Ý.Òèìîøêàåâàí íåðò³ ã¢ëãí ãåì³ñ õ´ðëºí³ òàœº÷èí äèñïàíñåðò îêòÿáðü ñàðèí 27-ä ïàöèåíòíðèí ò´ë³ "Äåíü îòêðûòûõ äâåðåé" ãèäã êåðã-¢¢ëäâð äàâóëãäâ. Ýí ´äð ýì÷ä ýðò³ñíü áè÷ãäëãî èð³ä, ýð¢ë-ìåíäèí á³³äë³í øèíšëš áîëâ.
Ýí ´äð ꢢêä óëñ ìàììîãðàôèí øèíšëëò êåš ÷àäâ. Òåìäãëõ³ñ, èèì êåðã-¢¢ëäâð ñàð áîëºí ñ¢ë áåìá³ ´äðë³ äàâóëãäíà.

Áàðò áåëäñíü ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ

Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòåðñòâèí áîëí Ï.×îíêóøîâèí íåðò³ èñêóññòâèí êîëëåäæèí ê´äë³÷íð "Ñóëäà" ãèäã øèøëœ ìåäèöèíñê ä´œ ê¢ðãëºí³ Öóòõëœãèí ýì÷íðò áèé³í ¢ç¢ëâ.
Ýäí³ ýð¢ë-ìåíäèã òåðàïåâò, íåâðîëîã, ãèíåêîëîã, îòîðèíîëàðèíãîëîã, äåðìàòîâåíåðîëîã, ãàñòðîýíòåðîëîã, ïñèõèàòð-íàðêîëîã áîëí êëèíè÷åñê ïñèõîëîã øèíšë³ä, ÷èê àâã-á³ðöèí òóñò ñ¢â-ñåëâã³í ´ãâ. Òåð ìåò Öóòõëœãèí ìîáèëüí êîìïëåêñò ³ìòí ÝÊÃ, ìàììîãðàôü áîëí íàíü ÷èãí øèíšëëò êåš ÷àäâ. Äèñïàíñåðèçàöèí éîâóäò çó øàõó ê¢í ýð¢ë-ìåíä³í øèíšë³ä, ýì÷ä áèé³í ¢ç¢ëâ.

²ð³ñ³í ¥ìí ¢çãèí áîëí Àð Êàâêàçèí ôåäåðàëüí îêðóãóäûí òåðàïåâòíð îäàõí Ðîñòîâñê ìåäèöèíñê óíèâåðñèòåòèí óëä áîëñí ñåìèíàðò îðëöâ. Ýí êåðã-¢¢ëäâð ÂÈ×-ãåìèã ýðò èëäêš àâëºíà ò´ðò íåð³äãäâ.
ÂÈ×/ÑÏÈÄ ãåì³ñ õ´ðëºí³ õàëõä ¢¢ëääã í¢¢ðëã÷ ó÷ðåæäåíüñèí ñïåöèàëèñòíð ýí ³³ìøãò³ ãåì èëäêš àâëºíà, òåð¢ã ýìíëºí³ òóñò äàìøëòàðí õóâàëöâ. Ñåìèíàðò îðëöà÷íð øèí ìåäðë õîðøàš ìåðãšëò³í ´´äë¢ëâ. Õàëüìã Òàœº÷àñ ýí ñåìèíàðò øèøëœ ìåäèöèíñê ä´œ ê¢ðãëºí³ Öóòõëœãèí òåðàïåâòíð áîëí ñïåöèàëèñòíð îðëöâ.
Ðîñòîâ-íà-Äîíó áàëºñíä òåðàïåâòíðèí ä³ê³ä íåã ñåëâëö³í áîëâ. ²ð³ñ³í ¥ìí ¢çãèí îêðóãèí òåðàïåâòíðèí ðåãèîíìóäûí õîîðíäê ñåëâëö³íä ò¢ðãí ìåäèöèíñê ä´œ ê¢ðãëºí³ áîëí õóó÷òà ìåä³ò³ óëñèã ýìíëºí³ ò´ðì¢ä õ³ë³ãäâ. Òåð¢íä òàœº÷èí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòåðñòâèí àõ òåðàïåâò Î.Òÿãèíîâà îðëöâ.

Îäàõí ²ð³ñ³í ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòåðñòâèí êîëëåãèéèí ñ¢¢ð áîëâ. Âèäåîñåëåêòîðí ýâ-àðºàð áîëñí ñåëâëö³ã ìèíèñòð Â.Ñêâîðöîâà äàâóëâ.
Êîëëåãèéèí ñ¢¢ðò ýí šèëèí í³³ìí ñàðèí ¢¢ëäâðèí àø äèãëãä³ä, ã¢ëãí áîëí íàíü ÷èãí ãåì³ñ ³ìòí õîðëºèã áàºðóëëºíà òóñò ðåãèîíìóäò ê¢ö³ãäš³õ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí òóñêàð êåëãäâ. Ðåãèîí áîëºí òîîöàºàí ´ãñí³ äàðó ³ìòí äóíä ãðèïï³ñ ò³ðëº äàâóëëºíà, ò¢ðãí ìåäèöèíñê ä´œ ê¢ðãëºí³ ÷èíðèã ´´äë¢ëëºí³ ò´ðì¢ä õ³ë³ãäâ.

