Í¢äí³ õàðàíü ìóóðñí óëñèí ò´ðì¢äò îíüã ´ãõèí ò´ë³ îêòÿáðü ñàðèí 15-ä öóã íàðò-äåëê³ä öàºàí òàéãèí ´äð òåìäãëääã áîëâ. Ñîõð óëñèí íàðò-äåëê³í Ôåäåðàöèí ñåäâ³ð³ð ýí ´äðèã 1970 šèëä çàðëñìí. Ìàíà òàœº÷ä ñ¢ë êåñí òî-äèã³ð çóðºàí çó øàõó ê¢í í¢äí³ õàðàíü ìó óëñèí ðåãèîíàëüí îðãàíèçàöèí õàíüä îðíà.
²ð³ñ³í ñîõð óëñèí Íèèö³í³ Õàëüìã Òàœº÷ä ¢¢ëääã ðåãèîíàëüí ³œãèã ñ¢ë àðâí šèë Âàëåíòèíà Óøàíîâà ºàðäšàíà. Ýëñòä áîëí ðàéîäò á³³ðí ³œã¢ä áàñ ¢¢ëäí³, ýäí òàœº÷èí ãåìò³-øàëòãòà óëñ äóíä áîëäã ñïîðòèâí ìàðºàñò, áèëã-ýðäìèí ôåñòèâàëüìóäò øóíìºàºàð îðëöíà. Òèèã³ä ýäí îäàõí àäàïòèâí ñïîðòûí ôåñòèâàëüä îðëöàä, ç³ðì ìàðºàñò äèèëâð á³ðš äèïëîìàð à÷ëãäâ. ¡ëã¢ðíü, Â.Óøàíîâà ä´´â íààäàä, 1-÷ îðì ýçëâ. Ýí¢íë³ õàìäàí ýí ìàðºàíä îðëöñí Â.Ìàíäæèåâà 3-÷ îðìä ºàðâ. Øàòðàð áîëñí ìàðºàíä õîéð ò¢ð¢í îðìèã Ñòàâðîïîëüñê êðàéèí ýë÷íð ýçëñìí, ýäíë³ çåðãëš Á.Áîãàåâ ïðèçåð áîëâ. Â.Ãàëçàíîâ áîëí À.Áåìáååâ àðìðåñòëèíãèí áîëí ïàóýðëèôòèíãèí ìàðºàíä ñ³í ê¢ö³ìš á³ð³ä, äèèë³÷íðèí òîîä îðâ. Îäàõí ìàíà òàœº÷ä áîëñí "Àáèëèìïèêñ" ãèäã ìàðºàíä ýí îëíà îðãàíèçàöèí ýë÷íð áàñ îðëöàä, ãåìò³-øàëòãòà óëñèí ò´ðì¢ä³ð áîëñí "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ðò, ýðäìèí ìàðºàíä áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëâ.
Îëíà íèèö³í³ àõëà÷èí í´êä Ëèäèÿ Îðóñîâàí êåëñ³ð, í¢äí³ õàðàíü ìóóðñí óëñèí ñîöèàëüí ðåàáèëèòàöèí ò´ðò Öóã³ð³ñ³í îðãàíèçàö èê îíüã ´ãí³, ýäíä øèí ýðäì äàñõíà. Òèèã³ä, šèë áîëºí øàëòãòà óëñ Ìîñêîâñê îáëàñòèí Âîëîêîëàìñêä á³³äã ðåàáèëèòàöèí öóòõëœ îëí õàëõàð ìåðãšëò³í ´´äë¢ëš, øèí ýðäì äàññí äååð³í ýð¢ë-ìåíä³í áàòðóëíà. À.Àìð-Ñàíàíà íåðò³ Êåëí-óëñèí áèáëèîòåêä í¢äí³ õàðàíü ìóóðñí óëñèí ò´ë³ Áðàéëÿ øðèôòàð áè÷ñí äåãòðì¢ä á³³í³, "Äó ºàðäã äåãòð" ãèäã ò´ñâ³ð äåãòðì¢ä áîëí ôëåøê éè뺚 ´ãí³.
- Îêòÿáðü ñàðèí 15-ä áèäí í¢äí³ õàðàíü ìóóðñí óëñèã "Ñàð" ãèäã êàôåä òîîõàð çóðàëšàíàâèäí. Áóéí÷ ñåäêëò³ óëñèí ä´œ-òóñàð áèäí àìðëºíà ïðîãðàìì òîãòàš, øàëòãòà óëñèí ò´ë³ ýí õàðºëò á¢ð䳚³í³âèäí. Ýäí õàìäàí öàãàí ñåðãìšò³º³ð äàâóëš ñ³³í³ð àìð÷, ýäíèã ¢¢ì¢ëš³õ ò´ðì¢ä³ð õóâàëöš ÷àäõìí,- ãèš Ëèäèÿ Ýðåíöåíîâíà êåëâ.
ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ

Óðš ´äð Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ ýí šèë ôåâðàëü ñàðä Àðøàí ïîñåëêä ò¢¢ìð³ñ ê´ëò³ ãåð-ᢢð óãà ¢ëäñí Ñâåòëàíà Àáóøèíîâàä áîëí Ìàðãàðèòà Õîõëûíîâàä ïàòüðèí ò¢ëê¢ð á³ð¢ëš ´ãâ. Òåð ìåò Ýëñò áàëºñíä á³³äã ãåìò³-øàëòãòà Ãåðåíçåë Ñàíãàäæèãîðÿåâà áàñ ïàòüðèí ò¢ëê¢ð àââ. Õàðºëòä Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí òîëºà÷ Îêîí Íîõàøêèåâ áîëí ýí¢í³ äàðóê Ãàëèíà Âàñüêèíà îðëöâ.
