Ìàíà òàœº÷ä îëí êåëí-óëñ íè-íåãí á³³š, àâúÿñ-çàœøàëàí õàäºëš, ñîéëàí äåëãð¢ëš, Õàëüìã ºàçðò ãåðò³í á³³ñíë³ ³äë á³³í³. Ýí õàëõ ýêë³ä áàðò áåëäñí³ñ àâí áèäí îëí êåëí-óëñèí òóñêàð áè÷âèäí. Áîëâ áóðÿò óëñèí òóñêàð áè÷õ ñàíàí á³³ââ ÷èãí, îëí ç¢ñí ó÷ðàð ýí ñòàòüÿ øèíêí ýíäð ºàð÷àíà. Ìàíà òàœº÷óð í¢¢º³ä, ýíä ´ðê-á¢ë³í ´íä³ëºñí óëñèí òóñêàð áè÷õë³ðí áèäí ýäí³ á³³äë-šèðºëèí, ÿìàðàí ó÷ðàð íààðàí èðñí³ òóóšèíü ìåäõ³ð ñåäí³âèäí. Òåã³ä îäàõí Çîÿ Áàòóåâíà Àäüÿíîâàëà òàíüëäàä, ò³âí šèë õîîðàí ýí äóðíà ê¢÷³ð ä´ðâí øàõó ì蜺í äóóíàä á³³õ Õàëüìã Òàœº÷óð èðñèíü ìåä³ä, ýäí³ òóóšèí òóñêàð îëíä ýðê áèø ìåä¢ëõ êåðãò³ ãèš ñàíóâ.

Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëûí ãåëœã¢ä îêòÿáðèí 9-ä Õàëüìã Òàœº÷ä èðâ. Íîÿáðèí íåã øèí ê¢ðòë òàœº÷ä á³³º³ä, ðàéîäàð éîâàä, øàšíà éîñðõë ê¢ö³º³ä, íîìèí ö³³ëºâð ´ã³ä, èê ì´ðã¢ëì¢ä êåõìí. Íåð ºàðñí õóðëûí ãåëœã¢ä îäà Ëàãàíüä øàšíà íîìèã ö³³ëºš éîâíà. Îêòÿáðèí 18-ñ àâí Ýëñòä Äðåïóíã Ãîìàíãèí ãåëœã¢ä íîì óìøš, ìàíäë òîñõõìí. Áóääèéñê ôèëîñîôèí òóñò ã¢í ìåäðëò³, èê äàìøëòòà ñóðºìšëà÷ Ëîáñàíã ßðïåëü ðèíïî÷å ãåëœã¢äèã òîëºàëš èðâ.
Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëûí äåëåãàö ²ð³ñ³ä ñåíòÿáðèí ýêëö³ð èðñìí. Ìîñêâà, Êàçàíü áàëºñäò, Òûâà Ðåñïóáëèêä, ²³äðõí³ îáëàñòüä äàâñí ñàðèí éîâóäò "Ò´âäèí ñîéëûí ¥äðì¢ä" á¢ð䳚 äàâóëâ. Äîëàí õîíãòàí Ëèìàíä øàšíà éîñðõë ê¢ö³º³ä, ³ìòíë³ ßð-Áàçàð, Çåíçåëè ñåë³äò õàðºëò êåñí³ííü õ´´í, ãåëœã¢ä Õàëüìãò èðâ. Ëàãàíüä ò´âäèí ãåëœã¢ä Õàÿãðèâà áóðõíà ìàíäë òîñõâ. ijê³ä áîëõëà, øàšíà íîìèí óë-ñ¢¢ðèã ö³³ëºã÷ ëåêöñ óìøâ. ¥ð¢í áîëºí Ëàãàíÿ õóðëä èê ì´ðã¢ëì¢ä êåãäš³â. Ãåëœã¢ä õóâàãäàä, íåã ³œãíü Äæàëûêîâî ñåë³íä, õîéðäã÷ ³œãíü Óëàí Õîë ñåë³íä îäàä, íîì óìøâ.
Ýëñòä Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä ò´âäèí ãåëœã¢ä Ìàíçøðèí ãåã³í³ ìàíäëûã îêòÿáðèí 18-ä ýêëš òîñõšàíà. Òèèã³ä íîÿáðèí íåã øèí ê¢ðòë ´äð áîëºí õóðëä èê ì´ðã¢ëì¢ä áîëšàõìí. ¡äèí õ´´í ëåêöñò èðš, ³ìòí ìåäðë³í 㢢ä¢ëõ òààë ó÷ðšàíà.
Ýí¢í³ñ íàíü ç³ðì ãåëœã¢ä ðàéîäàð éîâš, íîì óìøš, ö³³ëºâð ´ãõìí. Èèã³ä, îêòÿáðèí 20-ä Íîºàí ijðêèí ì´ðã¢ë Ãîðîäîâèêîâñêä áîëõìí. Îêòÿáðèí 21-ä Öàºàí Íóóðò “Ïóäæà” ãèäã øàšíà éîñðõë ê¢ö³ãäõìí. Îêòÿáðèí 25-31-ä ò´âäèí ãåëœã¢ä ÁຠĴðâä ñåë³íä øàšíà éîñðõë ê¢ö³š, íîì óìøš, ³ìòí äóíä ö³³ëºâð ´ãõìí. Äåëåãàöèí õàíüä ýì÷ éîâíà. ²ìòí ò´âäèí ýì÷ä Ïåíòà Öåðèíãä áèé³í ¢ç¢ëš, ýð¢ë-ìåíä³í áàòëõ òààë áàñ ó÷ðšàíà.
Àøëàä êåëõë³, Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìèí "Äðåïóíã Ãîìàíã Öóòõëœ" áîëí "Ñîõðàíèì Òèáåò" ñàœãèí ¢ðâð³ð ò´âäèí èê õóðëûí ãåëœã¢ä ²ð³ñ³ä èðš, øàšíä ø¢òäã óëñò íîì óìøš, øàšíà ö³³ëºâð ´ãí³.
ÓØÊÀÍÀ Ñóâñí

Äàâñí äîëàí õîíãò Ãîðîäîâèêîâñê áàëºñíä ÊàëìÃÓ-í ôèëèàëä - Ô.Ïîïîâèí íåðò³ Áàøàíòèíñê êîëëåäæèí óëä ñîíüí êåðã-¢¢ëäâð áîëâ. Ýíä êåñã òîîò öóãëóëäã óëñèí íàðò-äåëê³í ñëåò áîëâ.
