Õàëüìã Òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâ áîëí Ãîðîäîâèêîâñê ÐÌÎ õîîðíä áàòëãäñí áîîöàíàñ èøò³ íàìðèí àìðëºíà êåìä ðàéîíà ñóðºóëü-ýðäìèí ó÷ðåæäåíüñò ´äð³ð ¢¢ëääã ëàãåðüì¢ä ñåêãäâ. Óò òîîäàí 508 ꢢêí-ê´â¢í ýí ëàãåðüì¢äò ñåðãìšò³º³ð àìðâ. Ðàéîíà ñóðºóëü-ýðäìèí çàëëòûí ìåòîäèñò Òàòüÿíà Êà÷àíîâàí êåëñ³ð, ëàãåðüì¢äò îëí ¢ðò³ áîëí áຠòåòêâðò³ ´ðê-á¢ëì¢äèí, ñóðºóëÿí éè뺳í ñ³³í³ð ñóðäã áîëí îëíà á³³äë-šèðºëä øóíìºàºàð îðëöäã áè÷êä¢ä àìðâ. Îêòÿáðü ñàðèí 29-ñ àâí íîÿáðü ñàðèí 2 ê¢ðòë ¢¢ëäñí ëàãåðüì¢äò ïðîôèëüí îòðÿäìóä á¢ðä³ãäâ. Ýí îòðÿäìóä âîëîíòåðìóäûí áîëí ñ³í äóðàð ¢¢ëääã óëñèí šèëä íåð³äãäâ.
Àìðëºíà êåìä áè÷êä¢äèí ýð¢ë-ìåíä áàòðóëš, ýäí³ ò´ë³ ñåðãìšò³ êåðã-¢¢ëäâðì¢ä á¢ð䳚, ýäí ñóë öàãàí òóñòàºàð äàâóëõèí ò´ë³ ëàãåðüì¢ä ¢¢ëäâ. Àõ êëàññìóäûí ñóðºóëü÷íð ëàãåðüì¢äò âîæàòíð áîëš ê´äëâ, ýäí ´ð¢í áîëºí áè÷êä¢äë³ çàðÿäê êåâ, îëí êåðã-¢¢ëäâð äàâóëëºíä ä´œ-òóñàí ê¢ðãâ. Õàìãèí ò¢ð¢íä áè÷êä¢äò ³³ìøã óãà á³³äëèí, áèé³í ÷èê³ð á³ðëºí³ òóñò ö³³ëºâð ´ããäâ. Äàðóíü îòðÿäìóä òîãòàãäàä, òåäí³ êîìàíäèðìóä éè뺚 àâãäâ, íàíü ÷èãí á¢ðä³ìšèí ò´ðì¢ä õàºëãäâ. Áè÷êä¢ä õîîðíäàí òàíüëäõèí ò´ë³ "Ñíåæíûé êîì", "Ïóòàíèöà", "Èìïóëüñ", "Êîëå÷êî" áîëí íàíü ÷èãí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëãäâ.
ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ
ÇÓÐÃÒ: àìðëºí ñîíüí áîëâ

Õàëüìã Òàœº÷èí ê¢íäò³ èðãí, òàœº÷èí áèëãò³ áîëí íåðò³ ñêóëüïòîð Íàðí Ýëåäæèåâèí ´´íèí º³³õ¢ë îêòÿáðèí 25-ä ñåêãäâ. Í. Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåéä Õàëüìãò á³³òõ³, Öóã ²ð³ñ³ä, ºàçàäûí îðíä ÷èãí íåð ºàðñí áèëãòèí ¢¢ä³âðì¢äèí ýêñïîçèö îëíà îíüãò òóñõàãäâ.
Íàðí ßêîâëåâè÷èí áàéðèíü õóâàëöõàð îëí óëñ èðâ. "Áàìá öåöã" àíñàìáëèí ê´ãšìèí áàã òàòñí àéñìóä öóãòàä èê ñåðãìš ¢¢ä³â. Äèàíà Áîñõîìäæèåâàí äóóëñí õàëüìã äóä ÷èãí Íàðí Ýëåäæèåâèí áîëí ýí¢í³ ¢¢ðì¢äèí, ´´ðõí óëñèí áàéðèíü óëì èêä¢ëâ.
Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìèí àõ áàãø Àíšà ãåëœ îí÷òà ´´íë³íü é´ð³º³ä, ²ð³ñ³ä, Ìëä, ÑÍÃ-í íóòãóäò Äàëà ëàìèí ê¢íäò³ ýë÷ Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å èëã³ñí é´ð³ëèã óìøš ´ãâ. Õàëüìã çóðà÷èí ¢¢ëäâðèã øàší ëàì éèð ´´ä³í ¢íëš, òàœº÷èí îþíè šèðºëä òåð¢í³ îðóëñí ò³âöèíü òåìäãëš, ¢¢ä³ã÷ èê ê¢ö³ìš äóðäâ. Òàœº÷èí Òîëºà÷èí àäìèíèñòðàöèí ºàðäà÷èí äàðóê Áîâà Ãîðîäîâèêîâà ñêóëüïòîðèã é´ð³â. Ñàíêò-Ïåòåðáóðãèí õóäîæåñòâåíí-ïðîìûøëåíí óíèâåðñèòåò³ñ (óðäíü Â.Ìóõèíàí íåðò³ ó÷èëèù, òåð¢ã öàãòàí Í. Ýëåäæèåâ ò´ãñ³ñìí), ²ð³ñ³í çóðà÷íðèí Íèèö³í³ ¥ìí ¡çãèí ³œã³ñ áîëí íàíü ÷èãí ºàçðàñ Íàðí ßêîâëåâè÷èí íåðíä é´ð³ëèí ñóœºóã èðâ. Õàëüìã Òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) äåïóòàò Îëüãà Áàäìà-Õàëãàåâà Ïàðëàìåíòèí Àõëà÷èí é´ð³ëèí áè÷ã óìøš ´ãâ.
Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòåðñòâèí íåðí äååð³ñ ìèíèñòðèí äàðóê Íèêîëàé Ñàíäæèåâ é´ð³ëèí ¢ã êåëâ. Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí íåðí äååð³ñ Íàðí ßêîâëåâè÷èã îí÷òà ´´íë³íü Ãàëèíà Âàñüêèíà é´ð³â. Îëí šèëä³í ýýì-ýýì³í ò¢øëäš, ê´äëš éîâõ ¢¢ðíü, íåðò³ ñêóëüïòîð Âëàäèìèð Âàñüêèí íåð³ä³ä øèøëœ êåëâð áè÷ñíü èê òààñëò îëš, ´ð š´´ëí áîëâ. Êåëí-óëñèí ìóçåéèí äèðåêòîð Èðèíà Ìó÷àåâà, Õàëüìã óëñèí ø¢ëã÷ Âåðà Øóãðàåâà, çóðà÷íð Öåáåê Àäó÷èåâ, Ñòåïàí Áîòèåâ, îëí šèë ¢¢ðëš éîâõ Þðèé Äååâ, Õàëüìãèí çóðà÷íðèí Íèèö³í³ àõëà÷ Âèêòîð Äîðäæèåâ îí÷òà ´´íë³íü é´ð³â. Íåðò³ çóðà÷ Íèêîëàé Øèíÿåâ ¢¢ð³í ¢íí-ñåäêë³ñí é´ð³š, êåñí òîîòûíü ´´ä³í ¢íëš, øèí ê¢ö³ìš äóðäâ. Ñêóëüïòîðèí ¢¢ëäâðò íàñí òóðøò ´´ðíü éîâš, áàéð-çîâëœãèíü õóâàëöš ¢ðäèíü ´ñêñí àâàëüäíü Çîÿ Áàñàíãîâíàä öóãòàí õàíëòàí ´ðãš, à÷-òóñèíü ¢íëâ.
