¥öêëä¢ð Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí ïðåçèäèóìèí äàðàíè ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢íä ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíòèí ç³ðëã³ñ èøò³ êåëí-óëñèí ò´ñâñ áîëí ïðîãðàììñ á³³äë-šèðºëä òîõðàëºíà, òàœº÷èí áîëí á³³ðí ÷èíðò³ îáúåêòñèã ýäëâðò îðóëëºíà áîëí "Êàëìêàñïâîä" ãèäã ó÷ðåæäåíèã ôåäåðàëüí ç´´ð³ñ òàœº÷èí ìåäëä îðóëëºíà òóñê ò´ðì¢ä õ³ë³ãäâ. Ñ¢¢ðèã Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ ºàðäš äàâóëâ.
Ò¢ð¢í ò´ð³ð òàœº÷èí òîñõëòûí, ê´ëãí-ê¢÷í³ áîëí õààëºèí ýäë-àõóí ìèíèñòð Êèðèëë Áîòîâ, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòð Þðèé Êèêåíîâ áîëí ôèíàíñèí ìèíèñòð Î÷èð Øóðãó÷ååâ 糜ãëëº êåâ. Òèèã³ä, "²³ìøã óãà áîëí ñ³í ÷èíðò³ õààëºñ" ãèäã êåëí-óëñèí ò´ñâ èðõ šèë³ñ àâí 2024 šèë ê¢ðòë á³³äë-šèðºëä òîõðàãäõìí. Ýí ò´ñâ³ð ðåãèîíàëüí ÷èíðò³ õààëºñèã íîðìàòèâí íåêâðë³ èðëö¢ëš ÿñëºíà, õààëºä çåòêðò³ éîâäëìóä ó÷ðäãèã áàºðóëëºíà ò´ðì¢ä õàºëãäõìí. Îäà òàœº÷èí õààëºèí ñåòü 4631,93 êèëîìåòð òîãòàíà, òåð¢í³ñíü 626,7 êèëîìåòð ôåäåðàëüí, 1215,53 êèëîìåòð ðåãèîíàëüí áîëí 2789,7 êèëîìåòð á³³ðí ÷èíð 碢í³. Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷èí äààëºâðàð 2017 šèë³ñ àâí òàœº÷èí õààëºèí ñàœãàñ Ýëñò áàëºñíà õààëºñ ÿñëºíä ì´œãí èê³ð éèëºãääã áîëâ, ýí šèë áîëõëà ðàéîäûí ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öñò á³³ðí õààëºñ òîñõëºíä áîëí ÿñâðò ì´œãí áàñ éèëºãäâ. Á³³ðí áþäæåòì¢äò ýí šèë õààëºñ ÿñëºíä 375,7 ñàé àðñëœ éèëºãäâ ãèš Ê.Áîòîâ òåìäãëâ. Òîñõëòûí ìèíèñòåðñòâ Õàëüìã Òàœº÷èí õààëºñ ÿñëºíà ò´ñâ áåëäâ, îäàõí òåð¢ã ÐÔ-í ê´ëãí-ê¢÷í³ ìèíèñòåðñòâèí õààëºèí ôåäåðàëüí àãåíòñòâä õàðñâ. Õàëüìã Òàœº÷ä á³³äã ðåãèîíàëüí ÷èíðò³ õààëºñèí 88,3 ïðîöåíòíü íîðìàòèâí íåêâðë³ èðëöš³õø, òåã³ä 2019 šèëä 100 êèëîìåòð õààëº ÿñõ êåðãò³ áîëšàíà.
Ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà õàëõàð ìàíà òàœº÷ 6 êåëí-óëñèí ò´ñâä îðëöõäàí áåëí á³³í³ ãèš ìèíèñòð Þ.Êèêåíîâ êåëâ. Ýí šèë 6 ìîäóëüí ÔÀÏ ìàíà òàœº÷ä éèëºãäš³í³, ýí êåðãò 10 ñàé àðñëœ éèëºãäâ. Õàìãèí ò¢ð¢íä Îêòÿáðüñê, ßøêóëèí, ßøàëòàí, Ê´ò÷íð³, Ãîðîäîâèêîâñê ðàéîäò ýäí óãëš ò³âãäõìí. Ýí ÐÌÎ-ñèí òîëºà÷íðëà áîîöàí áàòëãäñí á³³í³. Òåð ìåò ýí šèë áຠñåë³ä³ð éîâäã ìîáèëüí ÔÀÏ áàñ ìàíà òàœº÷ä éèëºãäš³í³. 2019 šèëä ä³ê³ä 5 ÔÀÏ òàœº÷èí ñåë³äò óãëš ò³âãäõ ç´âò³. 2024 šèë ê¢ðòë 52 ÔÀÏ-ä ðåêîíñòðóêöèí ê´äëìø äàâóëãäš, ñ³í òààë òîãòàãäõìí ãèš çóðàëãäšàíà. Òåð ìåò òàœº÷ä ã¢ëãí ãåì³ñ õ´ðëºí³ Öóòõëœ ñåêëºí³ ò´ð áàñ õàºëãäšàíà ãèš ìèíèñòð 糜ãëâ.
Öóã ýí ò´ñâñ á³³äë-šèðºëä òîõðàõèí ò´ë³ ðåãèîíàëüí áþäæåò³ñ ì´œãí áàñ éèëºãäõ ç´âò³, òåã³ä íîÿáðü ñàðèí 1 ê¢ðòë òàœº÷èí ôèíàíñèí ìèíèñòåðñòâ òàœº÷èí áþäæåòèí ò´ñâä òåð¢ã áàòëš îðóëõìí ãèš Î.Øóðãó÷ååâ çààâ.