Õàëüìã òóóëüñ äåëê³ä èê òåìäãò³, òåäí êåç³í³ ÷èãí, ´äã³ öàãò ÷èãí êåñã íîìòíðèã áîëí ñïåöèàëèñòíðèã ñîíüìñóëíà. 115 šèë õîîðàí Õàëüìã òååãò ôèíñê íîìò Ãóñòàâ Ðàìñòåäò èðš õàëüìã òóóëüñèã áè÷š àâñìí. Òèèã÷ê³ä òåð öàãò ìàíà ´âêíð ÿºš ꢢíäš³ñèíü òîäðõàºàð ¢ç¢ëâ, ÿºàä ãèõë³ ¢ã áîëºíà òðàíñêðèïö ýí êåš³ñìí, òåã³ä ä´ðâä, òîðºóä óëñ êåç³í³ ÿºš ꢢíäš³ñèíü òåð øèíšëëò³ñ äèãò³º³ð ìåäš àâ÷ áîëõìí.
Ýí õîâð øèíšëëòä íåð³äñí äåãòð îäàõí áàðàñ ºàðâ, òåð¢ã ÐÀÍ-à Õàëüìã íîìèí Öóòõëœãèí íîìòíð ¢¢ä³ñìí. Òåð ñîíüí éîâäëûí òóñêàð èíñòèòóòûí äèðåêòîð Âèêòîðèÿ Êóêàíîâà, íîìèí ê´äë³÷íð Àëåêñàíäðà Áàÿíîâà áîëí Àéñà Äîëååâà "Õàëüìã Òàœº÷" ÐÈÀ-í æóðíàëèñòíðò êåëš ´ãâ. Ðàìñòåäòèí áè÷š àâñí òóóëüñèã íîìòíð îðñ êåëíä îð÷óëš, öóã øèíšëëò³í Ðàìñòåäò òîä ¢çã³ð áè÷ñìí. Ýí¢íä Áîñõìš ãåëœ áîëí 15-òà õàëüìã ê´â¢í òóóëü öóãëóëëºíä áîëí áè÷š àâëºíä ä´œ áîëšàñìí.
Óò-òóðøòàí íîìò 22 òóóëü, 200 ¢ëã¢ð, 40 óò áîëí éèðèí äó öóãëóëñìí. Òåð òóóëüñèí áîëí àìí ¢ãèí ç´´ðèí õóðàœºó 1905 šèëä áàðëãäñìí, òåð¢íä 18 òóóëü îðñìí, õîéðäã÷ äåãòðèíü íîìò Ðàìñòåäò áàñ òåð šèëä áàðëõàð ñåäš³ñìí, áîëâ çóã 1909 šèëä òå𠳜ãíü áàðëãäâ. Òåð õàëüìã òóóëüñèí õóðàœºóã áèáëèîãðàô Ïðàñêîâüÿ Ýðäíèåâíà Àëåêñååâà Ñàíêò-Ïåòåðáóðãèí ê´ðœãèí íåã ñàœä îëš àâñìí.
Òåð¢í³ óë äååð Ðàìñòåäòèí Õàëüìã òååãò ê¢ö³ñí ê´äëìøò, õàëüìã òóóëüñò íåð³äñí õîéð äåãòð îäàõí ÐÀÍ-à Õàëüìã íîìèí Öóòõëœä áàðàñ ºàðñìí. Òåð ç´´ð³ñ Ãóñòàâ Ðàìñòåäò õàëüìã òóóëüñèí ñåðèé ºàðºõàð ñåäš³ñìí. Çóã õ´´ííü ßïîíü îðàä, òåäí³ êåë øèíšëëºíä ¢¢ëäâð³í íåð³äñìí.
Òîðºóä óëñèí äóóëäã éèðèí í³³ìí äó íîìò áè÷š àâñìí, òèèì äó êåç³í³ õàëüìã ºàçðò äóóëš éîâñìí. Õàëüìã êåëí³ ôîíåòèê ÿºš äåëãðš éîâñíà òóñê êåñã ¢ëã¢ðèã òåð äåãòð³ñ àâ÷ áîëõìí, ÿºàä ãèõë³ Ã.Ðàìñòåäò ¢ã áîëºíà òðàíñêðèïö êåñìí. Òèèì òîîòûã òàëäàí äåãòð³ñ àâ÷ áîëøãî. Öóã òåêñòèí òðàíñëèòåðàö íîìò êåñìí. Êåë øèíšëäã ñïåöèàëèñòíðèí ò´ë³ ÷èãí ýí äåãòð éèð ñîíüí. ÕÕ çóí šèëèí ýêëö³ð ÁຠĴðâä³ óëóñò òîðºóä óëñèí êåëí³ êåñã ýëåìåíò á³³í³. Òåã³ä íîìò ä´ðâä áîëí òîðºóä óëñàñ òóóëüñàí öóãëóëš éîâñíü ìåäãäš³í³.