Ãîðîäîâèêîâñê áàëºñíä á³³äã êîëëåêöèîíåð Àëåêñàíäð Ìàíäæèêîâèí ñåäâ³ð³ð áîëñí êåðã-¢¢ëäâðò ²ð³ñ³í, Àçåðáàéäæàíà, Áåëàðóñèí, Óêðàèí³, Èçðàèëèí, Êàçàõñòàíà ýë÷íð îðëöš, îëí šèëä³í öóãëóëšàõ êåñã ñîíüí áîëí ´â³ðö òîîò îëíà îíüãò òóñõàâ. Òåð ìåò Ñòàâðîïîëüñê êðàéèí áîëí Ðîñòîâñê îáëàñòèí õàçãóäûí Íèèö³ñèí ýë÷íð ýí êåðã-¢¢ëäâðò áàñ îðëöõàð èðâ.
Áàéðèí á³³äëä ñåêãäñí ñëåòä îðëöà÷íðèã êîëëåäæèí äèðåêòîð Âëàäèìèð Ýäãååâ é´ð³º³ä, êîëëåêöèîíåðì¢ä éèð ñîíüí óëñ áîëäãèã òåìäãëâ. ßìð íåã òîîòûã öóãëóëñí öàãòàí ýäí òóóšèí õàëõàð êåñã äåãòð óìøíà, êåñã îðí-íóòãóäûí òóñêàð ñîíüìñíà. ijê³ä êåñã òîîò öóãëóëõèí ò´ë³ ì´œãí êåðãò³, òåð¢ã îëš àâõèí ò´ë³ öàã êåðãò³ áîëíà. Êîëëåêöèîíåðì¢ä õîîðíäàí áàò çàëºëäà á³ðš, ðåãèîíìóäûí á³³òõ³, îðí-íóòãóäûí õîîðíä èíüãëëòèí òàãò áàòðóëíà, ãèš Âëàäèìèð Óáóøàåâè÷ êåëâ.
Ðåãèîíìóäûí õîîðíäê êîëëåêöèîíåðì¢äûí Íèèö³í³ ïðåçèäåíò Àëåêñåé ×åðåïîâ ýí êåðã-¢¢ëäâð äàâóëëºíà ñåäâ³ð òàòñí áîëí òåð¢ã á¢ðä³ëºíä èê ä´œ ê¢ðãñí Â.Ýäãååâä áîëí À.Ìàíäæèêîâä õàíëòàí ´ðãš, Ê¢íäëëºí³ ºàøãàð à÷ëâ. Òåð ìåò ýí ñëåòä îðëöñí õàìãèí áààõí êîëëåêöèîíåð 9-ò³ Ñîôèÿ Òàðàñîâà îíö ºàøãàð òåìäãëãäâ. Áàéðèí õóðãò îðëöà÷íðò êîëëåäæèí îþòíð áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëš, õàëüìã óëñèí ñîéëëà òàíüëäóëâ.
Êîëëåêöèîíåðì¢äèí º³³õ¢ë á³³ðí ³ìòí äóíä èê ñîíüìñëò îëâ. Ãîðîäîâèêîâñê áàëºñíà áàéðò îðëöõàð èðñí Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ º³³õ¢ë õ³ë³º³ä, êîëëåêöèîíåðì¢äë³ ê¢¢íäâ. Ñëåòä îðëöà÷íð áàëºñíà áàéðò îðëöàä, Áàøàíòà ñåë³í³ áîñõìšä èê ò³âö³í îðóëñí íîéí Ì.Ãàõàåâ òîñõñí óñ 㢢ëãäã á³³øœ õ³ë³â. À.Ìàíäæèêîâèí êåëñ³ð, ñëåòä îðëöà÷íðò ìàíà òàœº÷ä ãèè÷ëëºí éèð òààñãäâ, ýäí ä³ê³ä ÷èãí íààðàí èðõ ñàíàòà.
ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ

"¥´ðäíð" ãèäã áèèºèí òåàòð ýí ´äðì¢äò Òûâà Ðåñïóáëèêä éîâíà. Íåð ºàðñí êîëëåêòèâ ²ð³ñ³í ñîéëûí ìèíèñòåðñòâèí ãðàíò ø¢¢š àâàä, Òûâà Ðåñïóáëèêä, Õàêàññüò, Óóëûí Àëòàéä ãàñòðîëüä éîâš, õàëüìã óëñèí áèèºèí ñ³³õíèíü ¢ç¢ëõìí. Îêòÿáðü ñàðèí 6-ä áèèºèí òåàòð õîë õààëºäàí ºàð÷ éîâàä, õàìãèí ò¢ð¢íä Êûçûë áàëºñíä èðâ.
Ýíä ýäíèã "Ñàÿíû" ãèäã êåëí-óëñèí àíñàìáëèí àðòèñòíð òîñàä, Êûçûë áàëºñíà ñ³³õí áóìáëâñ ¢ç¢ëâ, "Àëäûí Áóëàê" ãèäã òóðèñòè÷åñê êîìïëåêñóð ãèè÷íð³í àâ÷ éîâàä, Ñàÿíñê óóëûí, Åíèñåé ºîëûí ýðãíäê ñ³³õí éèðòìš ¢ç¢ëâ. Òåìäãëõ³ñ, Òûâà Ðåñïóáëèêä á³³äã õàëüìãóä "¥´ðäíð" èðõèã ìåä³ä, ýäíèã õàëóí ö³-áîîðöãàð òîñàä, èê áàéð ¢¢ä³â.
Îêòÿáðü ñàðèí 9-ä áîëí 10-ä "¥´ðäíð" áîëí "Ñàÿíû" Â.Êîê-Îîëûí íåðò³ êîíöåðòí çàëûí ò³³ç äååð ºàð÷, õàëüìã áîëí òóâèíñê äó-áè ºàðºàä, çàëä öóãëðñí îëí óëñèí ñåäêë àâëâ. Ýí êîëëåêòèâñ õàëüìã áîëí òóâèíñê áè íåãä¢ë³ä, êå-ñ³³õí áè áåëäš, íåã-íåãí³ñí õîë á³³äã áîëâ ÷èãí õîéð êåëí óëñèí ñîéë èíüãëëò áàòðóëäãèã ¢ç¢ëâ.