- Ò¢¢ìðò ´ëã-ýä³í ãååñí, á³³äã ãåð óãà ¢ëäñí óëñèí ò´ðì¢ä òàœº÷èí ºàðäâðèí îíüãò á³³í³. Ê¢í áîëºíä áèäí ä´œ-òóñàí ê¢ðãš, òàäíèã ýí ê¢íä öàãëà ìàðòøãîâèäí. Ýí šèëèí ÷èëã÷ ê¢ðòë áîëí èðõ šèëä ÷èãí áèäí ãåð-ᢢð³ð òåòêëºí³ ò´ðèã õàºëõâèäí, - ãèš Àëåêñåé Ìàðàòîâè÷ êåëâ.
Ê¢¢êä óëñ òàœº÷èí ºàðäâðò èê õàíëò ´ðãš, ýäíä ò¢¢ìð ó÷ðñí ò¢ð¢í ´äð³ñ àâí öóã õàëõàð ä´œ ê¢ðããäñèã òåìäãëâ. Òèèã³ä, ´ðê-á¢ë áîëºíä 100 ì蜺í àðñëœãà äåì ê¢ðããäâ, ê¢í áîëºí 10 ì蜺í àðñëœ àââ, öóºàð õàëóí õîòàð òåòêãäâ, îëí ³ìòí õóâö-õóíðàð, ´ëã-ýä³ð òåòêâ, áè÷êä¢äèã áàëºñíà øêîëìóäò áîëí ñàäìóäò îðóëâ. Ê¢¢êä óëñèí êåëñ³ð, ýäí ñ³í îðìä ïàòüð àââ: ãåðèí ´´ð øêîë áîëí áè÷êä¢äèí ñàä, ëàâêñ á³³í³. Õóó÷í îáùåæèòüä á³³ñí³ õ´´í ñàðóë, îëí õîðàòà ïàòüðòà áîëñíäàí ýäí òåœê³í óãà áàéðòà á³³õ³í òåìäãëâ.
Ñ.Àáóøèíîâà Àëåêñåé Ìàðàòîâè÷èã îäàõí áîëñí ºàðñí ´äðë³íü é´ð³º³ä, ýâð³ííü íåðí äååð³ñ öåöã¢ä á³ð¢ëš ´ãâ. Îëí šèëä³í ïàòüðèí ÷ååð¢äò çîãñšàñí Ã.Ñàíãàäæèãîðÿåâà áàñ õàíëòûí ¢ã êåëš, ýâð³ííü ïàòüðòà áîëñíäàí èê ãèäã³ð áàéðëšàíàâ ãèâ. À.Îðëîâ Ãåðåíçåëûí ïàòüð õ³ë³º³ä, ãèè÷ä èðí³â ãèš ¢ã³í ´ãâ.
Õàðºëòûí õ´´í ꢢêä óëñ òàœº÷èí æóðíàëèñòíðèí ñóðâðìóäò õ³ð¢ ´ã÷, Ýëñò áàëºñíà áîëí òàœº÷èí ºàðäâðò ä³ê³ä íåã õàíëòàí ´ðãš, ýäí³ ò´ðì¢äò îðëöñí öóã óëñèí ä´œã³ð ê¢íä öàãèã ýäí äèèëš ÷àäâ ãèâ. Ã.Âàñüêèíàí êåëñ³ð, õàìãèí ò¢ð¢íä ãåìò³-øàëòãòà áîëí íàñíè äèãò ê¢ð³ä óãà áè÷êä¢äò³ ´ðê-á¢ëì¢äèã ïàòüðàð òåòêõ àðº îëãäâ. Òàœº÷èí áþäæåò³ñ éèëºãäñí 10 ñàé àñðëœãàð ò¢ð¢ë³ä ºóðâí ïàòüð õóëäš àâãäâ, îäà ä³ê³ä õîéð ïàòüðèí öààñí äèãëãäš³í³.
ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ

"Äåëãðëòèí ºàçð" ãèäã 2-÷ Õàëüìã êåðã-ò´ðèí ôîðóìèí éîâóäò êåñã èíâåñòèöèîíí ò´ñâñ ê¢ö³ëºí³ áîîöàñ áàòëãäâ. Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ áîëí "Óïðàâëÿþùàÿ êîìïàíèÿ "Âåòðîýíåðãåòèêà" ÎÎÎ-í ãåíåðàëüí äèðåêòîð Àëåêñàíäð ×óâàåâ í´êöëòèí õàëõàð áîîöà áàòëš, ºàðàí ò³ââ.
Ýí áîîöàíëà èðëö³ò³º³ð 2018-2021 šèëì¢äò òàœº÷ä ñàëüêíà ê¢÷³ð ê´äëäã ýëåêòðîê¢÷í³ ñòàíöñ òîñõãäõìí. "Ìàíà òàœº÷ä ýâð³ ýíåðãåòèêèã äåëãð¢ëëºí³ êåðã èê ãèäã ÷èíð 碢š³í³. Ìàäíà õîîðíä í´êöëòèí çàëºëäàí áàòðàä éîâõ ãèš èöš³í³â. Òåã³ä ÷èãí ´´ðõí èðã÷ä õàìöó ¢¢ëäâðèí ò¢ð¢í àø áèäí ¢çõâèäí", - ãèš Àëåêñåé Îðëîâ òåìäãëâ. Õàëüìã Òàœº÷ä éèðòìšèí ýñ îëçëãäšàõ ê´ðœ èê, ýííü ñàëüêíà ê¢÷í. Òàœº÷èí ºàðäâðëà õàìöó ¢¢ëäâð ê¢ö³º³ä, Õàëüìãò âåòðîãåíåðàö äåëãð¢ëëºí³ Öóòõëœ òîãòàš ÷àäõâèäí ãèš "Óïðàâëÿþùàÿ êîìïàíèÿ" "Âåòðîýíåðãåòèêà" ÎÎÎ-í ãåíåðàëüí äèðåêòîð Àëåêñàíäð ×óâàåâ êåëâ.