Òåð ìåò ³ áîëºí ëàòèíñê ¢çã³ð ìåä¢ëãäš³í³, àøòíü ä´ðâä áîëí òîðºóä óëñ 20 çóí šèëèí ýêëö³ð ÿºš õàëüìãàºàð êåëš³ñèíü äèãò³º³ð ìåäš áîëõìí. Íîìòíðèí èê áàã Ðàìñòåäòèí Õàëüìã òååãò ê¢ö³ñí ê´äëìøò íåð³äñí õîéð èê áîòü ºàðºõèí ò´ë³ ê´äëš³ñìí.
- Áè òóóëüñèí ôîíåìàòè÷åñê òðàíñêðèïö êåš³ë³â, ýí¢í³ àøò áè íîìèí øèíšëëòèí õàëõàð áຠáèø äàìøëò õîðøàëàâ, Õàëüìã öóòõëœãèí ê´äë³÷íð íàíä ýí òóñò ä´œ áîëšàñìí, ôîëüêëîðèí òåêñòë³ ÿºš ê´äëõèí òóñê äàìøëòàðí ýäí õóâàëöâ. Îäà áè áຠíîìèí ê´äë³÷ áîëí ÊÍÖ-í àñïèðàíò áîëšàíàâ, - ãèš ýâð³ííü ê´äëìøèí òóñêàð Àéñà Äîëååâà êåëâ.
Ýí äåãòð ²ð³ñ³í ÐÔÔÈ ñàœãèí áîëí Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí ä´œã³ð áàðëãäâ, ÐÔÔÈ-í ãðàíòàð òàëäàí ÷èãí øèíšëëòñ êåãäõ. ÕÕ çóí šèëèí ýêëö³ð õàëüìã óëñ êåëš³ñí êåëí³ îíö òîîòûí òóñê ê´äëìø öààðàíäíü ê¢ö³ãäõ, ãèš èíñòèòóòûí äèðåêòîð Âèêòîðèÿ Êóêàíîâà òåìäãëâ. Ýí øèí áàðëñí õîéð äåãòðèí ä´œã³ð Ðàìñòåäòèí õóó÷í øèíšëëò óëì ñ³í òààëä öààðàíäíü õàäºëãäõ, ä³ê³ä áîëõëà áàº÷óä õàëüìã òóóëÿð ñîíüìñàä ýí äåãòðì¢äèí ä´œã³ð ò´ðñêí êåë³í äàñš àâõ, ´âêíðèí ç´´ðë³ òàíüëäõ.
Õàëüìã óëñ êå糜ê êåñã ¢ã³í õàäºëš îäà ê¢ðòë òåð¢ã îëçëšàíà. ¡ëã¢ðíü, "áèëöã" ãèäã ¢ã ò¢ðã óëñèí "áàºëöã" ãèäã ¢ã³ñ ºàð÷. "Áàºëöã" (çàïÿñòüå) ãèñí õàëüìã ¢ã áîëõëà ò¢ðã óëñèí "áàêàíà" ãèäã ¢ã³ñ óë àâ÷, òåð ¢ãíü "ì´ðí³ òóðóí äååðê ò¢ð¢í ¢é" ãèš ìåä¢ëš³ñìí, òèèì êåâ³ð ³ìòí êåç³í³ àœ-àºðóñíà öîãö- ìàõìóä øèíšëš øèí ¢ã ¢¢ä³š³ñìí.
- Òàëäàí êåëíä îð÷óëš áîëøãî êåñã õàëüìã ¢ã ýí òóóëüñèí ä´œã³ð õàäºëãäâ. Òóóëüñ ³äë áèø, ç³ðìñíü àõðõí, áààòðìóäûí òóñê òóóëü áîëõëà íàì ç³ðìä³í 100 õàëõ ýçëí³. Ýí õîéð äåãòðò õàëüìã óëñèí èëâò³ òóóëüñ, àœ-àºðóñíà òóñê òóóëü, á³³öèí òóóëü îðñìí, - ãèš Àëåêñàíäðà Áàÿíîâà ö³³ëºâð³í ´ãâ.
Òèèì êåâ³ð íåìø, îðñ, õàëüìã êåë³ð áàðëãäñí, òåð¢íä îðñí èê îð÷óëâð ìàíà ò´ðñêí êåë äàñëºíä, ìàíà ´âêíðèí ç´´ðë³ òàíüëäëºíä èê ò³âö³í îðóëõíü ëàâòà, íîìò, éèðèí ê¢í, áàº÷óä ÷èãí ýí äåãòð³ð ñîíüìñõëà, áèéä³í òóñòà êåñã ñîíüí òîîò îëš àâõìí.