Ìàíà 糜ã÷
ÇÓÐÃÒ: õîéð êîëëåêòèâèí àðòèñòíð

Õîòë áàëºñíä óò òîîäàí 61 ãåðò 161 ëèôò ê´äëš³í³. Ýäí³ñ 56 ëèôòèí ê´äëëºí³ áîëçãíü ÷èëš³í³. Ëèôò 25 šèëä îëçëãäõ ç´âò³. Òàœº÷èí ÆÊÕ-í áîëí ýíåðãåòèêèí ìèíèñòåðñòâèí 糜ãëñ³ð, ýí šèë àõð öàãèí çóðàëà èðëö³ò³º³ð Ýëñòèí 11 îëí äàâõð ãåðò 23 ëèôò ñîëüõìí. Îëí äàâõð ãåðì¢äèí êàïèòàëüí ÿñâðèí ïðîãðàìì ê¢ö³ëºí³ éîâóäò õîòë áàëºñíà ãåðì¢äò ëèôòñ ñîëüëºíà ê´äëìø êåãäš³í³. Øèí ëèôòñ ³³ìøã óãà á³³äëèí íåêâðì¢äë³ èðëöš³í³, ñ³í êåö-òààëòà.
Îäàõí òàœº÷èí æèëèùí-êîììóíàëüí áîëí ýíåðãåòèêèí ìíèñòåðñòâèí ìåäëä ¢¢ëääã îëíà Õ¢¢âèí äàðàíè ñ¢¢ð äàâñìí. Ñ¢¢ðò ëèôòñ ñîëüãäšàõ îëí äàâõð ãåðì¢äèí äîìêîìèí àõëà÷íð îðëöñí áèë³. Ëèôòñèí ê´äëìøèã òåòêëºí³ñ ýí¢í³ îëçëëºíà áîëçãíü áîëí á¢ðí-á¢òí á³³äëíü èðëöõìí ãèñí ò´ð³ð ñ¢¢ðò îðëöà÷íð ꢢíäñìí. Ëèôòñ ñîëüëºíà êåðãò äàëà ì´œãí ºàðºãäíà. Òåã³ä øèí ëèôòñèí ê´äëìøèã øèøëœ îðãàíèçàöñ òåòêõ ç´âò³. Èèì îðãàíèçàöä ýí õàëõèí ìåðãšëòò³ ñïåöèàëèñòíð, öóã êåðãò³ òåõíè÷åñê ýâ-àðº, äèñïåò÷åðñê áîëí ÿñâð êåëºí³ öåðãëëòñ á³³õ éîñòà. Ìèíèñòåðñòâèí ìåäëä ¢¢ëääã îëíà Õ¢¢âèí ãåø¢äèí òîîëâðàð, ýí¢í³ òóñê 糜ãèã îëí äàâõð ãåðì¢äò á³³äã ³ìòíä ê¢ðãš ìåä¢ëõ êåðãò³. Ãåðì¢äèí êîìèòåòì¢äèí àõëà÷íð ýí òîîëâð ÷èê ãèš ç´âø³ðâ. Òåã³ä øèøëœ îðãàíèçàö ø¢¢š àâëºíà ò´ð³ð ýäí ³ìòíë³ ê¢¢íäõ.
Ìàíà 糜ã÷

¥öêëä¢ð Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí ïðåçèäèóìèí äàðàíè ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢ã ïðåìüåð-ìèíèñòð Èãîðü Çîòîâ ºàðäš äàâóëâ. Ñ¢¢ðò "Íàðò-äåëê³í êîîïåðàö áîëí ýêñïîðò" ãèäã êåëí-óëñèí ò´ñâèí õàëõàð òàœº÷èí àãðîïðîìûøëåíí êîìïëåêñèí äåëãðëòèí áîëí íàðò-äåëê³í õ³ðëö³í³ àøèí òóñê ò´ðì¢ä õ³ë³ãäâ. Íåã ¢ë¢ îäàõí ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíò Ñòàâðîïîëüä îäàä, ÀÏÊ-í äåëãðëòèí ò´ð³ð ñåëâëö³ äàâóëñíà õ´´í ýí ò´ðì¢ä èê ÷èíð 碢š³í³ ãèš È.Çîòîâ òåìäãëâ.
Ìàíà òàœº÷èí àãðîïðîìûøëåíí êîìïëåêñèí äåëãðëòèí áîëí ºàçàäûí îðí-íóòãóäò ñåë³í³ ýäë-óóø õóëäš íàðò-äåëê³í õ³ðëö³ áàòëëºíà òóñò ê¢ö³ãäš³õ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí òóñêàð òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòð Áààòð Áîëàåâ 糜ãëëº êåâ. Äààâðòà ºàðäà÷èí êåëñ³ð, ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíò îêòÿáðü ñàðèí 9-ä ñåë³í³ ýäë-àõóí äåëãðëòèí ò´ð³ð áîëñí ñåëâëö³íä "Íàðò-äåëê³í êîîïåðàö áîëí ýêñïîðò" ãèäã êåëí-óëñèí ò´ñâ ê¢ö³ëºí³ ò´ðèã ýðêí ÷èíðò³ ãèš òåìäãëš, ýí òóñò ê´äëìø³í øóíìºàäóëõ íåêâð ò³âñí áèë³. ²ð³ñ³í ýäë-óóø ÷èíð³ðí áîëí ¢í³ðí îðí-íóòãòàí áîëí ºàçàäûí îðí-íóòãóäò èê òààñëò îëš ñ³³í³ð õóëäãäõèí ò´ë³ ñåë³í³ ýäë-àõóñèí ìàòåðèàëüí-òåõíè÷åñê ê´ðœãèã áàòðóëõ, êàäðìóä áåëäõ, ýêîëîãè÷åñê öåâð ýäë-óóø êåëºíä ñåëåêöèí, ãåíåòèêèí áîëí áèîòåõíîëîãèéèí òóñò øèí ýâ-àðºñ îëçëõ êåðãò³ ãèš Â.