Òåð ìåò Õàëüìã Òàœº÷èí áîëí "Àâðîðà Ìåäè" ÎÎÎ-í õîîðíä Ï.Ï.Æåì÷óåâèí íåðò³ òàœº÷èí áîëüíèöä êëèíè÷åñê ëàáîðàòîðü á¢ðä³ëºí³ òóñê áîîöàí áàòëãäâ. Áàñ òàœº÷èí ýêîíîìèêèí áîëí õóëä-㢢ëã³í³ ìèíèñòåðñòâ áຠáèçíåñ äåëãð¢ëëºí³ õàëõàð, Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàö çàëºëäàíà òóñëìš òåòêëºí³ õàëõàð áîîöàñ áàòëãäñìí. "Êëàñòåðí äåëãðëòèí Öóòõëœ" ãèäã òàœº÷èí áþäæåòí ó÷ðåæäåíü êåñã àðºëà÷íðëà "Õàëüìã ìàõí" ãèäã õóëäëºíà òåìäã îëçëëºíà ç´â ´ã÷³õ áîîöà áàòëâ. Öóã ýí áîîöàñ òàœº÷èí äåëãðëòä íèë÷³í ê¢ðãš, ìàíà àðºëà÷íðèí ¢¢ëäâðèã ´ð㚢ëõíü ìàºä óãà.
Ôîðóìèí éîâóäò "Ìàëåíüêèå ýéíøòåéíû" ãèäã ÎÎÎ-í ãåíåðàëüí äèðåêòîð "Áè÷êä¢äèí ñòàðòàïèí ëàáîðàòîðü" (Ëàáîðàòîðèÿ äåòñêèõ ñòàðòàïîâ") ãèäã êåðã-¢¢ëäâð äàâóëâ. "Óéí àðºëà÷íð" ãèäã áèçíåñ-øêîëûí îðëöà÷íð, ꢢêä-ê´â¢ä ýâð³ííü óõàëš áåëäñí ò´ñâñ³í îëíà îíüãò òóñõàâ. Êåðã-¢¢ëäâðò òàœº÷èí ýêîíîìèêèí áîëí õóëä-㢢ëã³í³ ìèíèñòð Çîÿ Ñàíäæèåâà îðëöâ. Ê¢¢êä ýâð³ííü ò´ñâèí òóñêàð òîäðõàºàð êåëš ´ã÷, ÿºš öààðàíäíü òåð¢ã³í ´ðãš¢ëš áîëõèí òóñêàð ö³³ëºš, öóãëðñí óëñèí ñóðâðìóäò õ³ð¢ ´ãâ. Êåí íåãíü ºàðèí ýðäì³í ºàðºš, êåí íåãíü çóðãóä çóðäã áèëã³í îëçëš, êåí íåãíü êîìïüþòåð ñ³³í³ð ìåääã³í îëçëš, êåí íåãíü çóðã öîêäã àðºàí îëçëš, áèçíåñ-çóðà áåëäñí áîëäã. Êåðã-¢¢ëäâðèí ÷èëã÷³ð Çîÿ Ñàíäæèåâà õàìãèí ñîíüí ò´ñâñ áåëäñí ꢢêä-ê´â¢äò ì´œãí³ ñåðòèôèêàòìóä á³ð¢ëš ´ãâ.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ

Ñ¢ë öàãò ꢢêä óëñ ýâð³ííü ýð¢ë-ìåíäèí á³³äëä èê îíüã ´ãäã áîëäãíü éèð ñ³í. Ýäí ê´äëìøèí õ´´í éîãàí, ôèòíåñèí çàíÿòüñò îäš, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëíà, ýð¢ë-ìåíää òóñòà õîò-õîë èäš, ÷èð³-ç¢ñ³í ñ³³õð¢ëš, áèé³í áàºðóëõàð øóííà. Êåñã ꢢêä óëñ öàã îëàä, áèèºèí çàíÿòüñò îðš, ñåðãìšò³º³ð àìðíà. Ýëñò áàëºñíä á³³äã Áàèðà Õàíååâà òèèì ꢢêä óëñèí íåãíü. Ýí ´ð¢í áîëºí Êîëîíñê áîîäãèã ýðã³ä 㢢í³, ´´ìëºí³ áàññåéíä àêâàøåéïèíãèí çàíÿòüñò îðäã á³³ñìí. Îäàõí Áàèðà "Òàíöû íà áîñó" ãèäã çàíÿòüñ äàâóëäã áîëâ. Áèäí ýí¢íë³ õàðºàä, ÷èê àâã-á³ðöèí òóñêàð ꢢíäâèäí.
- Áè áè÷êí³ñí àâí ñïîðòàð ñîíüìñíàâ, Ê´ò÷íð ñåë³í³ "Ñþðïðèç" àíñàìáëüä áèèëäã áèë³â. Øêîëä ñóð÷àñí öàãòàí âîëåéáîëûí ñåêöä îðàä, øêîëûí íåð õàðñ÷ êåñã ìàðºàñò îðëöëàâ. Õ´´ííü èíñòèòóòûí áîëí êîìïàíÿ íåð õàðñ÷ éîâëàâ. Ýí ñïîðòàð ñïîðòèâí ðàçðÿäòàâ. Òåã³ä ìèíè šèðºëä ñïîðò áîëí áè îíö îðìàí ýçëí³ ãèš êåëš áîëšàíà. Õîéðäã÷ ¢ðì ºàðñíà õ´´í áè íåâ÷ê ìàõ á³ð³ä, ýðê áèø öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëàä ýöõ êåðãò³ ãèš ê¢ñë ò³âñí áèë³â. Òåã³ä "Îéðàò-Àðåíà" ãèäã ñïîðòèâí êîìïëåêñò àêâàøåéïèíãèí çàíÿòüä îðäã áîëâ. Ýð¢ë-ìåíää áîëí öîãö-ìàõìóäò òóñòà õîò-õîë äèãëš ýí òóñò ñ¢â-ñåëâã ´ãäã ñïåöèàëèñò Í.Àíäðååâàí ºàðäâðò èäš³õ õîòàí ÷èêë¢â, - ãèš Áàéðòà õóâàëöâ.