Äàðóíü òàœº÷èí ðàéîäàð òîñõãäšàõ ñîöèàëüí îáúåêòñèí áåëäâðèí òóñêàð ìèíèñòðì¢ä òîîöàºàí ´ãâ. Òèèã³ä, ñîéëûí ãåðì¢äò áàòëãäñí äèã-äàðàºàð ÿñâðèí ê´äëìø ê¢ö³ãäš³í³. ÁຠĴðâä ñåë³íä îêòÿáðü ñàðä, Òðîèöê ñåë³íä íîÿáðü ñàðä áîëí ¡ñòèí ðàéîíà ¡ñò ñåë³íä äåêàáðü ñàðä ñîéëûí Ãåðì¢ä áàéðèí á³³äëä ñåêãäõìí ãèš òàœº÷èí ñîéëûí ìèíèñòð Õ.Ýëüáèêîâ 糜ãëâ. Òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòð Á.Áîëàåâèí êåëñ³ð, ìèíèñòåðñòâèí õàëõàð ê¢ö³ãäš³õ ïðîãðàììñàð ßøêóëèí ðàéîíà Õóëõò ñåë³íä ãàç îðóëãäâ, óäë óãà Ìîëîäåæíûé ñåë³í³ ³ìòí³ ãåðì¢äò ãàç îðóëãäõ, Åðìåëè ñåë³íä áîëõëà òîñõëòûí ê´äëìø ê¢ö³ãäš³í³. Òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí ìèíèñòð Ì.Îëüçÿòèåâàí 糜ãëñ³ð, Ñàðïàí ðàéîíà ªîîšóð ñåë³íä á³³ðøëäã ãåð-èíòåðíàòä òîñõãäšàõ øèí êîðïóñ ýí šèëèí ÷èëã÷ ê¢ðòë ýäëâðò îðóëãäõìí. Òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí áîëí íîìèí ìèíèñòð Í.Ìàíöàåâ Ãîðîäîâèêîâñê áàëºñíä òîñõãäšàõ êàäåòñê êîðïóñèí òóñêàð òîîöàºàí ´ã³ä, 2019-2020 šèëì¢äò Òðîèöê ñåë³íä øèí øêîë òîñõãäõìí ãèâ. Òàœº÷ä áè÷êä¢äèí ÿñëüìóä áîëí ñàäìóä, ñåë³í ºàçðò øèí øêîë òîñõëºíà ò´ð áàñ õàºëãäšàíà ãèš äààâðòà ºàðäà÷ êåëâ.
Ñ¢¢ðèí ÷èëã÷³ð "Êàëìêàñïâîä" ãèäã ïðåäïðèÿòèã ôåäåðàëüí ç´´ð³ñ òàœº÷ä îðóëëºíà ò´ð³ð ꢢíäâð áîëâ. Òàœº÷èí éèðòìš õàðëºíà ìèíèñòð Á.Ñàïðîíîâ áîëí òàœº÷èí ºàçðèí áîëí ´ëã-ýäèí õ³ðëö³í³ ìèíèñòð Á.Ëèäæèåâ ýí ò´ð³ð óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöš, òàœº÷èí ìåäëä ýí ó÷ðåæäåíèã îðóëëºí íåìð ì´œã íåêõ ãèâ.
Ñ¢¢ðò õ³ë³ãäñí ò´ðì¢ä³ð ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ È.Çîòîâ ìèíèñòðì¢äò äààëºâð ´ãâ.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

¥öêëä¢ð Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí ïðåçèäèóìèí äàðàíè ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢íä ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíòèí ç³ðëã³ñ èøò³ êåëí-óëñèí ò´ñâñ áîëí ïðîãðàììñ á³³äë-šèðºëä òîõðàëºíà, òàœº÷èí áîëí á³³ðí ÷èíðò³ îáúåêòñèã ýäëâðò îðóëëºíà áîëí "Êàëìêàñïâîä" ãèäã ó÷ðåæäåíèã ôåäåðàëüí ç´´ð³ñ òàœº÷èí ìåäëä îðóëëºíà òóñê ò´ðì¢ä õ³ë³ãäâ. Ñ¢¢ðèã Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ ºàðäš äàâóëâ.
Ò¢ð¢í ò´ð³ð òàœº÷èí òîñõëòûí, ê´ëãí-ê¢÷í³ áîëí õààëºèí ýäë-àõóí ìèíèñòð Êèðèëë Áîòîâ, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòð Þðèé Êèêåíîâ áîëí ôèíàíñèí ìèíèñòð Î÷èð Øóðãó÷ååâ 糜ãëëº êåâ. Òèèã³ä, "²³ìøã óãà áîëí ñ³í ÷èíðò³ õààëºñ" ãèäã êåëí-óëñèí ò´ñâ èðõ šèë³ñ àâí 2024 šèë ê¢ðòë á³³äë-šèðºëä òîõðàãäõìí. Ýí ò´ñâ³ð ðåãèîíàëüí ÷èíðò³ õààëºñèã íîðìàòèâí íåêâðë³ èðëö¢ëš ÿñëºíà, õààëºä çåòêðò³ éîâäëìóä ó÷ðäãèã áàºðóëëºíà ò´ðì¢ä õàºëãäõìí. Îäà òàœº÷èí õààëºèí ñåòü 4631,93 êèëîìåòð òîãòàíà, òåð¢í³ñíü 626,7 êèëîìåòð ôåäåðàëüí, 1215,53 êèëîìåòð ðåãèîíàëüí áîëí 2789,7 êèëîìåòð á³³ðí ÷èíð 碢í³. Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷èí äààëºâðàð 2017 šèë³ñ àâí òàœº÷èí õààëºèí ñàœãàñ Ýëñò áàëºñíà õààëºñ ÿñëºíä ì´œãí èê³ð éèëºãääã áîëâ, ýí šèë áîëõëà ðàéîäûí ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öñò á³³ðí õààëºñ òîñõëºíä áîëí ÿñâðò ì´œãí áàñ éèëºãäâ. Á³³ðí áþäæåòì¢äò ýí šèë õààëºñ ÿñëºíä 375,7 ñàé àðñëœ éèëºãäâ ãèš Ê.Áîòîâ òåìäãëâ. Òîñõëòûí ìèíèñòåðñòâ Õàëüìã Òàœº÷èí õààëºñ ÿñëºíà ò´ñâ áåëäâ, îäàõí òåð¢ã ÐÔ-í ê´ëãí-ê¢÷í³ ìèíèñòåðñòâèí õààëºèí ôåäåðàëüí àãåíòñòâä õàðñâ. Õàëüìã Òàœº÷ä á³³äã ðåãèîíàëüí ÷èíðò³ õààëºñèí 88,3 ïðîöåíòíü íîðìàòèâí íåêâðë³ èðëöš³õø, òåã³ä 2019 šèëä 100 êèëîìåòð õààëº ÿñõ êåðãò³ áîëšàíà.
Ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà õàëõàð ìàíà òàœº÷ 6 êåëí-óëñèí ò´ñâä îðëöõäàí áåëí á³³í³ ãèš ìèíèñòð Þ.Êèêåíîâ êåëâ. Ýí šèë 6 ìîäóëüí ÔÀÏ ìàíà òàœº÷ä éèëºãäš³í³, ýí êåðãò 10 ñàé àðñëœ éèëºãäâ. Õàìãèí ò¢ð¢íä Îêòÿáðüñê, ßøêóëèí, ßøàëòàí, Ê´ò÷íð³, Ãîðîäîâèêîâñê ðàéîäò ýäí óãëš ò³âãäõìí. Ýí ÐÌÎ-ñèí òîëºà÷íðëà áîîöàí áàòëãäñí á³³í³. Òåð ìåò ýí šèë áຠñåë³ä³ð éîâäã ìîáèëüí ÔÀÏ áàñ ìàíà òàœº÷ä éèëºãäš³í³. 2019 šèëä ä³ê³ä 5 ÔÀÏ òàœº÷èí ñåë³äò óãëš ò³âãäõ ç´âò³. 2024 šèë ê¢ðòë 52 ÔÀÏ-ä ðåêîíñòðóêöèí ê´äëìø äàâóëãäš, ñ³í òààë òîãòàãäõìí ãèš çóðàëãäšàíà. Òåð ìåò òàœº÷ä ã¢ëãí ãåì³ñ õ´ðëºí³ Öóòõëœ ñåêëºí³ ò´ð áàñ õàºëãäšàíà ãèš ìèíèñòð 糜ãëâ.
Öóã ýí ò´ñâñ á³³äë-šèðºëä òîõðàõèí ò´ë³ ðåãèîíàëüí áþäæåò³ñ ì´œãí áàñ éèëºãäõ ç´âò³, òåã³ä íîÿáðü ñàðèí 1 ê¢ðòë òàœº÷èí ôèíàíñèí ìèíèñòåðñòâ òàœº÷èí áþäæåòèí ò´ñâä òåð¢ã áàòëš îðóëõìí ãèš Î.Øóðãó÷ååâ çààâ.
Äàðóíü òàœº÷èí ðàéîäàð òîñõãäšàõ ñîöèàëüí îáúåêòñèí áåëäâðèí òóñêàð ìèíèñòðì¢ä òîîöàºàí ´ãâ. Òèèã³ä, ñîéëûí ãåðì¢äò áàòëãäñí äèã-äàðàºàð ÿñâðèí ê´äëìø ê¢ö³ãäš³í³. ÁຠĴðâä ñåë³íä îêòÿáðü ñàðä, Òðîèöê ñåë³íä íîÿáðü ñàðä áîëí ¡ñòèí ðàéîíà ¡ñò ñåë³íä äåêàáðü ñàðä ñîéëûí Ãåðì¢ä áàéðèí á³³äëä ñåêãäõìí ãèš òàœº÷èí ñîéëûí ìèíèñòð Õ.Ýëüáèêîâ 糜ãëâ. Òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòð Á.Áîëàåâèí êåëñ³ð, ìèíèñòåðñòâèí õàëõàð ê¢ö³ãäš³õ ïðîãðàììñàð ßøêóëèí ðàéîíà Õóëõò ñåë³íä ãàç îðóëãäâ, óäë óãà Ìîëîäåæíûé ñåë³í³ ³ìòí³ ãåðì¢äò ãàç îðóëãäõ, Åðìåëè ñåë³íä áîëõëà òîñõëòûí ê´äëìø ê¢ö³ãäš³í³. Òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí ìèíèñòð Ì.Îëüçÿòèåâàí 糜ãëñ³ð, Ñàðïàí ðàéîíà ªîîšóð ñåë³íä á³³ðøëäã ãåð-èíòåðíàòä òîñõãäšàõ øèí êîðïóñ ýí šèëèí ÷èëã÷ ê¢ðòë ýäëâðò îðóëãäõìí. Òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí áîëí íîìèí ìèíèñòð Í.Ìàíöàåâ Ãîðîäîâèêîâñê áàëºñíä òîñõãäšàõ êàäåòñê êîðïóñèí òóñêàð òîîöàºàí ´ã³ä, 2019-2020 šèëì¢äò Òðîèöê ñåë³íä øèí øêîë òîñõãäõìí ãèâ. Òàœº÷ä áè÷êä¢äèí ÿñëüìóä áîëí ñàäìóä, ñåë³í ºàçðò øèí øêîë òîñõëºíà ò´ð áàñ õàºëãäšàíà ãèš äààâðòà ºàðäà÷ êåëâ.
Ñ¢¢ðèí ÷èëã÷³ð "Êàëìêàñïâîä" ãèäã ïðåäïðèÿòèã ôåäåðàëüí ç´´ð³ñ òàœº÷ä îðóëëºíà ò´ð³ð ꢢíäâð áîëâ. Òàœº÷èí éèðòìš õàðëºíà ìèíèñòð Á.Ñàïðîíîâ áîëí òàœº÷èí ºàçðèí áîëí ´ëã-ýäèí õ³ðëö³í³ ìèíèñòð Á.Ëèäæèåâ ýí ò´ð³ð óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöš, òàœº÷èí ìåäëä ýí ó÷ðåæäåíèã îðóëëºí íåìð ì´œã íåêõ ãèâ.