Ïóòèí òåìäãëñìí. Öóã ýí ò´ðì¢äèã õàºëõèí ò´ë³ ²ð³ñ³í ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòåðñòâ "Íàðò-äåëê³í êîîïåðàö áîëí ýêñïîðò" ãèäã ò´ñâ áåëäñí á³³í³. Ýí ò´ñâ ä´ðâí ç´ð¢ëëò³ð ê¢ö³ãäõìí, áóóäÿ, òîñ, ìàõíà áîëí ¢ñí³ ç¢¢ò³ õîò-õîë, çàºñ, êîíäèòåðñê ýäë-óóø ºàçàäûí îðí-íóòãóäò õóëäõèí ò´ë³ ýí îòðàñëüìóä äåëãð¢ëëºíä èê îíüã ´ããäõìí. Òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòåðñòâ îäà ç³ðì ðàéîäûí ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öñë³ Èðàí îðí-íóòãèã õ´´í³ ìàõàð òåòêëºí³ èíâåñòèöèîíí ò´ñâ áåëäš³í³. 28-÷ ²³ðìèí íåðò³ ÏÊÇ ãèäã ÀÎ "Óëàí õ´´÷", "×åðíîçåìåëüñêèé", "Ñàðïà", áîëí "Ïåðâîìàéñêèé" íåðò³ òîõìà ìàë ´ñêäã ýäë-àõóñ õ´´í³ ìàõ Èðàí ðåñïóáëèê éîâóëãäõìí. Òåð ìåò ýí èñëàìñê ðåñïóáëèêä ¢êð³ ìàõí, õ´´í³ íîîñí ýêñïîðòä éîâóëãäõìí ãèš çóðàëãäšàíà. Ýí ýäë-àõóñò ìàë áîðäëºíà êîìïëåêñì¢ä òîñõãäõìí, ìàõèã ýä-áîä êåëºí áàñ äåëãð¢ëãäõìí. ªàçàäûí îðí-íóòãóäò õàëüìã ìàõ õóëäõèí ò´ë³ ýä-áîä êåäã öåõì¢ä íàðò-äåëê³í íåêâðì¢äë³ èðëöõ ç´âò³, òåã³ä ýí òóñò áàñ ê´äëìø äàâóëãäõìí ãèš ìèíèñòð êåëâ. Îäà äååð³í òàœº÷èí ç³ðì ýäë-àõóñ ºàçàäûí îðí-íóòãóäò ìàë õóëäš áàñ îëç-îðó àâ÷àíà. Òèèã³ä, õàëüìã ì´ðäèã, áîä ìàëûã Êàçàõñòàíà, Ìëûí ìàë÷íð òààñ÷ õóëäš àâíà. Òðîèöêîå ñåë³íä ¢¢ëääã "Êîíñåðâïèùåïðîì", ÈÏ "Èâàíîâ" êåš ºàðºñí ìàõíà 碢ò³ õîò-õîë ²ð³ñ³ä á³³òõ³, íàðò-äåëê³ä ñ³í ÷èíðò³ ãèš òîîëãäíà. Áîëâ ºàçàäûí îðí-íóòãóäò ýâð³ ýäë-óóøèã õóëäõàð çóðàëšàõ ïðåäïðèÿòüì¢ä áîëí ýäë-àõóñ ýêñïîðòåðìóäûí íàðò-äåëê³í ðååñòðò á³³õ ç´âò³. Òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòåðñòâ èèì ïðåäïðèÿòüì¢äò ýí ò´ðèã õàºëëºíä ä´œ áîëõäàí áåëí ãèš Á.Áîëàåâ òåìäãëâ.
Õ³ë³ãäñí ò´ð³ð ñ¢¢ðò îðëöà÷íð ꢢíäâðò îðëöš óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöâ. ÐÔ-í Ôåäåðàöèí Ñîâåòä òàœº÷èí çàêà ¢¢ä³ã÷ îðãàíà ýë÷ À.Ìàéîðîâ àãðîïðîìûøëåíí êîìèòåòèã òîëºàëâ, òåã³ä ïàðëàìåíòèí äåïóòàòíðëà õàìäàí ÿìð íåã çàêàíà ñåäâ³ð òàòš, ñåë³í³ ýäë-àõóí ýäë-óóø êåš ºàðºäã ïðåäïðèÿòüì¢äèã ä´œíëºí³ ò´ðèã õàºëõ êåðãò³ ãèš È.Çîòîâ ìèíèñòðò äààëºâð ´ãâ.
Äàðóíü òàœº÷ä íàðò-äåëê³í í´êöëòèí àø äèãëãäš, ýí òóñò ºàçàäûí îðí-íóòãóäëà ýêîíîìè÷åñê, íîìèí, ñîéëûí õàëõàð õàìöó ¢¢ëäâðèí ÿìàðàí çóðà á³³õèí òóñêàð âèöå-ïðåìüåð Áîîâà Áàäìàåâ êåëš ´ãâ. Îäà ìàíà òàœº÷ õóëä-㢢ëã³í³, ýêîíîìè÷åñê, íîìèí-òåõíè÷åñê áîëí ñîéëûí õàëõàð õàìöó ¢¢ëäõèí ò´ë³ Áåëàðóñü, Êàçàõñòàí áîëí Êèòä îðí-íóòãóäëà áîîöà áàòëëºíà òóñò ê´äëìø ê¢ö³š³í³ ãèš Áîîâà Âàñèëüåâè÷ òåìäãëâ. Äèãò³ ýí ´äðì¢äò ìàíà òàœº÷óð ¥âð Ìëàñ äåëåãàö èðñí á³³í³. Îäàõí Êèòä îðí-íóòãèí ýë÷ áàñ èðñí áèë³. ÊàëìÃÓ ºàçàäûí îðí-íóòãóäëà í´êöëòèí áîëí õàìöó ¢¢ëäâðèí òóñò ê¢ö³ìšò³º³ð ¢¢ëäš³í³.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Íàìðèí-¢âëèí êåìä îëí ç¢ñí õàëüäâðòà ãåì³ð ãåìòõ ³³ìøã ó÷ðíà. Òåð ò´ë³ä ê¢í áîëºí ñàãëš èê ýðò³ñíü ò³ðëº àâ÷, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëš, ÷èê àâã-á³ðö³ð á³³š, ýð¢ë-ìåíää òóñòà âèòàìèí îëçëõ ç´âò³ ãèš ýì÷íð ñåëâã ´ãí³. Šèë áîëºí íàìðèí ñàðìóäò ìàíà îðí-íóòãò ãðèïï³ñ ò³ðëºí³ êåðã-¢¢ëäâð á¢ðä³ãäí³. Ýííü ³ìòí áàºàð ãåìòõèí áîëí ãåìòñí öàãòàí ýð¢ë-ìåíää³í îëí ç¢ñí õàðøëò óãàºàð äàðóíü ýäãõèí ò´ë³ ê¢ö³ãäí³.