Ê´äëìøèí õ´´í ýí "Àðàíçàë" ãèäã ñïîðòèâí êëóáä îäàä, öàãàí òóñòàºàð äàâóëäã áîëâ. Òåíä Áàéðòà ò¢ð¢í áîëš "áîñó" ãèäã òðåíàæåð ¢çâ. BOSU ãèñí ( "both sides use") õîéð òàëêíü îëçëëºí ãèš àíãëü êåëí³ñ îð÷óëãäíà. Ýí òðåíàæåð îëçëñí öàãòàí òåð¢í äååð ñóóš, º³ð³äš áîëõìí. Òåð öàãò ê¢¢í³ ìàõìóäûí öóã áóë÷œãóä áàòðíà, íóðºí ºîîðíà. Ýí¢ã îëçëš áèèëñí öàãò ê¢í ê´ëñ³í ºàðºàä äàðóíü ýöí³, òåã³ä ꢢêä óëñò èèì çàíÿòüñ òóñòà áîëíà. ijê³ä ê´ãšì äàõàä áèèëõä òààñòà.
Á.Õàíååâàí êåëñ³ð, ýí šèëèí ýðãöä áîñó îëçëàä òðåíèðîâêä îäàä, áàññåéíä ´´ì³ä, ÷èê õîò óóäã áîëàä ¢ë¢ àðâ øàõó êèèë ãååâ. Ýí¢í³ ýð¢ë-ìåíäíü áàòðàä, ñåäêëíü ñàíàìðäàä á³³â. Îäàõí òàíüë-¢çëèí ñåëâã³ð ýí ýð¢ë-ìåíäèí êëóá á¢ð䳺³ä, áîñó îëçëš áèèëäã çàíÿòüñ äàâóëäã áîëâ.
- Îëí êåëí-óëñèí áîëí ´äã³ öàãà áè áèèëäã ò´ë³ä³í áè áîñó îëçëš ´â³ðö çàíÿòüñ òîãòàâóâ. Ê¢¢êä óëñ ê´äëìøèí õ´´í äîëàí õîíãò ºóðâ ä³êš èðí³, ýäí ê´ãšìä äàõàä áèèë³ä, ´äðèí ýðãöä ìóóðñàí ìàðòíà. Îäàõí Íàòàëüÿ Áàäìèíîâà "òðàéáë" ãèäã áèèºèí ìàñòåð-êëàññ äàâóëâ, ýíòí ê´ãšìä éîãàí ýâ-àðºàð áèèëëºí áîëšàíà. Ê¢¢êä óëñò çàíÿòü éèð ñîíüí áîëâ,- ãèš Áàèðà êåëâ.
×èê àâã-á³ðö³ð á³³äã, õàðà ñóóš ÷àääãî, ñåäâ³ðò³, øóëóí-øóäðìã áààõí áåð Áàèðà Õàíååâà òàëäàí ꢢêä óëñò ¢ëã¢ð áîëõ ç´âò³ ãèš ñàíãäíà. Ýí áàñ ´äðòíü ê´äëí³, õîéð ¢ð àñðšàõ ýê áîëíà, áîëâ òåð áèéíü ýí öàã îëàä, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëš, ñïîðòàð ñîíüìñíà.

Øååðœ ñåë³í õîëàñ ¢çãäí³, íîºàí ìîää áè÷êí õîòíà õîéð óóëüíöèã êååð¢ëš, ñàëüêíä õàìòõàñàðí øóóãš, ãèè÷íð³í èê óóšìàñ äàéëàä-äóóäñí áîëš ìåäãäí³. Õàëüìã õîòíä, Îðºàõíà ôåðìä, îäà 30 ºàð ´ðê-á¢ë á³³í³. Ñîâåòèí éîñíà šèëì¢äò ýíä 50 ºàð ´ðê-á¢ë áè÷êä¢ä³í ´ñêš, ìàëûí òîîºàí èêä¢ëš òåš³ë³í îëšàñìí. Îäà ÷èãí á³³ðí ³ìòí ËÏÕ òîãòàºàä, ìàëàí ´ñêš³í³, ò³ð³ ò³ðëºíä ê´äëí³. Óäë óãà ýí ê´äëìø ´ñ³ä-´ðãš³ä, ñåë³í³ ýäë-àõó Øååðœä, á¢êëä³í ðàéîíä áîëí òàœº÷ä äåëãðëò àâõ ãèš á³³ðí ³ìòí í³³ëš³í³.

Óðí ºàðèí ýðäìèã ì´œêð¢ëš, ìàäíäàí áàõìš áîëñí çóðà÷ Ãàððè Ðîê÷èíñêèé òàœº÷èí óëñèí îìãèíü ´ðãâ. Þíãàä ãèõë³ òàœº÷äàí á³³òõ³, öóã ²ð³ñ³ä, òåð¢í³ ìåš³ ºàòö ÷èãí õàëüìãóä áèëãò³ óëñèíü ¢ç¢ëñí çóðà÷èí ¢¢ëäâð ìåäðëò³ áîëí íîìòà óëñèã Ýëñòä õóðàâ.