Ñ¢¢ðò õ³ë³ãäñí ò´ðì¢ä³ð ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ È.Çîòîâ ìèíèñòðì¢äò äààëºâð ´ãâ.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Îêòÿáðü ñàðèí 4-ä ìàíà îðí-íóòãò ²ð³ñ³í Ì×Ñ-èí èðãí³ õàðñëòûí ¥äð òåìäãëí³. Ýí ñ³í ´äðë³ ñàëâðèí ê´äë³÷íðèã òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ é´ð³â. "Õàëüìã Òàœº÷àð á³³äã ²ð³ñ³í Ì×Ñ-èí ºîëëã÷ çàëëòûí ê´äë³÷íð áîëí âåòåðàíìóä! ²ð³ñ³í Ì×Ñ-èí èðãí³ õàðñëòûí ¥äðë³ òàíèã ç¢ðêíè ñåäêë³ñí é´ð³š³í³â! ¥´ä³í áåëäâð, îëí ç¢ñí ìåäðë íåêäã, ³³ìøã ¢ç¢ëäã ¢¢ëäâðèã òàäí ê¢ö³í³ò.
Õàìãèí šàœºðòà, ³³ìøãò³ á³³äëä òàäí ò¢ðã³ð áîëí ñ³í ÷èíðò³º³ð ¢¢ëäš³í³ò. Òèèì äààëºâðèã çóã ÷èäëò³, ç´ðãò³ ³ìòí ê¢ö³š ÷àäíà. Êåðã³í ñ³³í³ð ê¢ö³ñíäòí, òàäíëà äàìøëòàðí õóâàëöäã âåòåðàíìóäò õàíëòàí ´ðãš³í³â", - ãèš É´ð³ëèí áè÷ãò êåëãäš³í³.
Òåð ìåò òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî áîëí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ Ì×Ñ-èí ê´äë³÷íðèã áîëí ñàëâðèí âåòåðàíìóäûã é´ð³š, ýäíä áàò ýð¢ë-ìåíä ýäëš, êåðã³í óëì äààâðòàºàð ê¢ö³š éîâòí ãèš é´ð³â.

Ýëñò áàëºñíàñ õîë áèø á³³õ Ñàëûí ñåë³íä éèðí øàõó ê¢í á³³í³. Á³³ðí óëñ íóðºëš Ýëñòä ê´äëí³, áè÷êä¢ä áàëºñíà 10-÷ òîéãòà äóíäûí øêîëä ñóðíà. Ñåë³íä ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüñ³ñ çóã ñîéëûí Ãåð áîëí ôåëüäøåðñê ïóíêò ¢¢ëäí³.
2010 šèë³ñ àâí ñîéëûí Ãåðèã Ìàðèíà Ãàäååâà ºàðäšàíà. Ñîéëûí Ãåð õóó÷í ãåðò á³³ðøëí³, ýíä êàïèòàëüí ÿñâð êåðãëãäš³í³. Îëí ³ìòí öóãëðš èê í³ð äàâóëõèí ò´ë³ ò³³ç ÷èãí óãà. Òåã³ä äóëàí öàãò ÿìð íåã áàéðèí êåðã-¢¢ëäâð áîëõëà, òåð¢ã ºàçà äàâóëíà. Ñåë³í³ ³ìòí îëí ³ìòí³ áàéðèí ´äðì¢äë³ ñîéëûí Ãåðò öóãëðš öàãàí ñåðãìšò³º³ð äàâóëõäàí äóðòà. Çóíè êåìä ààâíð-ýýšíð òàëàí èðñí áè÷êä¢ä áàñ ýíä öàãàí äàâóëíà. Ýäí³ ò´ë³ îëí ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâð, ìàðºàí, íààää á¢ðä³ãäí³.
- Áàéðèí ´äðì¢äë³ ñåë³í³ ³ìòí ýíä öóãëðš, áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëí³. Ýäí³ ò´ë³ ìàðºàñ, ñïîðòèâí ä´ðëä³í áîëíà. Çàëó óëñ áèëüÿðä, íàðäû, øàòð íààäíà. ßìð íåã êåðã-¢¢ëäâð á¢ðä³ëºíä Âàëåíòèíà ×åäèðîâà áîëí Ýëèñòèíà Áîãäàåâà ä´œ áîëíà. Õàðì ò´ðõä, ýíä ñ³í òààë óãà, áîëâ òåð áèéíü ñåë³í³ ³ìòí íààðàí èðõä³í äóðòà. À.Ïóøêèí³ íåðò³ áèáëèîòåêèí ñàœãàñ ìàäíä äåãòðì¢ä éè뺚 ´ãñí áèë³, òåã³ä ç³ðì óëñ òààñòà äåãòð èðš àâíà. Ä.Êàðóåâ, Ì.Ýðäíèåâ - ìàíà øóíìºà óìøà÷íð,- ãèš Ìàðèíà Áàäìà-Õàëãàåâíà õóâàëöâ.
Ñàëûí ñåë³í³ ñîéëûí Ãåð "Ðîäèíà" àìðëºíà öóòõëœãèí ìåäëä îðíà, òåð ò´ë³ä ýäí áàëºñíà êåðã-¢¢ëäâðì¢äò áàñ îðëöíà. À.Ïóøêèí³ íåðò³ áèáëèîòåêèí ôèëèàë ýíä á³³í³, òåã³ä òåíä³ñ ñåë³í³ ³ìòí³ ò´ë³ äåãòðì¢ä éèëºãäí³. Êåëõä, ýíä øêîëä êåðãò³ äåãòðì¢ä áîëí æóðíàëìóä á³³í³, òåã³ä ꢢêä-ê´â¢ä ñóðºóëüäíü òóñëõ äåãòðì¢ä îëš àâíà.
ijê³ä ñåë³í³ ñîéëûí Ãåðò ñóœºâðèí ó÷àñòîê ¢¢ëäí³, íààðàí á³³ðí ³ìòí äóóºàí ´ãõ³ð èðí³. Ñóœºâðèí ´äðë³ äààâðòà êåðã-¢¢ëäâð äèãò³-äàðàòàºàð äàâõä Ì.Ãàäååâà áàñ ò³âö³í îðóëíà. Òåã³ä ñåë³í³ ñîéëûí Ãåð îëí ç¢ñí êåðã-¢¢ëäâð äàâóëëãääã, á³³ðí ³ìòèã õàìöóëäã Öóòõëœ áîëšàíà.
ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ
ÇÓÐÃÒ: Ñàëûí ñåë³í³ ñîéëûí Ãåðèí ºàðäà÷ Ìàðèíà Ãàäååâà
Àâòîðèí öîêñí çóðã

²ð³ñ³í íîìèí àêàäåìèí Õàëüìã íîìèí Öóòõëœä Õàëüìãèí áàðèí ºàðöñèí ýëåêòðîíí àðõèâ (ïîëíîòåêñòîâàÿ áàçà äàííûõ ãàçåòíîãî êîðïóñà Êàëìûêèè) á¢ðä³ëºí³ ê´äëìø ýêëš³í³. Õîéð øàõó ñàðèí ýðãöä õîéð ì蜺í ñòàòüÿã ýëåêòðîíí êåâä îðóëñìí. Ýí¢íä "Õàëüìã ¢íí" ãàçåòèí 1957 šèëä áàðëãäñí òîéãóäàñ àâãäñí ìàòåðèàëìóä áàñ îðâ.
Õàëüìã íîìèí Öóòõëœãèí äåãòðèí ñàœãèí áîëí àðõèâèí ºàðäà÷ Àëåêñàíäðà Áàÿíîâàí êåëñ³ð, ýëåêòðîíí àðõèâ ìàíà îëíà ýêîíîìè÷åñê, ïîëèòè÷åñê, ñîéëûí áîëí ýðäì-ñóðºóëèí á³³äë-šèðºë øèíšëëºíä òóñòà áîëõìí. ߺàä ãèõë³ ñîöèîëîãóä, ýòíîãðàôìóä áîëí ôîëüêëîðèñòíð ýí¢ã îëçëàä ýâð³ øèíšëëºí³ ê´äëìø³í êåš ÷àäõìí.
"Ãàçåòí ðåïîðòàæ áîëºí ýëåêòðîíí àðõèâä ñàëó îðóëãäíà. Ýí ìàòåðèàë ÿìð òîéãò, ÿìð õàëõäíü îðäãíü, íåðíü ÿìàðàí áîëäãíü, êåí ò¢¢ðâ³÷íü áîëí íàíü ÷èãí òîîòñ çààãäíà. Ýí àðõèâ çóã íîìòíðò áèø, ìàíà óëñèí ñîéë, òóóš, àâúÿñ-çàœøàëàð ñîíüìñ÷àõ öóã óëñò ñîíüí áîëõìí", - ãèš Àëåêñàíäðà Áàÿíîâà êåëí³.
¥äã³ öàãèí øèí ýâ-àðºñ îëçëš ãàçåòì¢äèí ñòàòüÿñèã ýëåêòðîíí êåâ-ÿíçä îðóëëºíà ê´äëìøèã àìðàð áîëí øóëóºàð êåõä òóñëíà. Óðäíü îðãòåõíèê îëçëõ êåðãò³ á³³ñìí, òåã³ä èèì ê´äëìø äàøêàòà áîëäã áèë³. Îäà áîëõëà ñìàðòôîíàñ íàíü þìí êåðã óãà. Îäà äååð³í 1957 šèëä ºàðñí "Õàëüìã ¢íí³" öóã òîéãóä íîìèí Öóòõëœãèí ñåðâåðò îðóëãäñìí. Äàðóíü ýëåêòðîíí àðõèâèí öóã ìàòåðèàëìóä èíòåðíåòä îðóëãäõ.
"Õóó÷í ãàçåòì¢äèí òîéãóäûã ýëåêòðîíí àðõèâä áàðëš îëíà îíüãò òóñõàëºí ýðêí ÷èíðò³ ê´äëìø áîëšàíà. Çóã ò¢ð¢í áîëš òóóšàð áîëí æóðíàëèñòèê³ð ñîíüìñäã óëñò êåðãò³. Õàëüìãóä Ñèâð³ñ èð³ä, ýâð³ òàœº÷àí ÿºš áîñõñíü, ñåë³í³ ýäë-àõó, ïðîìûøëåííîñòü áîëí íàíü ÷èãí õàëõ ÿºš äåëãðš³ñíü, ýí öóã òîîòûã "Õàëüìã ¢íí³" õàëõñò îëš áîëíà", - ãèš ²ð³ñ³í íîìèí àêàäåìèí Õàëüìã íîìèí öóòõëœãèí í¢¢ðëã÷ íîìèí ê´äë³÷ Äàðèíà Ãåäååâà êåëí³.
ÀËÅÊÑ²Í Ñàíš

Îäàõí Ýëñòä íàðò-äåëê³í æóðíàëèñòíðèí ôîðóì õîéðäàä äàâóëãäâ. Òåð¢íä êåëí-óëñèí áàðèí ºàðöñèã ¢¢ì¢ëš³õ ÷èíðò³ ò´ðì¢ä³ð ´ðãí ꢢíäâð áîëâ. Ôîðóìèí éîâóäò áîëñí ñåêöñèí ê´äëìøò êåñã ðåãèîíàñ èðñí æóðíàëèñòíð êåëí-óëñèí áàðèí ºàðöñ ýíäðê öàãèí íåêâðë³ èðëöš ÿìð êåâ³ð ¢¢ëäõèí, ò´ðñêí êåë³ð áè÷äã óëñ óãà áîëšàõèí òóñêàð óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöñí áèë³.