Õàëüìã Òàœº÷àð ¢¢ëääã Ðîñïîòðåáíàäçîðèí çàëëòûí ºàðäà÷ Äæàíãàð Ñàíäæèåâèí êåëñ³ð, ìàíà òàœº÷ä ãðèïï³ñ ò³ðëºí äèãò³-äàðàòàºàð ê¢ö³ãäš³í³, ýí šèë òàœº÷èí ³ìòí³ 45 ïðîöåíòíü ò³ðëº àâõìí ãèš çóðàëãäšàíà. Äàâñí äîëàí õîíãèí ÷èëã÷³ð êåñí òî-äèã³ð ìàíà òàœº÷ä óò òîîäàí 50422 ê¢í ò³ðëº àââ, òåäí³ñíü 27162 á´ä¢í óëñ áîëí 23260 áè÷êä¢ä. Ýí šèë ìàíà òàœº÷ä "Ñîâèãðèïï" áîëí "Óëüòðèêñ" ãèäã âàêöèí êåãäš³í³, ýíòí ñ³í ÷èíðò³ ýì ãèš òîîëãäíà. Êåëõä, ýí ýì ìàíà îðí-íóòãò êåš ºàðºãäñí âàêöèí áîëíà.
- Îäà äååð³í áèäí õàìãèí ò¢ð¢íä Ýëñò áàëºñíà ³ìòíä ò³ðëº êåââèäí. Õîòë áàëºñíä á³³äã óëñèí 93 ïðîöåíòíü ò³ðëº àââ. Îêòÿáðü ñàðèí 20-ä ìàíà òàœº÷ä ä³ê³ä âàêöèí éèëºãäõìí, òåð¢ã³ð ðàéîäò á³³äã óëñò ò³ðëº êåõìí. Îêòÿáðü ñàðèí ÷èëã÷ ê¢ðòë ò³ðëºí³ êåðã-¢¢ëäâð ò´ãñõ ç´âò³. Ìàíà òàœº÷ä ãðèïï³ñ ñàãëóëëºíà âàêöèí àâãóñò ñàðä éèëºãäâ, òåã³ä ñåíòÿáðü ñàðàñ àâí òàœº÷èí ñóðºóëèí çàâåäåíüñ³ð ò³ðëºí³ êåðã-¢¢ëäâð ýêëâ. ²ð³ñ³í ïðîôèëàêòè÷åñê ò³ðëºí³ êåëí-óëñèí ëèò³ð çóðºàí ñàð ê¢ðñí íèëõä, ñóðºóëü÷íð, îþòíð, ñààòà ꢢêä óëñ, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà áîëí ñóðºóëü-ýðäìèí, õààëºèí áîëí êîììóíàëüí ýäë-àõóñèí ê´äë³÷íð, öåðãò ìîðäšàõ ê´â¢ä, õóó÷òà óëñ áîëí 60 ºàðñí ìåä³òíð ò³ðëºèã ´œã³ð àâõ ç´âò³, - ãèš Äæàíãàð Íèêîëàåâè÷ ö³³ëºâ.
Ñ¢ë šèëì¢äò êåðãò³ âàêöèí öàãëàíü éèëºãäš³í³, òåã³ä ãðèïï³ð ãåìòñí óëñèí òî áຠáîëíà. ²ð³ñ³í Ðîñïîòðåáíàäçîðèí öåðãëëò ïðîôèëàêòè÷åñê êåðã-¢¢ëäâðèã ýðò³ñíü ê¢ö³š, îëí ³ìòíä ò³ðëº êåõ íåêâð ò³âš³í³. Êåëõä, ðåãèîíä á³³äã ³ìòí³ 40 ïðîöåíòíü ò³ðëº àâñí áîëõëà ãðèïïèí ýïèäåìü ó÷ðøãî ãèš ñïåöèàëèñòíð òîîëšàíà. Ä.Ñàíäæèåâèí êåëñ³ð, ôåäåðàëüí öåðãëëòèí ºàðäâð ðåãèîíìóäëà äîëàí õîíã áîëºí ñåëåêòîðí ñåëâëö³ äàâóëš, ò³ðëºí³ êåðã-¢¢ëäâðèí éîâóäûã á¢ðòêí³.
¥œã³ð ò³ðëº àâ÷àõ óëñò êåðãò³ âàêöèí éèëºãääã áîëõëà íààäê óëñ áèéñíü âàêöèí õóëäš àâõ ç´âò³. Ê´äëäã óëñèí òóñêàð ýäí³ ºàðäâð óõàëš ýí êåðãò ì´œã éèëºõë³ ñ³í áîëõìí. Òåìäãëõ³ñ, ÌÂÄ-í áîëí Ì×Ñ-èí ºàðäâð šèë áîëºí ê´äë³÷íð äóíä ïðîôèëàêòè÷åñê êåðã-¢¢ëäâð äàâóëíà. Îíö ýçä¢äèí ïðåäïðèÿòüì¢ä ýâð³ííü ê´äë³÷íðò³í áàñ öàãëàíü ò³ðëº êåš³õèã òåìäãëõ êåðãò³. ¡ëã¢ðíü, "Ìàãíèò" ãèäã ëàâêèí ê´äë³÷íð ñàãëóëëºíà ò³ðëº àâñí á³³í³.