Ò¡ÐÂ²Í ªóíà

Äàâñí äîëàí õîíãò Ðîñçäðàâíàäçîðèí Õàëüìã Òàœº÷àð ¢¢ëääã çàëëò 2018 šèëèí ºóðâäã÷ êâàðòàëä ê¢ö³ñí ê´äëìøèí, á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí éîâóäò èëäêãäñí äóòó-äóíäñèí àø äèãëâ. Ñåëâëö³íä òàœº÷èí ýìíëºí³ ó÷ðåæäåíüñèí ºàðäâð îðëöâ. Ðåãèîíàëüí çàëëòûí ºàðäà÷ Èâàí Áàäìàåâèí êåëñ³ð, ²ð³ñ³í ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòåðñòâä áîëñí ñåëâëö³íä ìàíà òàœº÷ä ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ò´ðì¢ä ÿìð êåâ³ð õàºëãäšàõèí òóñêàð êåëãäñí áèë³. Õàðì ò´ðõä, òåð¢íä êåñã äóòó-äóíäñ á³³õíü çààãäâ ãèš äààâðòà ºàðäà÷ êåë³ä, ê´äëìø³í ÿñðóëõ êåðãò³ ãèâ.
Ýí šèëèí III-÷ êâàðòàëä òàœº÷èí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà õàëõä äàâóëãäñí á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí òóñêàð ðåãèîíàëüí çàëëòûí ºàðäà÷èí äàðóê Íàòàëüÿ Ñàíãàäæèåâà 糜ãëëº êåâ. Òèèã³ä, ýí êåìä 22 êîìïëåêñí á¢ðòêëºí äàâóëãäñìí, òåäí³ñíü 16-íü ýñ çóðàëãäñí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä áîëâ. Á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí éîâóäò ìåäèöèíñê ¢¢ëäâðèí ÷èíð áîëí ³³ìøã óãà á³³äë, ýìèí ÷èíð, ýìíëºí³ ó÷ðåæäåíüñèí ìåäèöèíñê ¢¢ëäâðèí ëèöåíçèîíí á¢ðòêëºí ê¢ö³ãäâ. Ýñ çóðàëãäñí íåìð á¢ðòêëº äàâóëëºíà ó÷ð äóíä ³ìòí³ñ îðš èðñí ýðëºñ áîëâ. Í.Ñàíãàäæèåâàí çààñàð, ýí êåìä ³ìòí³ñ îðš èðñí ýðëºñèí òî ´ññíü òåìäãëãäâ. Òèèã³ä ýí šèë 17 ýðëºí îðš èðâ. Óðäíü ³ìòí ýì³ð òåòêëºí³ áîëí ìåäèöèíñê ÷èíðèí òóñêàð áè÷äã á³³ñí áîëõëà, îäà ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ê´äë³÷íð ïàöèåíòíðë³ ø¢ð¢ò³º³ð ꢢíäš, ö³³ëºâð ´ãõø ãèñí áè÷ã¢ä îðš èðäã áîëâ. Ýìíëºí³ ó÷ðåæäåíüä ïàöèåíòíðò ´ããäš³õ ö³³ëºâðèí ñàìáð ýðê áèø á³³õ ç´âò³, àõ ýì÷ áîëí ýí¢í³ äàðóêñ ÿìàðàí ´äðì¢äò ³ìòíë³ õà𺚠ò´ðì¢äèíü õàºëäãèí äèã-äàðàí îëíà îíüãò òóñõàãäõ ç´âò³ ãèš Í.Ñàíãàäæèåâà ä³ê³ä íåã êåëâ. Ðîñçäðàâíàäçîðèí òåððèòîðèàëüí îðãàíìóäûí ñïåöèàëèñòíð äàâóëñí 15 á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâð³ñ 5 êåðã-¢¢ëäâðò ýêñïåðòì¢ä, 2 á¢ðòêëºíä òàœº÷èí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòåðñòâ îðëöâ.
- Á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí àøò 43 ç´â-éîñ ýâäëºí³ éîâäë èëäêãäâ. Ýðê áèø íåêâðèã ýâäš ¢¢ëäš³ñí ó÷ðåæäåíüñ äóíä Öåëèíí ðàéîíà áîëüíèö, òàœº÷èí áè÷êä¢äèí ìåäèöèíñê öóòõëœ, Ï.Æåì÷óåâèí íåðò³ áîëüíèö, àïòå÷í çàëëò, "Ñ¢ìèí áóëœ" ãèäã ïàíñèîíàò, òàœº÷èí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòåðñòâ, ÒÔÎÌÑ, "Ýëèñäåíò" ãèäã ø¢äí³ êëèíèê áîëí íàíü ÷èãí. Á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí àøò àäìèíèñòðàòèâí ç´â ýâäëºí³ 7 êåðã á¢ðä³ãäâ. Òåìäãëõ³ñ, ýí šèëèí ºóðâäã÷ êâàðòàëä ç´â-éîñ ýâäëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢ä áàºðâ. Ðîñçäðàâíàäçîðèí òåððèòîðèàëüí çàëëò ïðîôèëàêòè÷åñê êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàðó-äàðóíü äàâóëš, á¢ðòêëºí³ ñèñòåì ÿñðóëš ¢¢ëäš³í³,- ãèš Íàòàëüÿ Áîðèñîâíà êåëâ.