ÐÑÔÑÐ-èí à÷òà çóðà÷, Õàëüìã Òàœº÷èí ê¢íäò³ èðãí Íàðí Ýëåäæèåâ áàéðèíü õóâàëöõàð èðñí öóã óëñò ¢íí-ñåäêëèí õàíëòàí ´ðãâ. Òàœº÷èí ñîéëûí šèðºëä îðóëñí èê ò³âöèíü òåìäãëš, èê ê´ø³ñ õîòë áàëºñíà áîëí ñåë³äèí óóëüíöñò áîñõš, Õàëüìãò ñêóëüïòóð äåëãðš³õèíü ¢¢ä³âðì¢ä³ðí ìåä¢ëñí çóðà÷èí ¢¢ëäâðë³ îëí óëñèã òàíüëäóëš, ýí ñ³³õí àñõíèã ìóçåéèí äèðåêòîðèí äàðóê Èðèíà Íîâîìëèíîâà çàëš äàâóëâ.
ŠÈЪËÈÍ Êåðìí

Ïðèþòíà ðàéîíà Íàðòà ñåë³íä á³³äã õàìãèí íàñòà óëñèí íåãíü Áîîâà Áîëäûðåâíà Ìàíäæèåâà ì´í. Šèðºëèííü òóðøàðò ÷èäë³í ³ðâëëãî ê´äëš éîâñí, ¢ð³í ´ñêš-áîñõñí ìåä³ò îäà ꢢêí³ííü, çååíðèííü šèðºë ¢çš, õ´â-êèøã³í ýäëš³í³. Áîîâà Áîëäûðåâíà íàéí ºóðâí íàñòà áîëâ ÷èãí, áàºèí³ð ñåðãëœ, èí³äò³-íààäòà òèíüãð ÷èð³ò³, ò´âø¢í çàœòà ê¢í.
Áîîâà Áîëäûðåâíà áè÷êí öàãòàí Ñèâðèí çîâëœãèã, ê¢÷ð-ê¢íäèã äààš éîâñí áîëäã. 1935 šèëä Ïðèþòíà ðàéîíà 2-÷ ¡ëä÷í³ ñåëüñîâåòèí ìåäëä îðäã á³³ñí Ñàìòí Ñàëà õîòíä ýí ò´ðñìí. Õàëüìãóäûã Ñèâð¢ð í¢¢ëºõèí ´ìí Áàëã ñåë³í³ ýêëö øêîëä 2-÷ êëàññò ñóð÷àñìí. Ýí¢í³ òîäëâðàð, ä³³í³ ´ìí Ëèäæèåâ Êþëìèí Ëèäæèåâè÷ øêîëûã ºàðäš éîâñìí.
ͳ³ìò³ä³í Áîîâà ýêò³º³í, 䢢íðò³º³í êèèòí Ñèâð¢ð í¢¢ëºãäë³. Òåð êåìä ýöêíü Õàð ªàçðò ìàë õ³ð¢ëš ¢âëçëëºíä éîâñìí. Òåã³ä ãåð-á¢ë³ñí ñàëó òóóãäñìí. Ýäí³ ´ðê-á¢ë Òþìåíñê îáëàñòèí Ãîëûøìàíîâñê ðàéîíà Ïîäìàëèíîâêà ñåë³íä òóñëà. Îðñ êåë ìóóºàð ìåääã õàëüìãóä ç´â³ð ò¢ðš éîâñìí. Ýäí õàâðàð óðºñí òåœãðèí êè, á´´ëšðº öóãëóëš èääã á³³š. Ýí ñåë³íä îëí êåëí-óëñèí ýë÷íð áèë³. ¥ð-´â÷ ñåäêëò³ óëñ õàëüìãóäëà õîò-õîîëàð õóâàëöäã á³³š. Áîîâàí ýêíü õàð ê´äëìø êåš éîâñìí. Ýêíü ´äðèí äóóñí ê´äëìøò³í éîâõëà, ꢢêäòíü ìîä ê´ð³äõ, ìîä ÷àâ÷õ ÷èäë-÷èí³í óãà á³³ñìí. Òèèãõä íåã ñåë³íä á³³ñí ê´â¢ä áåø ò¢ëõ ìîä áåëäõäíü ä´œ ê¢ðñí³ òóñêàð Áîîâà Áîëäûðåâíà îäà ÷èãí õàíëòòà ñåäêëò³º³ð òîäëíà.
ij³í³ ´ìí õ³ðä ºàðñí Áîîâàí ýã÷íü Òîãó Ñèâðò áàñ íåã ºàçðò éîâëà. Òåã³ä ýöê³í õ³³º³ä áè÷ã¢ä áè÷³ä á³³š, àøòíü ýöê³í îëš àâñìí. Êåñã šèëèí ýðãöä òóóâðò ñàëó éîâñí ýöêíü Áîëäð õ´´ííü Ïîäìàëèíîâêà ñåë³í¢ð èð³ä, ´ðê-á¢ëò³º³í õàìäàí á³³â. 1940-÷ šèëä ò´ðñí Ìèøà áîëí 1943-÷ šèëä ò´ðñí Ñàðœ ê´â¢äíü ýöê³í ìàðòàä òàíüëãî, ꢢí³øëäã áèë³. Ê´â¢äíü ´äðèí äóóñí ºàçà 㢢º³ä íààääìí, àñõíäíü ãåð¢ðí îð÷êàä, ýêä³í èèãš êåëäìí: "Ýí ´âãèã ãåðò³ñ ºàðºòí, ìàäí õîòàí èäõ³ð á³³í³âèäí". Ýöêíü öàë áóóðë ¢ñò³ áîëäãòàí ê´ãøí á³³äëò³ á³³š. Íåâ÷êí çóóð á³³š³º³ä, õàìãèí ò¢ð¢íä îòõí ê´â¢í Ñàðœ ýöêä³í èšëä³ä á³³â. Ýí¢ã áè÷êí áîëäãòíü ýâë³ä, ³ìò³õí þì ´ã³ä ýöê볺èíü èšëä¢ëñìí. Ìèøà ê´â¢íü áîëõëà óäàí öàãò ºàðºñí ýöê³ñí çóëäã á³³š.
