкән кесг һазр үзсн цецн күүнә тоолвриг медсн болнавидн. Виктор Хаптахановла хамдан бичсн дууг Хальмг Таңһчин ачта артистк Анна Очкаева сәәхн өргҗ дуулна.
Сурһулин җил экләд, медрлин байр болсн кемлә Элстин 4-ч тойгта дунд сурһульд байрин хургт эн дууг олн үртә экнрт нерәдҗ соңсхснь әмтнә тааслт олв. Дууна айсиг дахч бичкн сурһульчнр сәәхн би биилв. Тиигәд Манҗин Аркадин үүдәвр байрин йовдлмудт мадниг дахч йовна.
Төрскн балһсндан ик дуран медүлсн дуунас экләд, эн хойр үүлдәч балһснларн хамдан өсәд-өргҗәд, җирһлин хаалһдан батрад, келн-улсиннь зөөриг талдан улст медүләд, күмни зөөрәс дасад, деләд цугнь залһлдата болдгиг дамшлтын йовудт бийдән шиңгәснә ашт «Элстин айсмуд» гидг ду һарһсн болдг. Азин һазрас нүүҗ йовад, Европин захд Әрәсән бат шивә болҗ бүүрлсн Хальмг Таңһчин хотл балһсн олн улсиг залһлдулҗах хотл болсинь өвәрц кевәр үзүләд ду үүдәсмн. Җирһлин һолын урсхлын дарани нег күцәмҗтә кемнь болҗ Аркадин эн дун маднла хамдан үлдв.

«Азия даусы» болн «Пентатоника» – үүдәлтин девсңгүд.
Давсн зун җилин найдгч- йирдгч җилмүдт орн-нутгт баһчудын дууна багмуд олар бүрдҗ, өдгә цага көгҗм ик делгрлт авч йовла. Хальмг баһчуд чигн тер йовдлас дутсн уга. Билгтә күүкд-көвүд дууна багмуд бүрдәҗ, көгҗм татҗ дуулҗ йовсиг әмтн тодлна. Тер кемд Манҗин Аркадь үүрмүдтәһән «Калмыкия» гидг дууна баг бүрдәһәд, баһчуд дунд, өдгә цага көгҗмәр соньмсдг улс дунд ик тааслт олҗ йовла.
Алма-Атад болдг «Азия даусы» гидг көгҗмин нарт-делкән наадм тиигхд орн-нутгт нер һарсн билә. «Калмыкия» дууна-көгҗмин баг терүнд орлцад, нүүдл улсин дууна эрдмәрн наадмд цуглрсн улсин оньгиг авлсн билә. Дунд Азин һазрт, нег әдл келтә, нег тохмта улсин көгҗмин айллһнд тиигхд генткн серүн салькн көндрсн мет у өргн теегәр тарҗ йовх адуна довтлсн шууган мет түргн авцарн нисч делгрсн көгҗмин айсмуд Медеон уулас цуг һазрар тарсн болҗ медгдлә. Тиигәд азиатск наадмин ончта нег йовдлнь болҗ Манҗин Аркадин баг тодлгдсн билә. Шишлң мөрә авчаһад, эврә таңһчдан наадм кех сана Аркадь зүүсн болх гиҗ саннав. Өвкнрин үлдәсн зөөрәс үнтәнь угаг мел тиигхд дәкн нег ухандан орулснь маһд уга. Көгҗмин цаарандк делгрлтнь терүгинь медүлв.
Җилмүд давад, медрл болн мергҗлт немгдәд, «Пентатоника» наадм төрв. Хальмгин хотл балһснд Манҗин Аркадин седвәрәр болн үрврәр моңһл келтнрин көгҗмин үүлдәчнр, көгҗмчнр, көгҗмин шалһачнр, дуучнр, көгҗмин ямр нег халхарн залһлдата әмтн цуглрҗ ирдг болв. Тууҗин йовудт нег хаалһар йовсн, урн үгин болн көгҗмин халхар әдл татлһта тоот үүдәҗ йовсн моңһл келтнрин көгҗмиг цуг делкәд медүлхин кергт, эн туст уралан ямаран девшлт кегдҗәхинь үзҗ, күмни делкән көгҗмин җисәнд зөвтә орман олхд «Пентатоника» зөвәр ик тәвцән орулв. Өдгә цагин делкәд нег янзар үүлдҗәдг билгтә көгҗмчнрин ниицәнд эннь йир икәр туслв. Альд ямаран көгҗм үүдҗәхинь, цагин некврт тернь яһҗ ирлцҗәхинь үзх арһ учрв. Нег-негән үзҗ, көгҗмән соңсхч, хоорндан ухан-тоолврарн хувалцлһн басл ик чинртәг көгҗмчнр медҗ авв.

«Хальмг шовун».
Ухалад бәәхлә, эн дун Аркадин үүлдврт хара биш төрсн болҗ медгднә. Җирһлин туршарт Манҗин Аркадь кесг һазр эргсмн. Моңһл келтнрин нутгудт кесг дәкҗ одсмн. Шинҗәнә һазрт хальмг көгҗмчиг әмтн халунар тосч авдмн. Күн болһн байрлад, дууһинь соңсад герлтҗәх тер әмтнә чирә үзхлә хальмг дуучин дун теднә зүркнд күрсинь үзнәч.
Аркадин үүрин тодлврар, эдн нег дәкҗ Моңһлд одад, Улан Баатрин уульнцар йовҗ йовад, нег герт кергәрн орхла, тенд радио болһнас Аркадин дун соңсгдад бәәв. Үүрнь Аркадь тал тагчгар хәләһәд бәәнә. Тернь эс соңссн болад, эврә кергән кеһәд бәәнә. Энтн мини дун гиҗ көөрдго билә гиҗ тер тодлвран сергәв.
Москвад Болгарин элчллтд Хальмг Таңһчин нернд болсн нег тооврт Манҗин Аркадь дуулсинь тодлнав. Дууна айс экләд, хораг дүүргсн кемлә энд-тенд хоорндан күүндҗәсн әмтн энүн тал өөрдәд ирв. Кииһән авлго дууһинь соңсҗасинь би ода күртл тодлнав.
Элстд номтнрла болсн харһлтд Аркадь дуулсн цагт тедн бас оньган өгч соңсснь мартгдхш. Дууһан төгсәснә хөөн номтнр тагчг сууцхав. Тедү дүңгә дун теднә седклинь үүмүлсинь үзүв. Хальмгин үрнә дууна билгнь тиим күчтә бәәсмн.
ХӨӨЧИН Галина

Видео