Ýìèí ÷èíð á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí àøò èëäêãäñí äóòó-äóíäñèí òóñêàð òåððèòîðèàëüí çàëëòûí ³œãèí ºàðäà÷ Ã.Íèêèòåíêî êåëâ. Èðõ šèëèí ÿíâàðü ñàðàñ àâí ýì õàäºëëºíà, îëçëëºíà õàëõä îðóëãäšàõ øèíðëòñèí òóñêàð ýí ö³³ëºâð ´ãâ.
¥í÷í, ýê-ýöêíðèí õ³ë³âð óãà ¢ëäñí íàñíè äèãò ê¢ð³ä óãà áè÷êä¢äèí äèñïàíñåðèçàö äàâóëëºíà òóñò ÿìàðàí äóòó-äóíä á³³õèí òóñêàð Ë.Ñàíäæèåâà 糜ãëâ. Ýí¢í³ êåëñ³ð, ýí šèëèí ºóðâäã÷ êâàðòàëä 9 ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüä áè÷êä¢äèí ýð¢ë-ìåíä øèíšëëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢ä ê¢ö³ãäâ. Óò òîîäàí 500 øàõó ꢢêí-ê´â¢í ýì÷ä îðâ, òåäí³ñíü 218 áè÷êíä ðåàáèëèòàöèîíí ýìíëºí êåðãò³íü èëäêãäâ. Ýì÷íðèí õ³ë³âðò îðñí áè÷êä¢ä äóíä îëí ç¢ñí ãåìì èëäêãäâ, ýäíä íåìð ìåäèöèíñê øèíšëëò êåãäâ, ç³ðìñíü ñàíàòîðí-êóðîðòí ýìíëºíä éîâóëãäâ.
È.Áàäìàåâ ñåëâëö³íä õ³ë³ãäñí ò´ðì¢äèã àøëš, ëèöåíçü óãàºàð ÿìð íåã òóñëìš ê¢ðãš³õ, ýìèã ÷èê³ð ýñ õàäºëšàõ, ìåäèöèíñê ä´œ ê¢ðãëºí³ ÷èíðèã ýñ ÿñðóëšàõ ó÷ðåæäåíüñ ÿëëà õàðºóëãäõ ãèâ. Á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí éîâóäò èëäêãäñí äóòó-äóíäñèí òóñêàð ýìíëºí³ ó÷ðåæäåíüñèí ºàðäâð ê´äë³÷íðò ýðê áèø ê¢ðãš, òåð¢ã óãà êåëºí³ òóñò ê´äëìø³í øóíìºàäóëõ ç´âò³. Þœãàä ãèõë³ óðäíü èëäêãäñí äóòó-äóíäñ ä³êí-ä³êí ó÷ðíà ãèš äààâðòà ºàðäà÷ òîâ÷ëâ.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Îêòÿáðü ñàðèí 30-ä áèäí ìàíà îðí-íóòãò áîëí òàœº÷ä ïîëèòè÷åñê öààæëëºíàñ ê´ëò³ ³ìí³ñí õàºöñí ³ìòí³ ñàíëûíü òåâ÷í³âèäí. Ýí ºàøóòà ´äðë³ çàëºëäóëš òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ äóóäâð êåâ. "Ìàíà îðí-íóòãèí òóóšä ó÷ðñí ºàøóòà êåñã éîâäëûí òóñêàð ýí ´äð òîäëóëšàíà. Ò´ð¢ö ÿìàðàí ÷èãí ãåì ºàðºñí óãà ñàÿä óëñ öààšëà õàðºš, ç´â óãàºàð ãåìø³ëºí³ ´ðø³œã¢ óãà éîâäëûã áîëí ÷èëøãî ê¢÷ð-ê¢íäèã, äîðàöóëëºèã äààš ºàðñìí. Õàëüìã óëñ îðí-íóòãèí òàëäàí êåëí-óëñëà õàìäàí çàêàíè áèø äåïîðòàöèí - Ñèâðèí òóóâðèí êåñã ê¢÷ð-ê¢íäèã äààš ºàðñìí. Ýíäð ´äð áèäí òåð éîâäëûã ìàðòëãî, öààšëà õàðºñí èðãíì¢äèí ò´ë³ ñîöèàëüí ä´œíëòèí òààë òîãòàõ ç´âò³âèäí. Áàº÷óä àõíð-ýã÷íðèí äààš ºàðñí ê¢÷ð-ê¢íäèí òóñêàð ìàðòøãîí ò´ë³ öóãèíü êåõ ç´âò³âèäí, òåððîðèí áîëí ïîëèòè÷åñê çàêàíè áèø á³³äëèí àøò ³ìí³ñí õàºöñí ñàÿä ³ìòí³ òóñê ñàíëûíü õàäºëõ ç´âò³âèäí.