Ýíäð áàðèí ºàðöñò éèð ê¢íä áîëšàíà. Ïîøòûí òóñëìšèí ¢í šèë èðâ³ñ ´´äë³ä éîâíà, öààñí áàñ ¢íò³ðâ, êåñãíü òèïîãðàôüä äàëà 촜㠴ðò³ á³³í³ ãèš ôîðóìä îðëöà÷íð òåìäãëâ. ¥äã³ öàãèí íåêâðë³ èðëöš ¢¢ëäõèí ò´ë³ êåñãíü èíòåðíåòä ãàçåòèí ñàéò äåëãð¢ëëºíä èê îíüã ´ãäã áîëâ.
"Èíãóøåòèÿ" ãèäã èíòåðíåò-ãàçåòèí øåô-ðåäàêòîð Ïàâåë Öîðîåâèí êåëñ³ð, ðåäàêöèí êîëëåêòèâèí øèèäâð³ð ä´ðâí šèë õîîðàí ýäí èíòåðíåò-ºàðöèí á¢ð䳺³÷íð áîëâ. Ýí ºàðöä îëí ç¢ñí 糜ã áàðëíà, âèäåî áîëí çóðãóäûí ðåïîðòàæìóä îëíà îíüãò òóñõàíà. "ßìð íåã êåðã-¢¢ëäâð ýñ ãèš éîâäë ó÷ðõëà, áèäí òåð äàðóíü 糜ãèã èíòåðíåò-ãàçåòä áàðëíàâèäí. Ìàíà ñàéòä ´äðèí äóóñí çîãñë óãàºàð øèí 糜ã áàðëãäíà. ßìð íåã éîâäëûí òóñêàð ³ìòí³ òîîëâðèã áèäí áàñ äàðóíü ´ãí³âèäí. Îäàõí Èíãóøåòèí òîëºà÷èí ñóœºâð áîëâ, òåã³ä áèäí ´äðèí ýðãöä ñóœºâðèí éîâóäûí òóñêàð îëíä ìåä¢ëš øèí 糜ãñ áàðëñí áèë³âèäí. Îäà ³ìòí èíòåðíåòä øèí 糜ã îëš àâíà, íåã ¢ë¢ áàº÷óä ãàçåò óìøõäàí äóðãî áîëíà, ýäí êåðãò³ 糜ãèã èíòåðíåòä õ³³í³. Òåìäãëõ³ñ, îäà ìàíà èíòåðíåò-ãàçåòèí óìøà÷íðèí òîíü Èíãóøåòèí òîëºà÷èí ñàéòûí óìøà÷íðèí òîîºàñ èê áîëâ",- ãèš ãèè÷ äàìøëòàðí õóâàëöâ.
Èíòåðíåò-ºàðöä àõð öàãèí áîëçãò 糜ã áàðëš áîëõìí ãèš Ïàâåë Öîðîåâ òåìäãëâ. Ýäí³ ºàðöä ýêîíîìèêèí, ñîéëûí, ïîëèòèêèí, ñïîðòûí òóñê 糜ãñ áàðëãäíà. Õàðì ò´ðõä, ýäí ò´ðñêí êåë³ðí 糜ãñ áàðëõø, çóã îðñàºàð. Èíãóøåòüä ò´ðñêí êåë³ð öóºàð ꢢíääã áîëâ ÷èãí òåð¢ã³ð áàºàð óìøíà, áè÷í³. ²ìòí ò´ðñêí ºàçðòàí ýœêð, õàëó÷ ñåäêëò³. Òàœº÷èí ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâèí ñàéòä íåã ê´äë³÷ ç³ðì 糜ãèã ò´ðñêí êåëíä îð÷óëš áàðëíà. Òåã³ä íåã ä³êš ýí ãåìí³ä öàã çóóð ýñ ê´äëõë³, ýí¢í³ îðìä 糜ã îð÷óëäã ê¢í ýñ îëäñíà òóñêàð Ï.Öîðîåâ êåëâ.
- Áîëâ òåð áèéíü ãàçåò áàðëãäõ ç´âò³. Öààñíä áàðëãäñí ãàçåò - ýíòí òóóšëã÷ ÷èíðò³ äîêóìåíò áîëšàíà. Ãàçåòä ýíä¢ ºàðõ ç´â óãà, öààñíä áàðëãäñí ñòàòüÿ îëí šèëä³í õàäºëãäíà. Èíòåðíåòä áàðëãäñí 糜ãèã õ´´ííü ÷èêë³ä, ñîëüâð îðóëš áîëšàíà. Áàðëãäñí ãàçåòä òèèãš áîëøãî. Ìàíà ãàçåòèí òîéã áîëºíà õîøàºàä ýêçåìïëÿð Ìîñêâàºóð éîâóëãäíà, òåíä Ëåíèí³ íåðò³ áèáëèîòåêä õàäºëãäíà. Êåä¢ ê¢íä öàã áîëâ ÷èãí êåëí-óëñèí ãàçåòèã õààš áîëøãî,- ãèš Ïàâåë Öîðîåâ êåëâ.
"Óäìóðòèÿ" 糜ãëëºí³ àãåíòñòâèí ðåäàêòîð Ìàéÿ Áûâàëüöåâà ꢢíäâðò îðëöš, ýäí³ ðåñïóáëèêä ò´ðñêí êåë³í ìåääã óëñèí òî áàºðšàõàð ºóíäðõâ. ¥äðò ýäí õ´ð øàõó 糜ã áàðëíà, ñàðèí ýðãöä 5 ì蜺í ê¢í òåð¢ã óìøíà. Šèë õîîðàí àãåíòñòâä ò´ðñêí êåë³ð 糜ã áàðëäã ðåäàêö ¢¢ëääã áîëâ. Õàðì ò´ðõä, ò´ðñêí êåë³ð ºàðñí 糜ãèã á³³ðí óëñ òààñš óìøõø. Áàº÷óä ò´ðñêí êåë³í ñ³³í³ð ìåäõø. Æóðíàëèñòèí ýðäì ø¢¢š àâñí áàº÷óä îðñ êåë³ð áè÷í³, ò´ðñêí êåë³ð áè÷äãíü éèð õîâð.