Äàâñí äîëàí õîíãò áîëñí íîìèí-äàìøëòûí êîíôåðåíö ÷èíð³ðí ÷èãí, á¢ðä³ìšèí õàëõàðí ÷èãí ñ³í á³³äëä äàââ. Ðåãèîíìóäûí õîîðíäê ÷èíðò³ íîìòíðèí öóãëðàí ´ìí³í ò³âñí ò´ð³í ê¢ö³â. Í. Ïàëüìîâèí íåðò³ Êåëí-óëñèí ìóçåé ø¢¢š àâñí ãðàíòûí íèë÷³ð ýí êîíôåðåíö áîëñìí. Ìóçåéèí äèðåêòîð Èðèíà Ìó÷àåâàí êåëñ³ð, êîíôåðåíö òåìäãëñí öóã ò´ðì¢ä³í õ³ë³º³ä, öààðàíäíü êåõ òîäðõà øèèäâð áàòëš àââ. Ýííü éèð ñ³í. Þíãàä ãèõë³ èê çóóäàí êîíôåðåíö òåîðåòè÷åñê òàòëºòà áîëàä, èëä³í þ êåõèã øèèäš àâõø. Ýí öóãëðàí áîëõëà, ¢ííä³í êåðã-ò´ðèí á³³äëä äàââ.
Êîíôåðåíöèí õîéðäã÷ ´äðë³ ºóðâí ñåêö ê´äëâ. Íåã ñåêöèí ê´äëìøèã Èðèíà Íîâîìëèíîâà ºàðäñí áèë³. Ýí ´äð Èðèíà Àëåêñååâíàí ºàðñí ´äð á³³ñìí. Êåñí ê´äëìøíü ê¢ö³ìšò³ áîëñíü ºàðñí ´äðë³íü õàìãèí ñ³í áåëã áîëâ. Êîíôåðåíöèí íîìèí ñåãë³òð áîëàä, Èðèíà Àëåêñååâíà á¢ðä³ìšèí èê ê´äëìø êåñìí. Èðèíà Íîâîìëèíîâà àøëš êåëñ³ð, óò-òîîäàí 45 ñîœñõâð êåãäâ.
Ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâèí ç´´ðèí íèë÷èí òóñêàð, ´äã³ öàãò òåð¢ã ÿìàðàí êåâ³ð äåëãð¢ëš áîëõèí òóñêàð ´ðãí ꢢíäâð áîëâ. Ãàððè Ðîê÷èíñêèéèí ¢¢ä³âðì¢äò ò³âãäñí óë-ñ¢¢ð áîëã÷ ÿíçèí îëí õàëõíü çóðëºíà ýðäìä, òåð òîîä ñêóëüïòóðí ýðäìèí äåëãðëòä ¢ë쳺³í ê¢ðãñí³ òóñêàð áຠáèø êåëãäâ. Ñêóëüïòîðìóä Âëàäèìèð Âàñüêèíà, Íàðí Ýëåäæèåâèí ¢¢ëäâðèí ¢ëã¢ð äååð òåðíü ¢ç¢ëãäâ. Õàëüìã óëñèí àâúÿñ áîëñí òîîò ÿìàðàí êåâ³ð Ãàððè Îëåãîâè÷èí ¢¢ä³âðì¢äò îðìàí îëñíü ÷èãí íîìòíðèí, ìóçåéèí ê´äë³÷íðèí îíüãò òóñâ. Òàìº, ì´ðí³ ä¢ð, ´œãò³ øèð ÿìàðàí îëí ç¢ñ³ð ´âêíð îëçëš éîâñàð àëäð çóðà÷èí ¢¢ä³âðì¢äò á¢òñèíü, òóóšèã çóðà÷ éè뺳í ñ³³í³ð ìåääã á³³ñèíü íîìòíð ñîœñõâðìóäòàí ¢ç¢ëâ.
Ãàððè Ðîê÷èíñêèéèí ¢¢ä³âðì¢äò òîä áè÷ã ÿìàðàí êåâ³ð îðìàí îëñèã ôèëîëîã íîìèí êàíäèäàò Åâãåíèé Áåìáååâ éèð ñîíüíàð ö³³ëºš ¢ç¢ëñèíü öóãëðñí óëñèí îíüãèã ýçëâ. Øàð øàšíà åâ³ëèí êåìš³íä Õàëüìãèí ÁຠĴðâä ñåë³íä ò´ðñí íåðò³ îðñ áè÷³÷ Âåëèìèð Õëåáíèêîâèí áèëãë³í áîëí òåð¢íä ò³âñí áóìá ÿìàðàí ÷èíðò³ áîëšàõèí òóñê øèíšëëòèã Ñàìàðñê êåëí-óëñèí øèíšëëòèí óíèâåðñèòåòèí ïðîôåññîð Ëþáîâü ×åòûðîâà áîëí ßøêóëèí ðàéîíà Õàð Òîëºà ñåë³í³ äóíäûí øêîëûí òóóšèí áàãø ¡ëìš ×åòûðîâ áåëäñìí. Òåð¢ã ¡ëìš ×åòûðîâ öóãëðñí óëñò ñîœñõš ìåä¢ëâ.
Òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí õàëõä êåëí-óëñèí ñîéëûí ç´´ð áîëí ä¢ðñë¢ëã÷ èñêóññòâ ÿìàðàí êåâ³ð îëçëãäšàõèí òóñêàð õîéðäã÷ ñåêöèí éîâóäò ñîíüí ꢢíäâð áîëâ. ªóðâí ñåêöèí ¢¢ëäâðò îðóëãäñí îëí ò´ðì¢ä ìåäðëèí îëí õàëõàð áîëš, Ãàððè Ðîê÷èíñêèéèí ¢¢ä³âðì¢äò îðìàí îëñíü íîìòíðèí, ìóçåéèí ê´äë³÷íðèí, îþòíðèí ñîœñõâðìóä ìåä¢ëâ. Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòèí îþòíð, áຠíàñòà íîìòíð, ìóçåéèí ê´äë³÷íð ñîéëûí ñàœä îðñí ¢¢ä³âðì¢äèã ñ³í ìåääã³í ¢ç¢ëâ.
Îäà öàãèí šèðºëèí öóã õàëõñò ñóðºóëü-ýðäìèí, ñóðºìšèí ò´ðì¢ä³ñ àâí øàãøàâäûí ñóðºìš ê¢ðòë òóóšèí áîëí šèðºëèí êè÷³ë ìåò ìàäíà í¢äíä ¢çãäš, óõà 碢ëºí³.