- Îäà ìàíà òàœº÷ä ãåìòñí óëñ äóíä ãðèïï óãà, çóã ÎÐÂÈ òåìäãëãäš³í³. Ñåíòÿáðü ñàðèí ÷èëã÷³ð öàã çóóð öàðöñí óëñ áèë³, çóã îäà á³³äë ÷èêðâ. Šèë áîëºí ãðèïï³ð ãåìòñí óëñèí òî èêäñíü ÿíâàðü-ôåâðàëü ñàðèí êåìä òåìäãëãäí³. Ýííü ó÷ðòà, èê áàëºñäò ñóð÷àõ îþòíð àìðëºíäàí õ³ðš èðñí öàãëà öàðöíà. Ñ¢ë öàãò ç³ðì ýê-ýöêíð ꢢêäò³í ò³ðëº êåõ³ñ çóëíà, ýííü áóðó. Ò³ðëºí ÿìàðàí ÷èãí õàðøëò ê¢¢í³ ýð¢ë-ìåíää õàðøëòàí ê¢ðãõø. Íàìðèí-¢âëèí öàãò áèé³í ñàãëš, öàãëàíü ò³ðëº àâ÷, ÷èê àâã-á³ðö³ð á³³õ êåðãò³, òåð öàãò ýð¢ë-ìåíä á³³õèò,- ãèš Äæàíãàð Íèêîëàåâè÷ êåëí³.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Öåëèíí ðàéîíà Àðøàí Áóëã ïîñåëêä èðñí óëñ õàìãèí ò¢ð¢íä ñåë³í³ ñ³í á³³öèí òààëûã îíüãòàí àâíà. Ýíòí ñîöèàëüí-ñîéëûí áîëí á³³öèí îáúåêòñ, ´äã³ öàãèí ñîéëûí Ãåð, ³ìò³õí óñíà ñóðâëší, õàòó äåâñêðò³ õààëº, õîéð äàâõð èê øêîë… Öóã ýí òîñõëòûã á¢êë ºó÷í šèëèí òóðøàðò "Çàïàäíûé" ñîâõîçèí äèðåêòîðàð ê´äëñí Ïåòð Êîñòþê ¢¢ä³ñí áîëäã.
Êåëõä, ýí šèë Ïåòð Ôîìè÷ ìàíà ñîâõîçä ê´äëõ³ð èðñí³ñ àâí äèãò³ 60 šèë áîëâ. Óêðàèí³ñ èðñí áຠíàñòà ñïåöèàëèñò ò¢ð¢ë³ä õîéð šèëä³í ìàëûí ýì÷³ð ê´äëš éîâëà. Äàðóíü 1960-÷ šèë³ñ àâí 1991-÷ šèë ê¢ðòë "Çàïàäíûé" ñîâõîçèã ºàðäëà. Á³³ðí óëñèí òîîëâðàð, òåð öàã ñåë³í³ òóóšä îíö îðì ýçëš³í³. ߺàä ãèõë³ òèèãõä õàëüìãóä Ñèâð³ñ õ³ð¢ ò´ðñêí òååã¢ðí í¢¢º³ä èðš³ë³. Á³³äã ãåðì¢ä ê¢ðòëãî ³ìòí ¢¢ìš³ñìí. Òåã³ä Êîñòþê ýí ò´ðò èê îíüãàí òóñõàºàä, ´äð-ñ´ óãà ãèëò³ ê´äëäã á³³ñìí. Àøòíü ñîâõîçä àõð öàãèí áîëçãò á¢êë óóëüíöñ òîñõãäâ. Õ´´ííü ñîâõîçä ´äã³ öàãèí íåêâðë³ èðëöš³äã õîéð äàâõð äóíäûí øêîë, õîò óóäã ãåð, ñåë³í³ ñîéëûí Ãåð, áîëüíèö, ñîâõîç ê¢ðòë õàòó äåâñêðò³ õààëº òîñõãäëà, ³ìòí³ ãåðò óñí áîëí ãàç îðóëãäâ.
60-÷ šèëì¢ä³ñ àâí ñîâõîçä áîä ìàë áîðääã êîìïëåêñ ¢¢ëäš³ë³. Ïðåäïðèÿòü ìàíà òàœº÷ä á³³òõ³ íàì á¢êë îðí-íóòãò ÷èãí í¢¢ðëã÷ äàìøëòûí øêîë áîëš ç´âò³º³ð òîîëãääã á³³ñìí. Ýí¢í³ òóñêàð òèèãõä ïàðòèí Öåëèíí ðàéêîìèí íåãäã÷ ñåãë³òð³ð ¢¢ëäš³ñí Èâàí Áîâàåâè÷ Ìàíòàåâ èèãš êåëí³: "Çàºñí ¢êõë³ - ÿñíü ¢ëääã, çàëó ´œãðõë³ - íåðíü ¢ëääã. "Çàïàäíûé” ñîâõîçèí ìàë áîðääã êîìïëåêñò àðâí ì蜺í øàõó òîëºà á¢ð¢ áîðäšàëà. Íåã ä³êš ìàíà òàœº÷óð ÑÑÑÐ-èí Ìèíèñòðì¢äèí Ñîâåòèí Àõëà÷èí íåãäã÷ äàðóê Çèÿ Íóðèåâè÷ Íóðèåâ èð³ä, Áàñàí Áàäüìèíîâè÷ Ãîðîäîâèêîâëà õàìäàí ìàíà ñîâõîçèí ìàë áîðäëºíà êîìïëåêñèã õ³ë³ñìí. Õàøàäíü îðàä òàðºí ìàëûã ¢ç÷ê³ä, Íóðèåâ Ãîðîäîâèêîâä èèãš êåëñìí: "Áàñàí, áèäí í¢¢ðëã÷ äàìøëò õîðøàõàð õîë Êàíàäóð îäíàâèí. Ýíä, Õàëüìãò áîëõëà, òàíà ê´â¢ä òåäí³ñ äååð³ð ê´äëäã á³³š!"
Ïåòð Ôîìè÷ øóëóí-øóäðìã, ¢ãò³-ꢢðò³ ê¢í áèë³, öàºàí ñåäêëò³ ºàðäà÷ á³³ñìí. 60-÷ šèëì¢äèí ÷èëã÷³ð Êîñòþê ñîâõîçäàí øêîë á³ðõ³ð øèèäâ. Çóã òèèãõä òîñõëòûí îðãàíèçàöñ õîâð á³³ñìí. Òèèãõë³ Êîñòþê "Ìåæêîëõîçñòðîé" òðåñòèí àõëà÷ Ãðèãîðèé Ïîëîóñîâä îäàä, òåð¢ã ñîâõîçóð äóóäš, áàéðèí á³³äëä ê¢íäò³ ïèîíåðò òåð¢ã øèèäñí³ õ´´í øêîë ýêë³ä òîñõãäàä á³³â".