Ñèâðò Ìàíäæèåâèõí³ á¢ëä Áåë³ áîëí Äóëàõí ꢢêäíü ãåìí³ä ´œãðš îäâ. Õ³ð ºàçðò Áîîâà Áîëäûðåâíà ´ñ³ä-áîñàä, ãèšãò³ ꢢêí áîëâ. Öàã ñîëüãäàä, 1958 šèëä õàëüìãóä íèðã³ä-í¢ãø³ä ºàçð-óñíóðí òåìöâ. Öóºàð òàœº÷àí øèí³ñ áîñõõàð 㢚ðâ. Áîîâà Áîëäûðåâíà ýê-ýöêò³º³í, 䢢íðò³º³í ò´ðñêí ºàçðòàí èðš, Ïðèþòíà ðàéîíà Ñàìòí Ñàëà õîòíä ᢢðëâ. Õ´´ííü ýäí³ ´ðê-á¢ë Áóºó õîòíóð í¢¢š ºàðâ. Íèíèã Ãàãàåâíà áîëí Áîëäð Íèìæàíîâè÷ Ìàíäæèåâèõíèã îäà ÷èãí íåã ºàçðà óëñ ñ³³í³ð òîäëíà. Áîëäð Íèìæàíîâè÷ Ñèâð³ñ èðñí³ õ´´í íàñòà áîëâ ÷èãí ñîâõîçä ìàíà÷àð ê´äëš éîâñìí. Ìåä³ò õàëüìã àâúÿñ-çàœøàëìóä, àìí óðí ¢ãèí ç´´ðèã ñ³³í³ð ìåääã á³³ñìí. Õàëüìã ãîñóäàðñòâåíí óíèâåðñèòåòèí îþòíð èð³ä, ìåäš éîâñí òîîòûíü áè÷š àâäã áèë³.
ªàçðòàí èðñí³ õ´´í Áîîâà Áîëäûðåâíà á³³ðí ýäë-àõóä ê´äëâ. Àðº-÷èäë³í ³ðâëëãî îëíà êåðãèí ò´ë³ øóíš éîâñìí. Òèèãõä "Ïîáåäà" ñîâõîç òî-òîîìš óãà õ´´ò³, îëí áîä ìàëòà ýëâã-äåëâã, á³³õò³ ýäë-àõó á³³ñìí. ¥âñí-òîîñí ýëâã, ñîâõîçä õàäš, öîêš àâñí áóóäÿí óðºöèã ç´´õä ìàøèäèí ê¢÷í ³ð³ ê¢ðäã á³³ñìí. Èê ÷èãí òîê äååð ýœä³í áóóäÿ îâàëºàòà á³³ñìí. Ìàëûí òîîºàð ÷èãí, ò³ð³-òåìñí³ óðºöàð ÷èãí ýäë-àõó çóðàºàí äàâóëš ê¢ö³äã áèë³. Ìàë, ò³ð³-òåìñí ýëâã á³³ñí òåð öàãò ê´äëìø äàëà áèë³. Áîîâà Áîëäûðåâíà "Ïîáåäà" ñîâõîçä îëí ç¢ñí ê´äëìø êåš éîâñìí, ìàëàñ ò´ë àâëºíà, õ´ä êèðºëºí³ êåìä ê´äëñìí. Õ´´ííü ýäí³ ´ðê-á¢ë Íàðòà ñåë³í¢ð í¢¢š ºàðñìí.
Áîîâà Áîëäûðåâíà áèéíü öàºàí ñàíàòà, ¢íí-÷èê ñåäêëò³, ê´äëìø÷ ê¢í áîëäã ò´ë³ä³í êåç³ä ÷èãí îëí äóíä òîîìñð ýçëš éîâñìí. Êåí àõàí ê¢íäëäã, êåí 䢢º³í ýðêë¢ëäã àâã-á³ðö, ÷èê ñóðºìš Ëþáà ꢢêíä³í, Šèðºë çå ê´â¢íä³í áîëí Áàéðòà çå ꢢêíä³í ´ãñí áîëäã. Îäà Áîîâà Áîëäûðåâíà àìð-òàâàðí ꢢêí-ê¢ðãíä³í á³³í³. Þ ÷èãí êåõä³í ýâò³, óðí ºàðòà ê¢ðãíü Àíàòîëèé Èâàíîâè÷ Öîõóðîâ ãåðèí êåö-òààëûíü ÿñðóëš, ´´ðõí óëñòàí òààëìšòà á³³äë òîãòàíà. Áè÷êí öàãòàí Ñèâðò òóñš, ´ëí éîâš, äàëà ìó þì ¢çñí Áîîâà Áîëäûðåâíà ê´ãøðñí öàãòàí ꢢêí-ê¢ðãí³ííü, çååíðèííü ñ³³õí šèðºë ¢çš, ñåäêëíü ñàíàìð á³³í³.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Îäàõí, îêòÿáðèí 31-ä, Ýëñòä, Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòä, 2030 šèë ê¢ðòë òàœº÷èí ñîöèàëüí-ýêîíîìè÷åñê äåëãðëòèí ñòðàòåãèé áåëäëºí³ éîâóäûí òóñê ò´ð³ð “ò´ãðã øèð³í” ñ¢¢ð áîëâ. Ýí êåðã-¢¢ëäâðò òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ, õóëä-㢢ëã³í³ áîëí ýêîíîìèêèí äåëãðëòèí ìèíèñòð Çîÿ Ñàíäæèåâà, ñóðºóëü-ýðäìèí áîëí íîìèí ìèíèñòð Íèêîëàé Ìàíöàåâ îðëöâ. Ñ¢¢ðèí ê´äëìøèã Õàëüìã ÃÓ-í ðåêòîð Áàäì Ñàëàåâ ºàðäâ.
2030 šèë ê¢ðòë äåëãðëòèí ñòðàòåãèé áåëäëºí³ ê´äëìø Õàëüìã óíèâåðñèòåòèí íîìòíðò äààëºãäëà, äåêàáðü ñàðëà ýí ¢¢ëäâð ò´ãñš ýí ò´ñâ ïðàâèòåëüñòâèí îíüãò òóñõàãäõ ç´âò³, ôåäåðàëüí áîëí òàœº÷èí çàêàíà íåêâð³ñ èøò³ ýí ê¢ö³ãäš³í³. Òèèì äààëºâð ´ããäñí áèéíü ýí ò´ñâ áåëäëºíä òàœº÷èí îëí óëñ îðëöš, òåð¢í³ òóñêàð òîîëâðàí êåëš òåð¢ã ä´œíõ ç´âò³. Îäà Õàëüìã ÃÓ-í íîìòíð òàœº÷èí áîëí ðàéîäûí âåäîìñòâñèí ºàðäà÷íðëà, êîëëåêòèâñë³, îëíà îðãàíèçàöñëà ò´ñâèí òóñêàð ꢢíäâð êåš, òåäí³ ñ¢â-ñåëâãèã îíüãòàí àâíà, òåäí³ ºàðäâðëà êåñã òîîòûã 碢ö¢ëí³.
Ýëñòä áîëí ðàéîäò îëí ³ìòíë³ áîëí âåäîìñòâëà, ìóíèöèïàëüí îðãàíìóäëà áîëñí ꢢíäâðò ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà, äåìîãðàôèí, ê´ëãí-ê¢÷í³ áîëí õààëº òîñõëºíà, ÆÊÕ-í, ê¢÷-ê´ëñí³ ðûíêèí áîëí êàäðìóä áåëäëºí³, ýäë-óóøèí ñ³í, ³³ìøã óãà ÷èíðèíü òåòêëºí³, ðàéîäûí áîëí Ýëñòèí ºàçðèí äåëãðëòèí êåñã ò´ð õ³ë³ãäâ. Òåð ìåò Õàëüìã ÃÓ-í íîìòíð Ñàíêò-Ïåòåðáóðãèí Ëåîíòüåâñê íîìèí öóòõëœãèí êîíñîðöèóìëà í´êöëòš³í³, òèèì êåâ³ð ôåäåðàëüí ýêîíîìè÷åñê áîëí ñîöèàëüí ïîëèòèêèí òîîò îíüãò àâãäšàíà.