Êåëí-óëñèí áàðèí ºàðöñèí ò´ë³ áຠíàñòà ñåëã³ áåëäëºí³, ò´ðñêí êåë³ð áè÷äã æóðíàëèñòíðèí šàëâ ´´äë¢ëëºí³ ò´ð áàñ ôîðóìä áîñõãäâ. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ áàº÷óä ò´ðñêí êåë³í ýñ ìåääã ó÷ðàð áàðèí ºàðöñò ñåëã³ áåëäëºí³ ò´ð í³ðí áîëšàíà. Îäà êåëí-óëñèí ºàðöñò ê´äëš³õ óëñ ê´äëìø³ñí ºàðõëà öààðàíäíü êåí ò´ðñêí êåë³ð áè÷õíü ìåäãäš³õø. ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíòèí ìåäëä êåëí-óëñèí õîîðíäê õ³ðëö³í³ ñîâåòèí ãåø¢í, ìåæýòíè÷åñê æóðíàëèñòèêèí Ãèëüäèéèí àõëà÷ Ìàðãàðèòà Ëÿíãåí êåëñ³ð, ç³ðì ðåãèîíìóä áààõí ñïåöèàëèñòíðèã áåëäõ³ð ì´œã éè뺚 ´ãí³, áîëâ òåäí ñóðºóëÿí ò´ãñ³ñí³ õ´´í èê áàëºñäò ¢ëäí³, ò´ðñêí ºàçðóðí õ³ðš èðõø. Ýííü ó÷ðòà, áàº÷óä èê šàëâòà ñ³í ê´äëìø îëš àâõàð øóííà. Òåã³ä ò´ðñêí êåë³ð áè÷äã æóðíàëèñòíðèã óðìäóëõèí ò´ë³, áàº÷óä êåëí-óëñèí ºàðöñò èðš ê´äëõèí ò´ë³ õàìãèí ò¢ð¢íä šàëâ ´´äë¢ëõ êåðãò³ ãèš Ì.Ëÿíãå òåìäãëâ.
Ìàíà ãàçåò íèäí 100 šèëèí ´´í³í òåìäãëâ. Ìàíà ðåäàêöä áຠíàñòà êàäðìóä áåëäëºí³ ò´ð áàñ ýðêí ÷èíðò³ áîëšàíà. Óðäíü ðåäàêöä áàº÷óä îëí á³³äã áèë³, öóºàð õàëüìã êåë³ð áè÷äã á³³ñìí. Îäà áîëõëà áàº÷óä ê´äëõ³ð èðâ ÷èãí ò´ðñêí êåë³ðí áè÷š ÷àäõø. Õàðì ò´ðõä, ýí ò´ð öóã êåëí-óëñèí áàðèí ºàðöñèã ¢¢ì¢ëš³õíü ôîðóìä áîëñí ꢢíäâðèí éîâóäò ìåäãäâ.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Ãåð-ᢢðèí áîëí êîììóíàëüí ýäë-àõóí öóã îáúåêòñ 2018-2019 šèëèí íàìðèí-¢âëèí êåìä ýâäðëò óãàºàð ê´äëõèí ò´ë³ áåëäâðèí ê´äëìø êåš ò´ãñ³š³í³. Óäë óãà äóëàëëºíà êåì ýêëõ, òåã³ä õóðòà-÷èèãò³, ÷àœºàð ¢ë³äã ñàëüêòà íàìðàð, øóóðºòà-áîðàòà êèèòí ¢âë³ð ÷èãí ³ìòèã òàñðõàí óãàºàð êîììóíàëüí òóñëìš ê¢ðãõìí. ²ìòèã óñàð, øàìàð, ãàçàð òåòêš, ãåðì¢äíü äóëàòõš, á³³öèí ñ³í òààë òîãòàãäõ ç´âò³.
Íàìðèí-¢âëèí êåìä Ýëñò áàëºñíà óñàð òåòêëºí³ îáúåêòñèã òåìäãëñí çóðàºàð áåëäâðèí ê´äëìø êåëºí³ éîâóäò Áàÿðòèíñê áîëí Äååä ßøêóëèí óñíà òîãòàëàñ óñ àâäãèã óóðóëõìí. Òåã³ä Ýëñòèí àäìèíèñòðàöèí áàðèí öåðãëëòèí 糜ãëñ³ð, áàëºñíà ãåðì¢ä õîéð õîíãò óñàð òåòêãäøãî. Îêòÿáðèí 3-ä ´ð¢í 4 ÷àñàñ àâí îêòÿáðü ñàðèí 4-ä 20 ÷àñ ê¢ðòë óñí óãà áîëõ.
Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ

2019 šèëä òàœº÷ä ò¢ð¢í áîëš íàðíà ê¢÷³ð ê´äëš, ýëåêòðîê¢÷ ºàðºäã ñòàíö òîñõš, ýäëâðò îðóëãäõìí. Ýí šèëèí ìàé ñàðä Õàëüìãèí ïðàâèòåëüñòâ áîëí "Õåâåë êîìïàíü” íàðíà ê¢÷³ð ê´äëäã ýëåêòðîñòàíö òîñõëºíà èíâåñòèöèîíí ò´ñâñ ê¢ö³ëºí³ òóñò áîîöà áàòëñí áîëäã. Ýí áîîöàíàñ èøò³ íàðíà ê¢÷í³ ýëåêòðîñòàíöñèí ñåòü òîñõãäõ. Ýí¢í³ñ íàíü íåãäñí ýíåðãîñåòÿñ îíö á³³õ ºàçðò àâòîíîìí ýíåðãîóñòàíîâêñ òîñõãäõìí. Ê¢÷íü 60 ÌÂò áîëšàõ ãåíåðàöèí îáúåêò ÁຠĴðâä³ ðàéîíä òîñõõàð çóðàëšàíà. Òàœº÷ä íàðíà ê¢÷³ð ê´äëäã ýëåêòðîñòàíöñ ê´äëõë³, øàìàð òåòêëºí³ òóñò á³³äë ÿñðõíü ëàâòà.