Ìàë áîðäëºíàñ áîëí ò³ð³ ò³ðëºí³ñ íàíü ñîâõîçä õ´ä, àœ, øîâóä àñðäã á³³ñìí. ×îëó ýä-áîä êåäã çàâîä, ¢ñí³ áîëí êîëáàñí öåõì¢ä ¢¢ëääã áèë³. ¡âëèí êåìä ýäë-àõóä õóëñàð ïëèòê¢ä ê庳ä, çóíàð áîëõëà øàâðàð ñàìàí òîîñõ öîêäã áèë³.
Óðäíü ñîâõîçèí ïàðòèéí îðãàíèçàöèí ñåãë³òð³ð ê´äëñí Èâàí Ñîêîâ Êîñòþêèã áàñ á¢ë³í³ð òîäëäã áèë³. Òåð¢í³ êåëñ³ð, Ïåòð Ôîìè÷ õàëüìã òååãò éèð äóðòà á³³ñìí. Õàâðèí êåìä áàëü÷ãàð 5-6 äóóíàä éîâºàð îäàä, ò´ë àâëºíà ê´äëìø ÿºš äàâšàõèíü õ³ë³äìí.
ªó÷ ºàð šèëèí òóðøò ñîâõîçàí í¢¢ðëã÷ êåâ³ð ºàðäñíà ò´ë³ Ïåòð Êîñòþê Ê¢÷-ê´ëñí³ Óëàí Òóãèí, Ê¢íäëëºí³ òåìäãèí îðäåíì¢ä³ð, êåñã ìåäàëüìóäàð à÷ëãäëà, òåð¢íä "Õàëüìã ÀÑÑÐ-èí à÷òà çîîòåõíèê÷" áîëí "ÑÑÑÐ-èí ñóðºóëü-ýðäìèí éè뺳í ñ³í ê´äë³÷" ãèäã à÷òà íåðä 碢ëºãäë³.
Ýãë óëñò í´êä áîëõàð êåç³ ÷èãí ç¢òêäã á³³ñìí. Òåð¢í³ íèë÷³ð õ´´÷íð Ì.Ä.Óëþìäæèåâ, Â.Ä.Áîâàåâ, Ø.Ñ.Âàøàåâ, Á.Ì.Ìàãîìåäîâ, àõ ìàë÷ Ý.Á. Òþìåíîâ, ìåõàíèçàòîðìóä À.È.Äàâûäîâ, Ï.Ó.Íàäáèòîâ, Ì.ß. Ëûñåíêî, Ñ.Ã.Ãàâèðîâ, Ñ.À.Õóäîëü÷àåâ, È.È.Êðèâîðó÷êî, ìåëèîðàòîðìóä Â.È.Ðàäþêèí, À.Ì.Êè÷èêîâ, Â.È.Îëäèí, òîñõà÷íð Ö.Î.Íîñòàåâ, Ä.Á.Õîäæèãîðîâ, Ñ.Ø.Áàäìàåâ áîëí íàíü ÷èãí ê´äëìø÷íð ÑÑÑÐ-èí ê¢÷-ê´ëñí³ ìåäàëüìóäàð áîëí îðäåíìóäàð à÷ëãäëà.
Õàðì ò´ðõä, Ïåòð Ôîìè÷ ê¢íä ãåìèí óðøãàð 75 íàñíäàí ê¢ðëãî 2005-÷ šèëèí îêòÿáðü ñàðèí 20-ä ñ³³º³í õ³³ë³. Àðøàí Áóëã ñåë³í³ óëñ ºàðäà÷àí ìàðòõø. 2006-÷ šèëèí èþíü ñàðèí 12-ò ñåë³í³ ñîéëûí Ãåðèí ýðñ äååð Ïåòð Êîñòþêä íåð³äñí ñàíëûí ñàìáð óãëš ò³âñìí. Òåð¢í³ íåðèã ïîñåëêèí íåã óóëüíö 碢š³í³. 2009-÷ šèëä Öåëèíí äóíäûí øêîëûí ñåäâ³ð³ð Ïåòð Êîñòþêèí ñàíëä íåð³äñí "Äîáðûé ñëåä â èñòîðèè ñåëà" ãèäã íåðò³ äåãòð áàðàñ ºàðëà.

ØÀÀÊÓÍ Âàñèëèé

Ìàíà ýê-ýöêíðèí šèðºëèí õààëºä ä³³í³ áîëí òóóâðèí ê¢÷ð çîâëœ ó÷ðâ. Áຠ䢢âð íàñíäàí ò´ðñêí ºàçðàí õîðòíàñ ñóëäõõàð àຠöóñàí àñõš, çàëó-ç´ðìã³í ¢ç¢ëš ýäí ä³³í³ ºàëä òóñâ. Õîðòíà íåð 碢º³ä, õîë êèèòí Ñèâðèí ºàçðò ´ëñ³ä-ò¢ð³ä, ´ðê-á¢ë³í ´ëí ¢êë³ñ ºà𺚠àâõàð õàð ê´äëìøò ê´äëš éîâñìí. Õ´´ííü ò´ðñêí òàœº÷àí áîñõš àâõàð 㢚ðš ê´äë³ä, ꢢêäò³í ñ³í šèðºë òåòêõ³ð ñóðºóëü ´ãñìí.

Õàëüìã Òàœº÷èí ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí Öóòõëœãèí ñîöèàëüí ê´äë³÷ Èðèíà Ôóãà ²ð³ñ³í ìàðºàíä äèèëâð á³ð³ä, "ѳí ãèñí ñîöèàëüí ê´äë³÷" ãèäã íåð 碢ñí³ òóñê áàéðòà 糜ã îäàõí èðâ. Èðèíà Âèêòîðîâíà ìàíà òàœº÷ä ñîöèàëüí ê´äë³÷íðèí öåðãëëò á¢ðä³ãäñí³ñ àâí ºó÷ øàõó šèëä³í ê´äëš³í³, òåã³ä èèì ÷èíðò³ ìàðºàíä äèèëâð á³ðñíü õàðà áèø áîëšàíà. Îäàõí áèäí ýí¢íë³ õàðºàä, ê´äëìøèííü áîëí ìàðºàíà òóñêàð ꢢíäâèäí.