ߺàä ãèõë³ Ñòðàòåãèí ºîë ê¢öëèã áîëí ê¢ö³õ êåðã¢äèã, òåäíèã ê¢ö³ëºí³ ýâ-àðºèã éè뺚 àâõèí ò´ë³ ãîñóäàðñòâèí áîëí á³³ðí éîñíà îðãàíìóäûí õàìöó øèèäâð ºàðºõ êåðãò³. Öóã ýí òîîòûí òóñêàð Ñòðàòåãèã áåëäëºí³ òóñê èëäêë³í ðåêòîð Áàäì Ñàëàåâ êåëâ, îäà ýí ò´ð³ð Õàëüìã ÃÓ-í íîìòíðèí 11 áàã ê´äëš³í³.
“Ò´ãðã øèð³í” éîâóäò îþòíðèí áîëí íîìòíðèí ñóðâðìóäò õ³ð¢ ´ã÷³º³ä, Õàëüìã Òàœº÷èí éîâóäòà äåëãðëòèí ò´ë³ öóã òààë á³³í³ ãèš ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ òåìäãëâ. "ËÓÊÎÉË" áîëí ÊÒÊ-Ð êîìïàíüñëà í´êöëò öààðàíäíü ´ð㚢ëãäõ, ýäí ìàíà òàœº÷ä óëì èê ò´ñâñ ê¢ö³õ³ð çóðàëšàíà. Èðã÷ä³í òàëäàí ÷èãí èê êîìïàíüñ ìàäíëà í´êöëòõ³ð ñåäš³í³, òåã³ä äåëãðëòèí ò´ë³ òààë óëì ÿñðàä á³³õ, îäà áèäí áàò óë òîãòàñí á³³í³âèäí. Òåã³ä á³³äë-šèðºëèí ñ³í òààëòà òàœº÷ òîñõëºí - ýíòí õîîñí ¢ã áèø, ìàäíä òèèì àðº á³³í³ ãèš ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ òåìäãëâ.
Ìàíà îðí-íóòãèí áîëí ºàçàäûí îðíà èê êîìïàíüñëà í´êöëòèã äèãò³-äàðàòàºàð ´ð㚢ëëºí³ àøò èíâåñòèöñ ÷èãí ýðê áèø èðõ, îäà ò¢¢í³ ò´ë³ áàò óë ò³âãäñí á³³í³. 2030 šèë ê¢ðòë ìàíà ðàéîäûí áîëí Ýëñòèí õààëºñèã áèäí íåêâðë³ èðëö¢ëš øèíð¢ëõ, øèí³ñ òîñõõ ç´âò³âèäí. Ìàíà šèðºëèí äèã-äàðàã éè뺚³õ äîêóìåíòíü òàœº÷èí äåëãðëòèí ñòðàòåãèé áîëõ ç´âò³. Òåð¢ã ê¢ö³ëºí³ éîâóäûã òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâ áîëí Õàëüìã ÃÓ á¢ðòêš, ÷èêëâð, ñîëüâð îðóëõ ç´âò³.
Òåð ìåò “ò´ãðã øèð³í” ñ¢¢ðò ÷èíðò³ áàñ íåã ò´ð õ³ë³ãäâ. Îþòíðèã áàãøíðèí, ñåë³í³ ýäë-àõóí ñïåöèàëüíîñòüä øèøëœ äèã-äàðàºàð îðóëš àâëºíà êåðã òåðíü áîëšàíà. Ôåäåðàëüí ïðàâèòåëüñòâèí äààëºâðàð óíèâåðñèòåòä šèë áîëºí òèèì êåñã îðì ºà𺚠´ããäí³, áîëâ ìàíà ðàéîä, ìèíèñòåðñòâ áîëí âåäîìñòâ òåð äààëºâð ê¢ö³ëºíä êåðãò³ îíüãàí ´ã÷³õø.
Òåã³ä ÷èãí øêîëìóäò ýñâèí, ôèçèêèí, õèìèéèí, òóóšèí, ºàçàäûí êåëí³ áàãøíð ê¢ðòš³õø, áîëâ ðàéîä áîëí ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâ ýí òóñò øèøëœ íàáîðèí òóñêàð êåëõ³ð á³³õø, òèèì ýðëº îðóëšàõø. Õàëüìã ÃÓ áîëõëà ôåäåðàëüí ïðàâèòåëüòâèí íåêâðèã ê¢ö³äãî áîëàä, ö³³ëºäã áè÷ã³í áè÷õ ç´âò³ áîëíà.
Òåð ìåò øàëòãòà áè÷êä¢äèã ñóðºõèí ò´ë³ äåôåêòîëîãóä, ëîãîïåäì¢ä áîëí íàíü ÷èãí ñïåöèàëèñòíð êåðãò³. Ìàíà óíèâåðñèòåòä òèèì ñïåöèàëèñòíðèã áåëäõø, òåã³ä øèøëœ íàáîð ýí ò´ðèã õàºëõ à𺠴ãõìí áèë³, áîëâ ýí òóñò ÷èãí èê øóíëò óãà, ðàéîäûí ºàðäâðèí îíüãèã ýí ò´ðì¢äò ýðê áèø òóñõàõ êåðãò³, ãèš âóçèí äåêàíìóä êåëñí ¢ãä³í òåìäãëâ.
Ýí òóñò áèäí ïðàâèòåëüñòâèí ïðåçèäèóì êåí³âèäí, çàêâð ºàðºíàâèäí ãèš Èãîðü Çîòîâ çààâ. Òèèì êåâ³ð “ò´ãðã øèð³í” ñ¢¢ðò ÷èíðò³ ò´ðì¢ä õ³ë³ãä³ä òåäíèã ê¢ö³ëºí³ ýâ-àðº éèëºãäâ, òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí áîëí Õàëüìã ÃÓ-í í´êöëò öààðàíäíü ÷èãí ´ðãšš éîâóäòàºàð äåëãðõíü ëàâòà.
Ò¡ÐÂ²Í ªóíà

¥öêëä¢ð Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâèí ºàðäâðò áîëñí ñåëâëö³íä ²ð³ñ³ä êåëí-óëñèí ò´ñâñ á³³äë-šèðºëä òîõðàëºíà ò´ð õ³ë³ãäâ. Òèèã³ä 2019 šèë³ñ àâí ñ³í ÷èíðò³ õààëºñ òîñõëºíà, ñîéëûí, ñóðºóëü-ýðäìèí, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà, äåìîãðàôèí, áຠáîëí äóíä áèçíåñ äåëãð¢ëëºí³ õàëõàð êåëí-óëñèí ò´ñâñ ê¢ö³ãäõìí.
- ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíòèí áàòëñí ìàéñê ç³ðëã¢ä³ð ´´ðõí çóðºàí šèëèí òóðøàðò ê¢ö³ãäõ êåëí-óëñèí ò´ñâä ðåãèîíìóä øóíìºàºàð îðëöõ ç´âò³. Øèäð ÐÔ-í ïðàâèòåëüñòâèí âèöå-ïðåìüåð Â.Ìóòêîí ºàðäâðò áîëñí ñåëâëö³íä ýí ò´ð³ð ´ðãí ꢢíäâð áîëâ, ðåãèîí áîëºíä èê äààâð ´ããäš³í³. Òåã³ä ìàíà òàœº÷ä ýí ò´ñâñ³ð ê¢ö³ãäõ öóã êåðã-¢¢ëäâðì¢äèã áèäí äèãëš àâõ ç´âò³âèäí,- ãèš À.Îðëîâ êåëâ.
Òàœº÷èí òîñõëòûí ìèíèñòð Ê.Áîòîâ, ñîéëûí ìèíèñòð Õ.Ýëüáèêîâ, ñóðºóëü-ýðäìèí áîëí íîìèí ìèíèñòð Í.Ìàíöàåâ, ñîöèàëüí äåëãðëòèí ìèíèñòð Ì.Îëüçÿòèåâà, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòð Þ.Êèêåíîâ áîëí ýêîíîìèêèí ìèíèñòð Ç.Ñàíäæèåâà òîäðõà òîîöàºàí ´ã÷, ÿìàðàí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä ê¢ö³ãäõèí òóñêàð 糜ãëâ.
À.Îðëîâèí êåëñ³ð, ìàíà òàœº÷ ýêîëîãèí, ãåð-ᢢðèí áîëí áàëºñíà êåö-òààë ÿñðóëëºíà, ñåë³í³ ýäë-àõóí õàëõàð ê¢ö³ãäõ êåëí-óëñèí ò´ñâä áàñ îðëöõ. dzðì ò´ñâñò õîéð-ºóðâí ìèíèñòåðñòâ îðëöõ ç´âò³, òåã³ä õàìöó ¢¢ëäš ê´äëìø³í øóíìºàäóëõ êåðãò³ ãèš òàœº÷èí òîëºà÷ íåêâð ò³ââ. Ôåäåðàëüí áþäæåò³ñ èê ì´œãí éèëºãäš³í³, òåã³ä òàœº÷ä øèí îáúåêòñ òîñõëºíà, ó÷ðåæäåíüñèã îáîðóäîâàíÿð òåòêëºí³ áîëí íàíü ÷èãí ò´ðì¢äèã õàºëõ àðºèã îëçëõ êåðãò³. Ñàð äàâàä, äåêàáðü ñàðèí ýêëö³ð êåëí-óëñèí ò´ñâñ ê¢ö³ëºí³ ò´ð ä³ê³ä íåã õ³ë³ãäõ.
Ìàíà 糜ã÷

Íîÿáðü ñàðèí 4-ä ìàíà îðí-íóòãò îëí óëñèí õàìöëòûí ¥äð ´ðã³ð òåìäãëí³. Ýí áàéðèí ´äðë³ îëí ³ìòèã òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ é´ð³â. "Êåñã çóí šèë õîîðàí ìàíà îëí óëñ Ò´ðñêí³ ñóëäàí á³³ëºí³ ò´ë³ áîëñí íîîëäàíä äèèëâð á³ðš, ²ð³ñ³ îðí-íóòãèã áàòðóëñìí, òåð äèèëâðò ê¢ðãñí ìàíà ´âêíðèí òóóšëã÷ áààòð éîâäëûã, èðãí³ õàìöëòûí áîëí ò´ðñêí÷ ñåêäëèí êå糜ê àâúÿñèã ê¢íäëš, áèäí ýí îí÷òà áàéðèí ´äðèã òåìäãëš³í³âèäí.
Îëí óëñèí õàìöëòûí ´äð ²ð³ñ³í öóã êåëí-óëñèí õàìöó á³³äëèã, îëí ³ìòí³ íè-íåãí óõàí-ñåäêëèã áîëí ìàíà Ò´ðñêí îíüäèí àëäðøš éîâòõà ãèñí ñàíàã ìåä¢ëš³í³. Íè-íåãí á³³š, íåã-íåã³í ê¢íäëš, êå糜ê àâúÿñàí õàäºëš, áèäí ê¢÷í-÷èäë³í õîëâšóëš, ²ð³ñ³í öåöã³ðëòèí áîëí ò¢¢í³ ãåðëò³ èðã÷èí óëûã áàòðóëõâèäí", - ãèš É´ð³ëèí áè÷ãò êåëãäš³í³.
Òåð ìåò òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî áîëí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ, ²ð³ñ³í Îðí-íóòãèí Õ¢¢âèí äåïóòàòíð Ìàðèíà Ìóêàáåíîâà áîëí Áàòîð Àäó÷èåâ îëí óëñèí õàìöëòûí ´äðë³ òàœº÷èí ³ìòèã é´ð³š, ýäíä áàò ýð¢ë-ìåíä, õ´â-êèøã³í ýäëš, îðí-íóòãòàí óëì èê òóñàí ê¢ðãš éîâòí ãèš äóðäâ.

Õàð ªàçðà ðàéîíà Êóìñêîé ñåë³íä á³³äã Àíòîíîâèõí³ ´ðê-á¢ë ê´ë äååð³í áàò êåâ³ð çîãñšàíà. Àíäðåé áîëí Âèêòîðèÿ õîéð ¢ðò³, ýâð³ ãåðò³. Àíäðåé Ñ.Áóäåííûéèí íåðò³ ÌÓÏ-ä çîîòåõíèê÷³ð ê´äëš éîâëà, îäà ýâð³ ä´œöë ýäë-àõó àñðšàíà. Âèêòîðèÿ ñåë³íä ¢¢ëääã Õàð ªàçðà ðàéïîí ëàâêä ê´äëš³í³. Ýí Öàºàí Àìí ñåë³íä ïðîôåññèîíàëüí ó÷èëèùä çàì÷-êîíäèòåðèí ýðäì äàññìí.
Ó÷èëèùä ñóð÷àñí öàãòàí Âèêòîðèÿ Çèíàèäà Àëåêñååâíà Êóòóðîâàí ºàðäâðò îëí ç¢ñí õîò-õîë, ºóéðèí 碢ò³ êåãäëì¢ä áîëºäãèã äàññìí. Ýí òàœº÷èí îþòíð äóíä áîëäã ýðäìèí ìàðºàñò îðëöš, äèèëâð á³ðäã áèë³. Áàãøòàºàí ýí ßðîñëàâëü áàëºñíä Äåëüôèéñê íààäíä áàñ îðëöš, òàœº÷èííü íåð õàðññìí. Ó÷èëèùä ñóðñí ýðäì³ðí Âèêòîðèÿ ýñ ê´äëäã áîëâ ÷èãí šèðºëäíü ýí êåðãëãäâ. Ñóë öàãòàí ºóéðèí 碢ò³ õîò-õîë áîëºõäàí äóðòà. Íåã ¢ë¢ õîéð ¢ðíü ºàðñíà õ´´í ýí ꢢêí-ê´â¢í õîéðàí áàéðëóëõàð ³ìò³õí êåãäëì¢ä êåäã áîëâ.