Ïîëèòè÷åñê öààšëëºíàñ ê´ëò³ ³ìí³ñí õàºöñí ñàÿä óëñèí ñàíë ì´œêð³ä éîâòõà, ýäí çàëó-ç´ðã³í áîëí áàò á³³äë³í ¢ç¢ëš, ñóëäàí á³³ëºí³ èäåàëìóäûã áîëí èðãí³ ç´âèã õàðññìí, ´ð-´â÷ ñåäêë³í, ³ìòíä èòê뺳í áîëí Ò´ðñêíä³í äóðòà ᳳ뺳í õàäºëš, òåð äóðàí ꢢêäò³í áîëí à÷íð-çååíðò³í ñóðºìšëš ÷àäñìí", - ãèš Äóóäâðò êåëãäš³í³.
Òåð ìåò òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî áîëí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ äóóäâðèã ä´œíš òèèì ç´â óãà öààšëëºí ä³êš äàâòãäõ ç´â óãà ãèš òåìäãëâ.

Îêòÿáðü ñàðèí 30-ä áèäí ìàíà îðí-íóòãò áîëí òàœº÷ä ïîëèòè÷åñê öààæëëºíàñ ê´ëò³ ³ìí³ñí õàºöñí ³ìòí³ ñàíëûíü òåâ÷í³âèäí. Ýí ºàøóòà ´äðë³ çàëºëäóëš òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ äóóäâð êåâ. "Ìàíà îðí-íóòãèí òóóšä ó÷ðñí ºàøóòà êåñã éîâäëûí òóñêàð ýí ´äð òîäëóëšàíà. Ò´ð¢ö ÿìàðàí ÷èãí ãåì ºàðºñí óãà ñàÿä óëñ öààšëà õàðºš, ç´â óãàºàð ãåìø³ëºí³ ´ðø³œã¢ óãà éîâäëûã áîëí ÷èëøãî ê¢÷ð-ê¢íäèã, äîðàöóëëºèã äààš ºàðñìí. Õàëüìã óëñ îðí-íóòãèí òàëäàí êåëí-óëñëà õàìäàí çàêàíè áèø äåïîðòàöèí - Ñèâðèí òóóâðèí êåñã ê¢÷ð-ê¢íäèã äààš ºàðñìí. Ýíäð ´äð áèäí òåð éîâäëûã ìàðòëãî, öààšëà õàðºñí èðãíì¢äèí ò´ë³ ñîöèàëüí ä´œíëòèí òààë òîãòàõ ç´âò³âèäí. Áàº÷óä àõíð-ýã÷íðèí äààš ºàðñí ê¢÷ð-ê¢íäèí òóñêàð ìàðòøãîí ò´ë³ öóãèíü êåõ ç´âò³âèäí, òåððîðèí áîëí ïîëèòè÷åñê çàêàíè áèø á³³äëèí àøò ³ìí³ñí õàºöñí ñàÿä ³ìòí³ òóñê ñàíëûíü õàäºëõ ç´âò³âèäí.
Ïîëèòè÷åñê öààšëëºíàñ ê´ëò³ ³ìí³ñí õàºöñí ñàÿä óëñèí ñàíë ì´œêð³ä éîâòõà, ýäí çàëó-ç´ðã³í áîëí áàò á³³äë³í ¢ç¢ëš, ñóëäàí á³³ëºí³ èäåàëìóäûã áîëí èðãí³ ç´âèã õàðññìí, ´ð-´â÷ ñåäêë³í, ³ìòíä èòê뺳í áîëí Ò´ðñêíä³í äóðòà ᳳ뺳í õàäºëš, òåð äóðàí ꢢêäò³í áîëí à÷íð-çååíðò³í ñóðºìšëš ÷àäñìí", - ãèš Äóóäâðò êåëãäš³í³.
Òåð ìåò òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî áîëí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ äóóäâðèã ä´œíš òèèì ç´â óãà öààšëëºí ä³êš äàâòãäõ ç´â óãà ãèš òåìäãëâ.

Óðš ´äð Õàëüìã Òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòåðñòâä " ôîêóñå - äåòñòâî" ãèäã Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíà ðåãèîíàëüí äåâñœä äèèëâð á³ðñí óëñèã à÷ëâ. Áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðò òàœº÷èí ìèíèñòð Ìàðèíà Îëüçÿòèåâà, ýí¢í³ äàðóê Åâãåíèÿ Ãîðäååâà, òàœº÷èí áè÷êä¢äèí ç´â õàðñëºíà ýë÷ Îëüãà Óìãàåâà áîëí òàœº÷èí æóðíàëèñòíðèí Íèèö³í³ àõëà÷ Ñàíë Øàâàëèåâ îðëöâ.