- ªó÷ øàõó šèë õîîðàí ìàíà õîòë áàëºñíä ñîöèàëüí ê´äë³÷íðèí öåðãëëò á¢ðä³ãäñìí. Ýí êåðã ê¢ö³ñí Ëþáîâü Âàñèëüåâíà Êóëèêîâà áàëºñíà ãåðì¢ä ýðã³ä, ³ìòíä ýí öåðãëëòèí òóñêàð ö³³ëºâðèí ê´äëìø äàâóëñìí. Íåã ä³êš ýí íàìàã äóóäàä, õàìäàí ãåðì¢ä ýðã³ä, ³ìòíë³ õàðºõìí ãèš ñóðâ, òèèã³ä áè õîéð ñàðäàí ä´œ áîëñíà õ´´í ýí ê´äëìøò îðëàâ. Ò¢ð¢í àâãòàí éèð ê¢íä áèë³, ºàíöàðí á³³äã ìåä³òíð, ãåìò³-øàëòãòà óëñ ìàäíä èòêëãî, ýäíèã ìåêë÷êâç³ ã躳ä ñàã á³³äã áèë³. Áîëâ áèäí ýäíä ãåðèí ê´äëìø ê庳ä, êîììóíàëüí òóñëìšèí ì´œãèíü ´ã³ä, ýäí³ ëüãîòûí òóñêàð ïåíñèîíí ñàœä áîëí ñîöèàëüí õàðñëòä ìåä³ä, õîò-õîîëûíü õóëäš àâàä, ä´œ áîëàä, ´´ðõí òàíüëäñíà õ´´í ìàäí õîîðíä áàò çàëºëäàí áàòðâ. Öåðãëëò á¢ðä³ãäñí öàãò ñîöèàëüí ê´äë³÷ áîëºíä 15-18 ê¢í õ³ë³âðò á³³ñìí, - ãèš Èðèíà Âèêòîðîâíà ò¢ð¢í šèëì¢äèã òîäëš êåëâ.
Ýí šèëì¢äèí ýðãöä êåä¢ ê¢í ýí¢í³ õ³ë³âðò á³³ñí³ òóñêàð êåëõ êåðã óãà. Ê¢í áîëºí ýí¢í³ šèðºëä îíö îðìàí ýçëí³, êåí-íåãí³ííü ñåäêë áîëí çàœ ìåäš, È.Ôóãà êèëìš³í òóñõàíà. Îäà Èðèíà Âèêòîðîâíàí õ³ë³âðò àðâí ê¢í á³³í³, öóºàð ýí¢ã ê¢ë³š, éèðèí ꢢíä³ä ÿìð íåã ò´ð³ð õóâàëöõàð ñåäí³. Êåñãíü àðâ-õ´ð øàõó šèëä³í ýí¢í³ òåòêâðò á³³í³, òåã³ä ýäí áàéð-çîâëœãàðí ³äë õóâàëöš, ´´ðõí ýëãí-ñàäí ìåò áîëíà. ªó÷í šèëä³í Èðèíà Âèêòîðîâíà Â.Ì.Êîëóøêèíàã õ³ë³š³í³, òåã³ä ýäí õîîðíäàí ýã÷íð áîëâ ãèš êåëš áîëšàíà. Ãåìò³-øàëòãòà ꢢêä ê¢¢í³ êåñã ò´ð õàºëš, ýí¢í³ ëüãîò îëçëõ ç´âèíü õàðñ÷, ãåðòíü ñ³í òààë òîãòàš, Èðèíà Âèêòîðîâíà ò¢ð¢í äóóäâðàðíü ê¢ð³ä èðí³. Îäàõí ñîöèàëüí ê´äë³÷íðèí äààâðò ýäí³ õ³ë³âðò á³³äã óëñèã òåàòðò äàõóëàä ê¢ðãõ, õîò áåëäõ, ìîä ê´ð³äõ íåìð äààëºâð áàòëãäñí á³³í³. Òåã³ä êåõ-ê¢ö³õ êåðã äàëà áîëíà, ìåä³òíð ýì ýñ ãèš õîò-õîë õóëäš àâõèã ñóðõëà, ýäí òåð¢ã êèëâð³ð õóëäš àâñí äååð³í ñ³í ÷èíðò³ áîëõèã õ³ë³í³. Õààëºèí ì´œãèíü ýäí áèéñíü äààíà, òåã³ä Èðèíà Âèêòîðîâíàä ãåðèí ýçíü ä´œ áîëš ýâð³ ê´ëã³ðí áàçðò, ëàâêä ýñ ãèš àïòåêä ê¢ðãí³. ¥´ðõí óëñíü ýí¢í³ ê´äëìø èê äààâðòà áîëí ê¢íä áîëšàõèã ìåä³ä, ç³ðì ò´ðì¢ä õàºëõäíü ä´œ áîëäãíü èê óðìä ´ãí³ ãèš È.Ôóãà êåëí³. Ò¢ð¢í ýðäì³ðí Èðèíà Âèêòîðîâíà êîíäèòåð áîëíà, ýí ºóéðèí 碢ò³ õîò-õîë áîëºõäàí éèð äóðòà. Òåð¢ãèíü ìåä³ä ýýšíð ç³ðì êåãäëì¢äèí ðåöåïòàð õóâàëöõèã ýñ ãèš ÿºš òåð¢ã áîëºõ êåðãò³ºèíü äàñõõ ñóðíà.
- ªó÷í šèë õîîðàí áè ñîöèàëüí ê´äë³÷ áîëëàâ, èèì ê¢í ýðê áèø ´ð-´â÷ ñåäêëò³, òåñâðò³, ³ìòíë³ ýýëò³ áîëõ ç´âò³. Ê¢í áîëºíä îíö îíüã êåðãò³ áîëíà, òåã³ä öàã õîâð áîëâ ÷èãí á¢ë³í ¢ã³í êåëš, öàã îëš ¢¢ì¢ëš³õ ò´ðèíü ìåäš àâõ êåðãò³, - ãèš Èðèíà Âèêòîðîâíà õóâàëöâ.
Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíä äèèëâð á³ðñí éîâäë È.Ôóãàä èê óðìä ´ã÷, ê´äëìøíü îëí ³ìòíä êåðãò³ áîëí òóñòà áîëšàõèã èòê¢ëâ. Ø¢¢š àâñí ýðäìä³í èòêëò³ áîëàä, Èðèíà Âèêòîðîâíà îíüäèí ìåðãšëò³í ´´äë¢ëõ³ð øóííà. Ýí šèëì¢äèí ýðãöä ìåäèöèíñê ñåñòðàí, ñîöèàëüí ìåíåäæìåíòèí, êîìïüþòåðí êóðñ ò´ãñ³â.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