- Îäà ³ìòí ýâð³ííü ´´ðõí óëñòàí ºàðñí ´äðë³íü ýñ ãèš íàíü îí÷òà áîëí òåìäãò³ éîâäëëàíü êå-ñ³³õí òîðò áåëãëí³. Òåã³ä õîéð šèë õîîðàí áè ñåë³í³ ³ìòí³ ñóðâðàð òîðò áîëºäã áîëóâ. Ýííü ìàíà áààõí ´ðê-á¢ëä áàñ îëç áîëíà. Îëí ç¢ñí çåð-çåìø³ð, ³ìò³õí êåãäëì¢ä³ð òîðòûã êååð¢ë³ä êåí³â. Ìàíà ñåë³í õîòë áàëºñíàñ 240 äóóíàä á³³í³, òåã³ä òåíä³ñ òîðò àâ÷ èðõä ç´â³ð ê¢íä, òåã³ä á³³ðí ³ìòí íàìàã ñóðíà,- ãèš Âèêòîðèÿ êåëí³.
¥äã³ öàãò èíòåðíåòä îëí ç¢ñí êè÷³ëì¢ä, âèäåîáëîãìóä á³³í³, òåã³ä òåð¢ã õ³ë³º³ä, Âèêòîðèÿ ìåðãšëò³í ´´äë¢ëí³. ßìð íåã øèí ýâ-àðº äàñš àâàä, òåð¢ã îëçëš, ´âðìšò³ áîëí í¢ä àâëã÷ êåãäëì¢ä êåí³. Áåð áîëºñí êåãäëì¢ä ñ³³õí áîë÷êàä éèð ³ìò³õí áîëí àìíä óðñàä îäíà ãèš á³³ðí óëñ êåëí³. Áè÷êä¢ä ºàðñí ´äðë³íü ýí¢í³ áîëºñí òîðò ýðê áèø áåëãëòí ãèš ýê-ýöêíð³í ñóðíà. Àâàëüíü áîëí ꢢêí-ê´â¢í õîéðíü ýí¢íä ÷àäñàðí ä´œ áîëíà, ºóéð ýëä³ä, êåãäëì¢äèã êååð¢ëõä ñ¢â-ñåëâã³í ´ãí³. Àíòîíîâèõí íèèò³, íåã-íåãíä³í ýœêð, òàâòà Ðîìà áîëí ºóíòà Àíãåëèíà ꢢêäíü ýê-ýöêèííü áîëí ààâ-ýýšèííü êèëìšò³ õ³ë³âðò ´ñ÷³í³. Êóìñêîé ñåë³íä áè÷êä¢äèí ñàä óãà, òåã³ä ààâ-ýýš õîéðíü à÷íðàí õ³ë³í³. Ê¢¢êí-ê´â¢í õîéðíü çóðã çóðõäàí, “Ëåãî” íààäõäàí äóðòà. Ýäí áèëãò³ áè÷êä¢ä ãèš êåëõ êåðãò³, ñåë³í³ ñîéëûí Ãåðò áîëäã í³³ðò ýäí ø¢ëã ÷ååš³ð êåëš, äó äóóëàä ýðäì³ðí áàéð ¢¢ä³í³. Çóíè êåìä Àíòîíîâèõí ´ðê-á¢ë³ðí çóóëü÷ëõäàí äóðòà. Ýäí šèë áîëºí çóíè êåìä àëüê íåã ºàçðò îäõàð øóííà. Òèèã³ä ýäí ²³äðõí, Âîëæñêèé, Àºø, Ñî÷è áàëºñäò îäàä ´ðê-á¢ë³ðí ñåðãìšò³º³ð àìðàä èðâ. Ñåë³í³ øèäðò á³³õ íóóðèí ´´ð ýäí áàñ àìðõäàí äóðòà, òåíä íààäàä, çàºñ á³ð³ä, ìàõ øàðàä, òååãèí éèðòìšèã º³³õí³.

Ñ¢ë öàãò ꢢêä óëñ äóíä õàòõìð õàòõäã ýðäì èê äåëãðëò àâñí á³³í³. Êåëõä, ¢¢ë á³ð³ä, îëí ç¢ñí êåãäëì¢ä êåõ, õàòõìð õàòõõ, õóâö ´ëãõ ñàíàòà óëñèí ò´ë³ áàëºñíà ëàâêñò öóã êåðãò³ òîîò õóëäš àâ÷ áîëõìí.
Ýëñò áàëºñíä á³³äã Áàéðòà Ìàíäæèåâà ºóðâí šèë õîîðàí ýã÷èííü ¢ëã¢ð³ð áàñ õàòõìð õàòõäã áîëâ. Áè÷êí³ñí àâí ýí þì ´ëãäã, óéäã áèë³, òåã³ä ñóë öàãòàí ¢¢ë á³ðõä³í äóðòà. Õàòõìð ÿºš õàòõäãèã ýí äàñàä, îäà êå-ñ³³õí çóðãóä êåš ãåð³í êååð¢ëí³. Ýäí³ ´ðê-á¢ë øèí ïàòüð àâñíà õ´´í ꢢêä ê¢¢í³ êåãäëì¢ä ç´âò³ îðìàí ýçëš, ãèè÷íðèí îíüã àâëíà. Óðäíü èèì êåãäëì¢ä êåš ÷àääãèíü ýñ ìåääã á³³ñí óëñ ´âðš, áèëã-ýðäì³ðíü áàõìš êåí³. Ðàèñà Áîðèñîâíà ºàºàíü çå ꢢêí³ñí ¢ëã¢ð àâàä, áàñ õàòõìð õàòõäã áîëâ. Îäà ýäí õîîðíäàí ꢢíäš, ÿìàðàí çóðã öààðàíäíü õàòõõèí òóñêàð õóâàëöíà.
Õàòõìð õàòõäã óëñ ýí êåðãò àâëãäñí óëñ ãèš êåëš áîëšàíà. ßìð íåã çóðãèã ýêëñí öàãòàí ýäí ´ð ö³³òë ñóóºàä õàòõìð õàòõõ ñàíàòà ÷èãí. ijê³ä ýíòí ºàðóòà êåðã áîëšàíà, õàòõìðèí ïàííî, øèøëœ óòöí, ¢¢ðìã ñóâñí áຠáèø ì´œã ê¢ðí³. Áàãåòí ìàñòåðñêîéä ä³ê³ä ðàìêèíü êå뺢ëõ êåðãò³ áîëíà. Áîëâ ýö¢ñòíü ñ³³õí çóðã áîëõëà, öóºàð òåð¢ã³ð ´âðìš êåõë³, öóãíü ìàðòãäíà.