Ì.Îëüçÿòèåâàí êåëñ³ð, ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíòèí ç³ðëã³ñ èøò³ 2017 šèë³ñ àâí ìàíà îðí-íóòãò àðâí šèëèí ýðãöä áè÷êä¢äèí ò´ðì¢äò îíö îíüã ´ããäõìí. "Äåñÿòèëåòèå äåòñòâà" ãèäã ò´ñâ ê¢ö³ëºí³ éîâóäò šèðºëèí ê¢íä òààëä òóññí áè÷êä¢äò ä´œ ê¢ðãëºíä, äîðàñ ´ñ÷ éîâõ ¢éèí ýð¢ë-ìåíä áàòðóëëºíä, ñóðºóëèí ñ³í òààë òîãòàëºíä áîëí íàíü ÷èãí ò´ðì¢äò èê îíüã ´ããäš, êåñã êåðã-¢¢ëäâð äàâóëãäšàíà. Ýí ìàðºàí ÷èãí áàñ ýí êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí íåãíü áîëšàíà. Ðåãèîíàëüí äåâñœ äàâóëõèí ò´ë³ òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí øèèäâð³ð ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòåðñòâ ýí ìàðºàíà á¢ð䳺³÷íð áîëàä, á¢ðä³ìšèí êîìèòåò òîãòàñìí. Òåð¢í³ õàíüä òàœº÷èí ç³ðì ìèíèñòåðñòâñ áîëí îëíà îðãàíèçàöñ îðñìí. Ðåãèîíàëüí äåâñœ îêòÿáðü ñàðèí 1-ä ò´ãñâ, ìàðºàí í³³ìí íîìèíàöàð äàâóëãäâ. Õàðì ò´ðõä, òàœº÷èí îëíä 糜ãëëºí³ ýâ-àðºñ øóíìºàºàð îðëöñí óãà ãèš ìèíèñòð çààâ. Ìàðºàíà æþðèí îíüãò çóã àðâí ê´äëìø èëã³ãäâ.
Ìàðºàíà àøàð "Ãàçåòä áàðëãäñí ñ³í ãèñí ñòàòüÿ" ãèäã íîìèíàöä "Áàéðòà" ãàçåòèí æóðíàëèñò Ëàðèñà Ýðåíäæåíîâà, "Óéí íàñòà 糜ã÷íðèí èíòåðíåòä áàðëãäñí ñ³í ãèñí 糜ã" ãèäã íîìèíàöä ßøêóëü ñåë³í³ îëí ïðîôèëüòà ãèìíàçèí 9-÷ êëàññèí ñóðºóëü÷ Ýðâåíà Ëèäæèåâà äèèëâð á³ðâ. Ìàðèíà Ïåòðîâíà ýäíä Äèïëîì áîëí ¢íò³ áåëã á³ð¢ëš ´ã³ä, ¢¢ä³ã÷ ¢¢ëäâðòíü ê¢ö³ìš äóðäâ. Òåð ìåò ìàðºàíà ëàóðåàòíð áîëñí Âàñèëèé Âàíüêàåâ áîëí Åëåíà Àáóøàåâà ("Áàéðòà" ãàçåò), Ñàãëàð Êàëÿåâà ("Ýëèñòèíñêàÿ ïàíîðàìà") áîëí óéí íàñòà 糜ã÷íð Êåðìåí Óáóøàåâà (ßøêóëèí îëí ïðîôèëüòà ãèìíàçèí 8-÷ êëàññèí ñóðºóëü÷), Âàëåðèÿ Áóõàíîâà áîëí Êðèñòèíà Ïûðüåâà (Ëàãàíü áàëºñíà áè÷êä¢äèí ¢¢ä³ëòèí Ãåð) äèïëîìàð à÷ëãäâ.
Ìàðºàíä äèèëâð á³ðñí Ë.Ýðåíäæåíîâà áîëí Ý.Ëèäæèåâà Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíä îðëöõ ç´â àââ. "Óéí íàñòà 糜ã÷" ãèäã êðóæîêèí ºàðäà÷ À.È.Êåêøåíîâàí êåëñ³ð, ꢢêäèí äèèëâð ýäíä óðìä ´ã÷, öààðàíäíü ¢¢ä³ã÷ õàëõàð ¢¢ëäõä òóñëõíü ëàâòà. ªóðâí šèëä³í ¢¢ëäš³õ êðóæîêä îäà ºó÷ øàõó ñóðºóëü÷ îðíà, ýäí “Âêîíòàêòå” ãèäã ñîöèàëüí ñåòüä ýâð³ õàëõä îëí ç¢ñí 糜ã áàðëíà. ßøêóëèí ðàéîíà "Èñêðà" ãàçåòëà ýäí áàñ áàò çàëºëäà á³ðš, ñîöèàëüí êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí, øêîëûí á³³äë-šèðºëèí òóñêàð áè÷í³. Ýí êðóæîêä îðšàõ áè÷êä¢ä Öóã³ð³ñ³í ñóðºóëü÷íðèí šèñ³í³ ãåø¢ä áîëíà, òåã³ä ýäí äîëàí õîíã áîëºí îëí ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâð á¢ð䳚, ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äò, šèðºëèí ê¢íä òààëä òóññí ꢢêä-ê´â¢äò, áຠòåòêâðò³ ´ðê-á¢ëì¢äò ä´œ ê¢ðãí³. Öóã ýí êåðã¢äèí òóñêàð ýäí îëíä ìåä¢ëš áè÷š, æóðíàëèñòèí ýðäìë³ òàíüëäíà. Ýí ìàðºàíä äèèëâð á³ðñí éîâäë ýäíä èðã÷ä³í æóðíàëèñòèí ýðäì ø¢¢š àâõä òóñëõ ÷èãí áèç.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
ÇÓÐÃÒ: ìàðºàíä îðëöà÷íðèã à÷ëšàõ êåì
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Õàëüìãèí íåðò³ çóðã öîêà÷ Íèêîëàé Áîøåâ Öóã³ð³ñ³í çóðãóäûí ìàðºàíä äèèëâð á³ðâ. "Óðºà ìîää - éèðòìšèí áóìáñ" ãèš íåð³äãäñí ìàðºàíà æþðè õàëüìã çóðã öîêà÷èí ýðäìèã éèð ´´ä³í ¢íëâ.