²ð³ñ³í õóäîæåñòâèí àêàäåìèí ºîëëã÷ ñïåöèàëèñò Íàäåæäà Êàðãîïîëîâà êîíôåðåíöèí ´´ä³í á¢ðä³ìšèã ¢íë³ä, èðã÷ä³í áîëõ êîíôåðåíöèã Öóã³ð³ñ³í êåìš³íä êåñíü ñ³í áîëõ ãèñí òîîëâðàí ìåä¢ëâ. ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí à÷òà çóðà÷ Ãàððè Ðîê÷èíñêèéèí ¢¢ä³âðì¢äèã òàœº÷ä èê áè÷êí óãà ìåääãèã, ìåäñí äååð³í òåð çóðãóäòíü á³³õ ã¢í óõàí-òîîëâðèã ìåäš àâõàð øóíšàõèíü ¢çñ³í Íàäåæäà Àëåêñàíäðîâíà òåìäãëâ. Ãàððè Ðîê÷èíñêèé õàëüìã ºàçðèííü òóóšèã ¢ç¢ëñí äååð³í ²ð³ñ³í òóóšëà, óðí ¢ãë³ çàëºëäàòà êåñã ò´ð áîëí éîâäëìóä òîäëóëñíü Öóã³ð³ñ³í êåìš³íä íîìèí êîíôåðåíö êåõ òààë ´ã÷³í³, ãèš Êàðãîïîëîâà òåìäãëâ.
Èñêóññòâîâåäåíÿ äîêòîð Ñâåòëàíà Ãàððèåâíà Áàòûðåâà ìóçåéèí ê´äë³÷íðèí öàãèí íåêâðë³ èðëö³ò³ ñåäâ³ðò³ ê´äëìøèíü ´´ä³í ¢íëš, õàíëòàí ´ðãâ. Òàœº÷èí ñîéëûí ìèíèñòåðñòâèí ñïåöèàëèñò Ãåðëÿ Íóðîâà ðåãèîíìóäûí õîîðíäê çàëºëäàíä èê ò³âö³í îðóëñí êîíôåðåíöèí ÷èíðèíü òåìäãëâ. Õàëüìã óëñèí õ³³ðò³ šèíäìíü áîëšàõ "Šàœºðèí" áîëí øàð øàšíà ò´ðèã ¢¢ä³âðì¢äò³í ¢ç¢ëš, õàëüìã èñêóññòâä îþíè ÷èíðò³ áîëí ´â³ðö òèèì ÿíçèã äåëãð¢ëñí Ãàððè Ðîê÷èíñêèéèí šèðºëä "Ýðäíü" ãèäã ¢ã éèð îí÷òà áîëí ç¢ðêíäíü ´´ðõí õàëóí á³³ñèã ç´´ð áîëñí çóðãóäíü, àâàëüíü Ýðäíü ãèäã õ³³ðò³ íåðò³ á³³ñíü ìåä¢ëš³í³ ãèñí óõàòà ¢ã³ð êîíôåðåíöèí ê´äëìøèã Õàëüìã óëñèí çóðà÷ Ñòåïàí Áîòèåâ àøëâ.
Èèã³ä áèëãò³ çóðà÷èí ¢¢ä³âðì¢ä öàãèã õîëâš, ´âêíðèã ´äã³ öàãà ¢éë³ çàëºëäóëšàõèíü êîíôåðåíö ¢ç¢ëâ.

Ãàëèíà ÕÅÉ×ÈÅÂÀ

Òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ³ìòèã ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòåðñòâèí 糜ãëñ³ð, êåìð šèë ò´ãñòë îðãàíèçàö ê¢÷-ê´ëñí³ òààëûíü øèíšëš øèøëœ ¢íëëºèã ýñ êåõë³, áຠãèñíü 50 ì蜺í àðñëœãà, èê ãèñíü 80 ì蜺í àðñëœãà ÿëä óíºàõìí.
Ýí¢í³ñ íàíü 2019 šèëä îðãàíèçàöèí ºàðäâð ýâð³ííü ê´äë³÷íðò ê¢÷-ê´ëñí³ ê¢íä òààëä ê´äëñí³ ò´ë³äíü ì´œãí³ ºàðóºèíü ´ã÷ ÷àäøãî, þœãàä ãèõë³ òåð ì´œãèã øèøëœ ¢íëëº êåñí³ àøàð ´ãäìí. Ê¢÷-ê´ëñí³ òààëûí øèøëœ ¢íëëºèã ýñ êåõë³, îðãàíèçàö ê´äë³÷íðò ê¢íä òààëä ê´äëñí³ ò´ë³ ´ãñí ì´œãí³ñ àëâèã áàºðóëš, õ³ð¢ ì´œãí³ õ¢âèíü àâ÷ ÷àäøãî. Ê´äë³÷èí ê¢÷-ê´ëñí³ áîîöàíä îðãàíèçàöèí ºàðäà÷ ê¢÷-ê´ëñí³ òààëûíü çààõ ç´âò³, òåð¢ãèíü áîëõëà çóã øèøëœ ¢íëëºí³ àøàð èòê¢ëš áîëõìí. Êåìð èèì ç´â-éîñ ýâäñí éîâäëìóä èëäêãäõë³, ÿëûí êåìš³í 80 ì蜺 ºàð àðñëœä ê¢ðõìí. Àøòíü îðãàíèçàöèí ºàðäà÷èã øèøëœ ¢íëëºèã ýðê áèø êåëã¢ëõ.