- Ìèíè ò¢ð¢í êåãäëì¢ä ãåðòì á³³í³, ýäí íàíä éèð ´´ðõí. Íåã èê çóðãèã áè àâºäàí áåëãëë³â. Îäà áè ¢¢ðìã ñóâñ îëçëš êå-ñ³³õí çóðãóä õàòõíàâ. ijê³ä ìîäóëüí çóðã êåõä éèð äààâðòà áîëí ñîíüí áîëíà. Ãåðòì "Ëóííàÿ ñîíàòà" ãèäã çóðã ´ëã³ò³ á³³í³. Àíäæåëà ꢢêì íàìàã äàõàä áàñ õàòõìð õàòõíà. Îäà ýí 11-÷ êëàññò ñóð÷àíà, ñóðºóëÿí éè뺳í ñ³³í³ð ñóðíà, øêîëûí á³³äë-šèðºëä øóíìºàºàð îðëöíà. Ñóë öàã õîâð, áîëâ òåð áèéíü ýí ºàðòàí õàòõìð àâàä, ´äð-á¢ðèí ò´ðì¢ä³í ìàðòš àìðõäàí äóðòà,- ãèš Áàéðòà áåð êåëí³.
Á.Ìàíäæèåâà îëí šèëä³í Ì×Ñ-èí õàëõä ò¢¢ìð óíòðàëºíà öåðãëëòä ê´äëš³í³. Ê´äëìøíü ê¢íä áîëí äààâðòà, òåã³ä ñóë öàã ó÷ðõëà ýí ¢¢ë á³ðš öàãàí òóñòàºàð äàâóëíà. ijê³ä Áàéðòà îëí ç¢ñí öåöã¢ä óðºàõäàí áîëí ºóéðèí 碢ò³ õîò-õîë áîëºõäàí éèð äóðòà. Ýœêð Ñàøà àâàëüíü ê´äëìø³ñí èðõë³, ꢢêíü ñóðºóëÿñí ñóëäõëà ãåðèí ýçí ꢢêä ê¢í ýœêð óëñàí òîîš, ñåíð õîò-õîë áåëäš òîñíà.

Çàÿ-Ïàíäèòûí íåðò³ ýòíîñîéëûí ãèìíàçèí õàëüìã êåëí³ áàãø Îëüãà Ãåííàäüåâíà Öåðåí-Óáóøèåâà ñóðºóëü-ýðäìèí õàëõä õ´ð øàõó šèëä³í ê´äëš³í³. Ýí ãèìíàçüä ê´äë³ä šèë áîëš éîâíà, õ´ðí íåãí šèëä³í ýí Ýëñòèí êëàññè÷åñê ãèìíàçüä áàãøëñìí. Ê´äëìøò³í äààâðòà, ñåäâ³ðò³, îíüäèí ¢¢ä³ã÷ õ³³âðò á³³äã Îëüãà Ãåííàäüåâíà ºàðòàí ýâò³, îíüäèí ÿìð íåã êåðã³ð ñîíüìññí á³³í³. Êåëõä, Ìèíãèÿí àâàëüòàºàí ºóðâí ¢ð³í àñðšàíà, ꢢêí ê´â¢í õîéðíü îþòíð, îòõí ꢢêíü øêîëä ñóð÷àíà.
Îëüãà Ãåííàäüåâíà áè÷êí³ñí àâí øóíìºà, øóëóí-øóäðìã, øêîëûí á³³äë-šèðºëä îðëöš, õàìäàí ñóð÷àõ ¢¢ðì¢äò³í ¢ëã¢ð áîëäìí. Ê¢¢êä ê¢¢í³ òîîëâðàð, öàãàí ¢ð³š õàðà ñóóõèí îðìä ÿìð íåã ¢¢ë á³ðõ, áèéä³í òààñòà êåðã îëš àâõ êåðãò³. Òåã³ä ýí ñóë öàãàí òóñòàºàð áîëí ñåðãìšò³º³ð äàâóëõäàí äóðòà. Ýí îëí šèëä³í âîëåéáîëàð ñîíüìñš ê´äëìøèííü õ´´í ñïîðòèâí ñåêöä îðäã á³³ñìí. Öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëàä, ÷èê àâã-á³ðö³ð á³³äã ò´ë³ä³í ýí ýð¢ë-ìåíä, ÷àœº-÷èèðã á³³í³. Öàã çóóð ýí äîðä ¢çãèí áè躳ð ñîíüìññí áèë³. Ýí çàíÿòüñ áàñ ýð¢ë-ìåíää òóñòà áîëíà ãèš òîîëãäíà.
ªóðâí ¢ðò³ ýê ñóë öàãòàí ñåíð õîò-õîë, ºóéðèí 碢ò³ êåãäëì¢ä áîëºõäàí äóðòà. ijê³ä ýí áè÷êí³ñí àâí þì óéíà, îäà ÷èãí ñóë öàã ó÷ðõëà ýí ¢¢ë á³ðí³. Îäàõí Îëüãà Ãåííàäüåâíà ä³ê³ä íåã êåðã³ð ñîíüìñâ. Ãèìíàçèí çàâó÷ Áàëüäæèð Êàðóåâíà Íåìãèðîâà áàãøíðèí ò´ë³ çóðã çóðëºíà ìàñòåð-êëàññ á¢ðä³â. Çóðà÷ Áàñœ ×óðþìîâèí ºàðäâðò áàãøíð êå-ñ³³õí çóðãóä çóðâ. Êåñãíü ò¢ð¢í áîëš ºàðòàí áèèð àâñí áèéíü îëí ç¢ñí ´œãò³ øèð³ îëçëš í¢ä àâëã÷ ñ³³õí çóðãóä çóðâ.
- Ò¢ð¢ë³ä çóðš ÷àäøãîâ ãèš ³³š³ë³â. Çóã çóðà÷èí ñ¢â-ñåëâãèã îíüãàí ´ã³ä ñîœñàä, óõàëñí çóðãàí çóðš ÷àäâ. Ò¢ð¢í äàìøëò éèð ñîíüí áîëâ. Îäà øèð³, áèèð õóëäš àâàä, öààðàíäíü áèëã-ýðäì³í äåëãð¢ëõ ñàíàí á³³í³. Ê´äëìøèí õ´´í çóðã çóðš ñåðãìšò³º³ð àìð÷ áîëšàíà,- ãèš Îëüãà Ãåííàäüåâíà êåëí³.

Ýëñòä "Ìàëåíüêèå ýéíøòåéíû" ãèäã êëóáä áè÷êä¢äèí ìåäðëèíü ´ð㚢ëëºí³, áèëãèíü äåëãð¢ëëºí³ òóñò òåìäãò³ ê´äëìø êåãäš³í³. Íààðàí ºóíòà-ä´íò³ áè÷êä¢ä ÷èãí, óéí íàñòà ê´â¢ä-ꢢêä ÷èãí îðíà. Ýíä óìøäã, áè÷äã äàñõíà. Ýñâèí, àíãëü êåëí³, õàëüìã êåëí³ çàíÿòüñ äàâíà. Òåð ìåò "Ìàëåíüêèå ýéíøòåéíû" áîëí "ÏðîôåññîðèÓì" ãèäã Èðã÷èí Àêàäåìü îëí ç¢ñí êóðñìóä äàâóëíà. Êåëõä, "Óéí àðºëà÷èí øêîë", "Íîìèí ëàáîðàòîðü", "Íàñòîÿùèé Õàêåð" áîëí íàíü ÷èãí. "Óéí àðºëà÷èí øêîë" ãèäã êóðñò ꢢêä-ê´â¢ä áèçíåñèí òóñêàð ò¢ð¢í ìåäðë áîëí áèçíåñ-çóðà òîãòàäã äàìøëò àâíà, "Íàñòîÿùèé Õàêåð" ãèäã êóðñò êîìïüþòåðí íààää áîëí ïðîãðàììñ ¢¢ä³äã äàñíà. "Íîìèí ëàáîðàòîðü" êóðñò éèðòìšèã, ýðãíäê á³³äëèã éîñòà íîìòíð êåâò³ øèíšëí³. Îäàõí ýí êóðñò îðñí ꢢêäèí ò´ë³ "Þíûé ïàðôþìåð" ãèäã ìàñòåð-êëàññ áîëâ.