Ìàðºàíà òààëàð éîñòà éèðòìšèí áóìáñ áîëšàõ óðºà ìîää ¢ç¢ëãäõ ç´âò³ á³³ñìí. Òèèã÷ê³ä òåð ìîää éîñíà õàëõàð òåìäãëãäñí, ²ð³ñ³í õàìãèí óò íàñòà ìîääûí òîîä îðš, Êåëí-óëñèí ðååñòðò áè÷ãäñí ìîääûí çóðã ìàðºàíä ¢ç¢ëãäõ ç´âò³ á³³ñìí. Õàëüìãóäûí õ³³ðò³ á³³ðí³ òåìäã áîëñí “ªàíö ìîäí” òèèã³ä Íèêîëàé Áîøåâèí çóðãò òîäëãäàä, öóã ²ð³ñ³ä òåìäãò³ º³³õ¢ëä ¢ç¢ëãäñìí.
Ìàðºàíà äèèë³÷ Íèêîëàé Áîøåâ øèøëœ äèïëîìàñ íàíü 100 ì蜺í àðñëœãà ì´œãí³ ì´ð³º³ð à÷ëãäâ. "Õàëüìã ¢íí³õí" Íèêîëàéèã ýí ê¢ö³ìšë³íü é´ð³š³í³.
Áè÷êí äîìáð÷íð
Äàâñí äîëàí õîíãèí àìðëºíà ´äðì¢äë³ Öàºàí Íóóðà äóíäûí øêîëûí ñóðºóëü÷íð Àºø áàëºñíä áîëñí íàðò-äåëê³í ôåñòèâàëüä îðëöâ. "Îðåîë ñëàâû" ãèäã íåð³äëºò³ ýí ôåñòèâàëü-ìàðºàíä áè÷êí áèëãòíðèí áèëã-ýðäì ø¢¢š õ³ë³ãäñìí.
Öàºàí Íóóðà ñóðºóëü÷íð "Èíñòðóìåíòàëüí ýðäì. Óëñèí ê´ãšìèí çåâñã¢ä" ãèäã íîìèíàöä áèëã³í ¢ç¢ëâ. Áè÷êä¢äèí èñêóññòâèí øêîëûí áàãø Íàäåæäà Áåìáåòîâàí ñóðºóëü÷íð ñ³í áåëäâðò³º³í ¢ç¢ëâ. 13-15 íàñòà áè÷êä¢ä äóíä Áàäìà Áåìáåòîâ íåãäã÷ äåâñœãèí ëàóðåàò áîëâ. Àëèíà ×àãðàíîâà áîëõëà 10-12 íàñòà áè÷êí ê´ãšì÷íðèí äóíä ëàóðåàòèí íåð 碢â. Ýäíä øèøëœ ñåðòèôèêàòìóä á³ð¢ëš ´ããäâ. Òåð¢í³ñ èøò³ Ñî÷è áàëºñíä áîëõ ìàðºàíä ýí ëàóðåàòíð ºàðóºèí çóã 50 ïðîöåíòèíü äààõìí áîëšàíà. Èèã³ä áè÷êí ê´ãšì÷íð éèð ñ³³í³ð áèëã³í ¢ç¢ëñí äååð³í ýê-ýöêíðò³í ä´œ áîëšàíà. 10-12 íàñòà ꢢêä äóíä Ãèëÿíà Ìåíêåíîâà áîëí Çàÿíà Áîðæèêîâà õîéðäã÷ îðì ýçëâ. Åâãåíèÿ Íóðîâà áîëí ä´ðâ¢ëí íààäñí Öàºàí Äîðäæèåâà, Ýëüâèðà Èëüäûêîâà, Àëòàíà Áîðëûêîâà, Èðèíà Êîðíÿêîâà ºóðâäã÷ îðì ýçëñìí. Öàºàí Íóóðà äîìáð÷íð òèèã³ä áèëã³ðí íåð ºàð÷ éîâíà.
ŠÈЪËÈÍ Êåðìí
Íèêîëàé Áîøåâèí çóðã