Êåìð òàœº÷èí ³ìòíä ýëåêòðîê¢÷íë³ çàëºëäàòà ÿìð íåã ò´ð ó÷ðõëà, òåð¢í³ òóñêàð îíëàéí øóä êåâ³ð ýëåêòðîê¢÷³ð òåòêš³õ îðãàíèçàöä 糜ãëš áîëõìí. 2018 šèëèí ñåíòÿáðü ñàðàñ àâí "ÌÐÑÊ Þãà" ÏÀÎ òåòêš³õ ºàçðìóäò, òåð òîîä Õàëüìã Òàœº÷ä, Ðîñòîâñê, ²³äðõí³, Àºøèí îáëàñòüìóäò "Ðîññåòè" êîìïàíÿ "Ñâåòëàÿ ñòðàíà" ãèäã ïîðòàë ê´äëìø³í ýêëâ.
²ìòíä ò¢ðãí êåâ³ð ýëåêòðîê¢÷³ð òåòêäã îðãàíèçàöëà çàëºëäà á³ðõ à𺠴ãõ ê¢ñëò³º³ð "Ñâåòëàÿ ñòðàíà" ïîðòàë òîãòàãäñí áîëäã. Ýí øèí ýâ-àðº îëçëš, ýäë³÷íð ýâð³ííü ò´ðèí òóñêàð, øàì óíòðñí áîëíó, ýëåêòðîê¢÷í³ îáðóäîâàíü ýâäðñí áîëíó, òåð¢í³ òóñêàð 糜ãëš ÷àäõìí. Êåìðš³í ³³ìøãò³ áà÷ì á³³äë òîãòõëà, áà÷ì öåðãëëòèí òåëåôîíà 112, 101 òîéãóäàð šèœí¢ëõ êåðãò³.
Ïîðòàëä èëã³ñí 糜ã "Ðîññåòè" ÏÀÎ-í 碢ö¢ëëºí³ íåãäñí öåðãëëò¢ð òóñíà. Öààðàíäíü ³ìòí³ èëã³ñí 糜ãèã øóä êåâò³í êîìïàíÿ ñïåöèàëèñòíðò ê¢ðãš ìåä¢ëí³. dzœã èëã³ñí³ õ´´í í³³ìí õîíã äàâàä õ³ð¢ºèíü èëã³õìí. Ò´ð ýðêš³í óãà õàºëãäõìí, ýñ ãèš òåð¢ã õàºëëºíà áîëçã òåìäãëõìí.

Ýí šèë ²³äðõí³ îáëàñòèí Ëèìàíñê ðàéîíà õóðë àðâí òàâí šèëèí ´´í³í òåìäãëâ. Òåð ó÷ðàð Ýíòêã îðí-íóòãò á³³äã Äðåïóíã Ãîìàíã êèèäèí ãåëœã¢ä èðš, êåñã ì´ðã¢ë äàâóëš, ìàíäë áîñõñí áèë³.
Ëèìàíñê õóðë - ²³äðõí³ îáëàñòüä ¢¢ëääã ºàíöõí õóðë. Ýí¢í³ òîñõëò ðàéîíä á³³äã õàëüìãóäûí ñåäâ³ð³ð áîëí ðåãèîíà ºàðäâðèí ä´œã³ð ýêëñìí. Çóðºàí šèëèí òóðøàðò Ëèìàíä áîëí õàì-õîøà ñåë³äò á³³äã îëí óëñ õóðë áîñõëºíä í´êä áîëëà. Èê-áຠóãà ðàéîíà îëí ³ìòí áîëí òàëäàí ÷èãí ºàçðèí óëñ ³ð¢í êåðãò äåì³í ê¢ðã³ä òîñõëòûí ê´äëìøò îðëöñìí.
Õàëüìã óëñèã öààšëà õàðºóëàä Ñèâð¢ð òóóñíà šèðí šèëä íåð³äš 2003 šèëä áîñõñí õóðëûã áàéðèí á³³äëä ñåêñí áèë³. Êèèòí Ñèâðò õîðñí óëñèí ñàíëûã òåâ÷š õóðëûí ´´ð ìåìîðèàëüí ÷îëó ò³âñí áèë³.
Òåð öàãàñ íààðàí àðâí òàâí šèë áîëâ. Ëèìàí ñåë³í³ óëñèã ýí îí÷òà ´´íë³ é´ð³õèí ò´ë³ Ýíòêã îðí-íóòãèí Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëàñ ýë÷íð èðñìí. Ãåëœã¢ä îêòÿáðü ñàðèí 3-àñ àâí Î÷ðâàíèí ìàíäë ýêë³ä áîñõâ. ¥äð áîëºí ì´ðã¢ë ê庳ä, íîì óìøëà, Ëèìàíñê ðàéîíà ñåë³ä³ð éîâš ëåêöñ óìøâ. Îêòÿáðü ñàðèí 5-ä Ëèìàíä ²ð³ñ³ä áîëí ÑÍÃ-ä Äàëà ëàìèí ãåã³í³ ç´âò³ ýë÷, Õàëüìã Òàœº÷èí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å áàðàëõš èðâ. Òåíä øàší ëàì Èòêëèí òóñêàð áîëí áóðõäò ò³êë ´ðãëºí³ òóñêàð íîì ö³³ëºâ. "Ýí ºàçðò õàÿ íåã èðí³â, çóã èðõë³ðí äàœãèí áàéðòà á³³í³â. Ýíäð èèì îëí óëñ ýíä öóãëðñíü éèð îí÷òà éîâäë. Òàäí ýí ìàíäë ¢çš, ýëñèíü àâ÷, ñóäðìóä ñîœññíü éèð ñ³í. Òåã³ä èèì éîâäë ó÷ðñèíü ¢ç³ä áàéðëšàíàâ", - ãèš øàší ëàì é´ð³ëèí ¢ãä³í êåëñìí. Øàší ëàìèí êåëñ³ð, óäë óãà Ëèìàíñê õóðëä Ýëñò³ñ êåñã áåëã àâ÷ èðõìí. Òåð òîîä ªàíšóðèí áîëí Äàíšóðèí á¢êë õóðàœºó ÷èãí.