Ýí šèëèí îêòÿáðü ñàðèí äóíäóðàð "Äåëãðëòèí ºàçð" ãèäã 2-÷ Õàëüìã êåðã-ò´ðèí ôîðóì áîëâ. Êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäò "Ìàëåíüêèå ýéíøòåéíû" ãèäã ÎÎÎ-í ãåíåðàëüí äèðåêòîð Îëüãà Áàäìà-Õàëãàåâà "Áè÷êä¢äèí ñòàðòàïèí ëàáîðàòîðü" ("Ëàáîðàòîðèÿ äåòñêèõ ñòàðòàïîâ") ãèäã êåðã-¢¢ëäâð äàâóëñí áèë³. Òèèãõä "Óéí àðºëà÷íð" ãèäã áèçíåñ-øêîëä îðëöà÷íð, ꢢêä-ê´â¢ä óõàëš áåëäñí ò´ñâñ³í îëíà îíüãò òóñõàñìí. Ê¢¢êä ýâð³ííü ò´ñâèí òóñêàð òîäðõàºàð êåëš ´ã÷, ÿºš öààðàíäíü òåð¢ã³í ´ðãš¢ëš áîëõèí òóñêàð ö³³ëºñí áèë³.
Êåëõä, Ýíêèðà Äàðáàêîâà, Áàñàí Áåëüòååâ, Äèìà Ìóêàáåíîâ, Âàëåðà Ìàìóòîâ "Òåìàòè÷åñêèå áîêñû" ãèäã ò´ñâ óõàëš áåëäš. Øêîëûí ñóðºóëü÷íðò îëí ç¢ñí êàíöåëÿðñê ýä-òàâð êåðãò³ áîëíà. Òåã³ä øêîëä ÿìàðàí êåãäëì¢ä äàœãèí êåðãò³ºèíü øèíšë³ä, êàíöåëÿðñê ýä-òàâð õóðàš äèãë³ä, íåã ÿðøãò ò³âš. ijê³ä áîëõëà ꢢêä êèìä áîëí ñ³í ÷èíðò³ ýä-òàâð ø¢¢š àâ÷, ÿðøãèã 䢢ðãí³.
Áàñ "ÏðîôåññîðèÓì" ãèäã èðã÷èí Àêàäåìüä îðäã Äàíèë Îðåíäàðåíêî "Êîíñòðóêòîð ñàéòîâ" ãèäã ò´ñâ îëíà îíüãò òóñõàâ. ¥äã³ öàãò ÿìàðàí ÷èãí àðºëà÷ä, ôèðìä, ïðåäïðèÿòüä ýâð³ ñàéò ýðêí êåðãò³ áîëšàíà. Þœãàä ãèõë³ ýâð³ øèøëœ ñàéòä êåš ºàðºšàõ ýñ ãèš õóëäšàõ ýäë-óóøèí, ýä-òàâðèí òóñêàð ö³³ëºâð ´ã÷ áîëõìí. ²ìòí ñàéòä áàãòàñí 糜ãèíü óìøš, ýäí³ ýä-òàâðàð ñîíüìñõìí áîëšàíà. Äàíèë Îðåíäàðåíêîí êåëñ³ð, òàœº÷ä ñàéò óõàëš áåëäõèí ò´ë³ áຠãèñíü 10-15 ì蜺í àðñëœ àâíà. Ýí ê´â¢í áîëõëà 5 ì蜺í àðñëœ àâ÷, ñàéò áåëäš, òóñëìš ê¢ðãõìí.
Àëòàíà Çîäáàåâà "Áðåëîêè è îáëîæêè àâòîäîêóìåíòîâ ïîä áðåíäîì "Cover for you" ãèäã ò´ñâ áåëäâ. ªàðòàí ´´ò³ ꢢêí êå-ñ³³õí, îëíä êåðãò³ êåãäëì¢ä êåí³. Èèì êåãäëì¢ä ëàâêñò õóëäãäõø, îíö êåâ-á³³äëò³ áîëíà.
Î÷ð Ìàíöàåâ çóðã öîêõäàí äóðòà. Ýí ê´â¢í "Êàëìûêèÿ â ëèöàõ" ãèäã ò´ñâ áåëäñìí. Òàœº÷èí ýãë óëñèí çóðãèíü öîêàä, º³³õ¢ë á¢ðä³õ ñàíàòà.
Ýíêèðà Ëèäæèåâà ñ³³í³ð çóðíà. Òåã³ä ýí ýâð³ííü çóðñí çóðãóäàí ïðèíòåð³ð äàìšóëàä, õóâöèã êååð¢ëš³í³. Ýí¢í³ ò´ñâ "Àðò-èçäåëèå" ãèš íåð³äãäí³. Áîëâ õàìãèí ñîíüí áîëí ýðêí ÷èíðò³ ò´ñâèã Àëòàíà Çîäáàåâà, Ýíêèðà Äàðáàêîâà, Áàñàí Áåëüòååâ áåëäñí áîëäã. Ýäí³ ò´ñâ "Èíòåðàêòèâíûé ñáîðíèê êàëìûöêèõ ñêàçîê, êîëûáåëüíûõ è îáó÷àþùèõ ìóëüòôèëüìîâ "Ñåäêë" ãèš íåð³äãäí³. Ýäí õàëüìã òóóëüñ áîëí ñààòóëèí äóä îëçëš, ìóëüòôèëüìñ óõàëš ºàðºàä, áàñ ò´ðñêí êåë³í õàäºëëºíà êåðãò áîëì ò³âö³í îðóëõ ñàíàòà. Ýí çóðºàí ò´ñâ á³³äë-šèðºëä òîõðàõèí ò´ë³ä 10 ì蜺í àðñëœãà ñåðòèôèêàò ꢢêäò ´ãñí áîëäã.
Òèèã³ä êåí-íåãíü ºàðèí ýðäì³í ºàðºš, êåí-íåãíü çóðãóä çóðäã áèëã³í îëçëš, ç³ðìíü êîìïüþòåð ñ³³í³ð ìåääã³í îëçëš, íààäêñíü çóðã öîêäã òààñòà êåðã³í îëçëš, áèçíåñ-çóðà áåëäñí áîëäã. Òàœº÷èí ýêîíîìèêèí áîëí õóëä-㢢ëã³í³ ìèíèñòð Çîÿ Ñàíäæèåâà ñîíüí ò´ñâñ áåëäñí ꢢêä-ê´â¢äò ì´œãí³ ñåðòèôèêàòìóä á³ð¢ëš ´ãâ.
Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