"Õóðë ñåêñí ´äð îäà ê¢ðòë ìèíè ñàíëä á³³í³. Òåð ´äð ò¢ð¢í öàñí îðñí áèë³. ѳ³õí, èê àðõàéã öàñí ýðãíäêèã öàºàëºàä õó÷ñí áèë³. Èðñí öóã îëí ³ìòí ñ³í éîð ã躳ä áàéðëñìí. Õóðëûã ò¢ð¢ë³ä Ëóóçœ ëàì õ³ë³äã á³³ñìí. Ëóóçœ-áàãø áóðõí áîëâ ÷èãí, ýí¢í³ êåðã çîãñëãî äåëãðí³. Òåð öàãàñ àâí àðâí òàâí šèë áîëàä, ìàíà õóðë óëì ñ³³õðš", - ãèš Ëèìàíñê ðàéîíà á³³ðí ê¢í Çîÿ Ìàíäæèåâà êåëâ. Çîÿ Ìàíäæèåâà áîëõëà õóðë ñåêñí êåìë³ öîêš àâñí êåñã ñ³³õí çóðãóä õàäºëíà. Ýí çóðãóäûã áàéðèí ´äðë³ àâ÷ èð³ä, îëí ³ìòíä ¢ç¢ëš, òóóš áîëñí ´äðèã òîäëóëâ.
Ì´ðã¢ëèí õ´´í ãèè÷íð Ëèìàíà ñîéëûí Ãåðò îäàä, êîíöåðò õ³ë³öõ³â. Öóãëðñí óëñèã ðàéîíà òîëºà÷ ßêîâ Ôèíüêîâ áîëí Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòð Õîíãîð Ýëüáèêîâ é´ð³â. Ýëñò³ñ áîëí Ëàãàíÿñ èðñí àðòèñòíð, á³³ðí áèëãòíð ÷èãí ýðäì-áèëã³ðí áàéðëóëâ.
ÌÀÍŠÈÍ Ñàíë

Íàìð ã¢ðã¢ä³í îðàä, íàðí äóëàëäãàí óóðàä, õóð äàðó-äàðóíü îðàä, ºàçà éîñíäàí êèèòðâ. Äóëàëëºíà êåì ýêë³ä óãà, òåã³ä îëí äàâõð ãåðì¢äèí ïàòüðìóäò, áè÷êä¢äèí ñàäìóäò, øêîëìóäò, ó÷ðåæäåíüñò ñåð¢í. Àðº óãà, äóëàí õóâö ´ìñ³ä êèèòèã òåñõ êåðãò³ áîëíà.
ªàçà ýêë³ä êèèòðõë³, áè÷êä¢ä, á´ä¢í óëñ ÷èãí öàðöàä ãåìòí³. ¡âë ýêëõë³, ãðèïï ãåì èê³ð ò¢ãí³. Éèðèíä³í šèë áîëºí íàìðàð òàœº÷ä ïîëèêëèíèêñò ³ìòèã ãðèïï³ñ ãåòë¢ëõèí ò´ë³ ýìèí ò³ðëº êåí³. Ò³ðëº ýñ êåõë³, ãðèïï õàëüäõ ³³ìøã á³³í³. Ãðèïï³ð ê¢íä³ð ãåìòõë³, ê¢¢í³ ýð¢ë-ìåíäíü ç´â³ð ìóóðíà.
Òåã³ä ÷èãí ãðèïï³ñ ãåòëõèí ò´ë³ óðäàñíü ýìèí ò³ðëº êåõ êåðãò³. Õàìãèí ò¢ð¢íä ãðèïï³ð ãåìòõ ³³ìøã ó÷ðõ áàãä îðäã ³ìòíä: ñîöèàëüí òåòêâðèí ó÷ðåæäåíüñò á³³äã ê´ãøäò, øèêðèí ãåìò³, öóñ 㢢ëãí³ ñèñòåìèí ãåìò³, ç¢ðêí³, êè àâëºíà îðãàíìóäûí, á´´ðíü áîëí îîøãíü ãåìò³ óëñò ýìèí ò³ðëº êåí³. Òåð ìåò äàðó-äàðóíü ãåìíäã óëñò, áè÷êä¢äèí ñàäò îðäã áîëí ´í÷í ꢢêäèí ãåðì¢äò á³³äã áè÷êä¢äò, øêîëä îðäã ñóðºóëü÷íðò, ìåäèöèíñê ê´äë³÷íðò, òóñëìš ê¢ðãëºí³, ê´ëãí-ê¢÷í³ õàëõä ê´äëäã óëñ, ñóðºóëèí çàâåäåíüñèí ê´äë³÷íð áàñ ýí áàãä îðíà.
Õàëüìã Òàœº÷ä ¢¢ëääã Ðîñïîòðåáíàäçîðèí çàëëòûí 糜ãëñ³ð, á´ä¢í óëñèã ãðèïï³ñ ñàãëóëõ "Ñîâèãðèïï" ãèäã âàêöèí³ 30 600 äîç òàœº÷ä á³³í³. Áè÷êä¢äèã ýí õàëüâðòà ãåì³ñ ãåòë¢ëõèí ò´ë³ä "Óëüòðèêñ" ãèäã âàêöèí³ 28 832 äîç áåëäñí áîëäã. Îêòÿáðü ñàðèí ýêëö³ð êåñí òî-äèã³ð, óò òîîäàí 51 885 ꢢíä ãðèïï³ñ ãåòë¢ëõ ýìèí ò³ðëº êåãäâ, òåð òîîä 29 664 á´ä¢í ꢢíä áîëí 22 221 áè÷êíä.
Ãðèïï ãåì ò¢ãëºí³ êåì ýêëõ³ñ óðä ñàãëš, ýìèí ò³ðëº êåòí ãèñí ñåëâã òàœº÷ä ¢¢ëääã Ðîñïîòðåáíàäçîðèí çàëëò îëí ³ìòíä ´ã÷³í³.

Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