Øèäð Õàëüìã Òàœº÷ä ¢¢ëääã ÎÍÔ-í ðåãèîíàëüí ³œãèí ñåäâ³ð³ð çàëó óëñèí ýð¢ë-ìåíää íåð³äãäñí "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢íä Õàëüìã Òàœº÷èí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòðèí äàðóê Âèêòîð Ìàíüøèí, òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòðèí äàðóê Åâãåíèÿ Ãîðäååâà, Ðîñïîòðåáíàäçîðèí òàœº÷àð ¢¢ëääã çàëëòûí ºàðäà÷ Äæàíãàð Ñàíäæèåâ, òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) äåïóòàò Âëàäèëåí Áàëäàøèíîâ, Ï.Æåì÷óåâèí íåðò³ òàœº÷èí áîëüíèöèí àõ ýì÷èí äàðóê Ñâåòëàíà Êóñüìèíîâà, òàœº÷èí áè÷êä¢äèí ìåäèöèíñê öóòõëœãèí (ÐÄÌÖ) àõ ýì÷èí äàðóê Ýëèñòèíà Ïàñóãèíîâà, ÇÀÃÑ-èí òàœº÷àð ¢¢ëääã çàëëòûí ºàðäà÷èí äàðóê Èðèíà Íóðäàåâà, àðºëà÷ Ïàâåë Ñèìàêîâ, Î.Øóíãàåâàí íåðò³ ïåðèíàòàëüí Öóòõëœãèí ³œãèí çàâåäóþùèí ¢¢ëèã öàã çóóð äààšàõ Ëþáîâü Êóðñèíîâà, áàëºñíà ïîëèêëèíèêèí óðîëîã Áàéðòà Äîðäæèåâà, ìåäèöèíñê ïðîôèëàêòèêèí Öóòõëœãèí ºàðäà÷ Ãàëèíà Î÷èðîâà, ÎÍÔ-í ðåãèîíàëüí ³œãèí ýêñïåðòì¢ä îðëöâ. Ñ¢¢ðèã ðåãèîíàëüí ³œãèí ñîïðåäñåäàòåëü, òàœº÷èí õóëä-㢢ëã³í³-ïðîìûøëåííîñòèí ïàëàòûí ºàðäà÷ Íàäåæäà Èëüÿíîâà ñåê³ä, ýí ò´ð áîñõãäñíü õàðà áèø ãèâ. Òåð þœãàä ãèõë³, ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíòèí äààëºâðàð ìàíà îðí-íóòãò êåëí-óëñèí ïðîãðàììñ ¢¢ëäš³í³. ×èíðò³ ò´ð³ð áîëñí ꢢíäâðèã òàœº÷èí áîëüíèöèí àõ ýì÷èí äàðóê Âàëåíòèíà ×óðþìîâà ºàðäš äàâóëâ.
Â.Ìàíüøèí ꢢíäâðèã ýêë³ä, ìàíà òàœº÷ä ñ¢ë šèëì¢äò íèëõä ò´ðëºí èêäš³í³, ÞÔÎ-ä áèäí îëí ç¢ñí ãåì³ñ õîðëºíà éîâäëìóä áàºðšàõ ðåãèîí áîëš í¢¢ðò éîâíàâèäí. Òàœº÷èí ³ìòí íóðºëš 72 íàñ ê¢ðòë á³³í³, çóã çàëó óëñ ꢢêä óëñàñ àðâí šèë áຠᳳí³. 2017 šèëä êåñí òî-äèã³ð ꢢêä óëñ 78 íàñ ê¢ðòë á³³äã áîëõëà, çàëó óëñ 68 íàñ íàñëíà. Òèèã÷ê³ä èäð íàñòà, ê´äëš ÷àääã çàëó óëñ õîðšàõíü ºóíäëòà. Íóðºëš çàëó óëñ çåòêðò³ éîâäëìóäûí àøò øàðõ-øàâ àâñíà, ³ðêä õîðäñíà, öóñíà ñèñòåìèí áîëí ã¢ëãí ãåì³ñ èøò³ ñ³³º³í õ³³í³ ãèš äààâðòà ºàðäà÷ 糜ãëâ.
Ïåðèíàòàëüí öóòõëœãèí ìåäëä ¢¢ëääã ðåïðîäóêòèâí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ³œãèí çàâåäóþùèí ¢¢ëèã öàã çóóð äààšàõ Ë.Êóðñèíîâà ¢ð ºà𺚠÷àääãî ´ðê-á¢ëì¢äò ýäí ÿìàðàí ä´œ ê¢ðãäãèí òóñêàð õóâàëöâ. Ýì÷èí êåëñ³ð, ñ¢ë öàãò áààõí óëñèí ýð¢ë-ìåíä äîð óíñíà àøò ýäí ¢ð ºà𺚠÷àäëãî êåñã çîâëœ ýäëí³. Ýäí êåñãò³í ýì÷íðèí õ³ë³âðò á³³š, ýìíëº àâñíà õ´´í ÝÊÎ ýâ-àðºàð ¢ðò³ áîëíà. Êåëõä, ä´ðâí šèë õîîðàí ýí òóñëìš ýðê áèø ìåäèöèíñê äààòõëºíà ïðîãðàììä îðâ. Áîëâ ò¢ð¢ë³ä áààõí óëñ ìåäèöèíñê øèíšëëò êåõ ç´âò³ áîëíà. Ìàíà òàœº÷ä øèøëœ îáîðóäîâàíü óãà áîëàä, ýäí õàì-õîøà áàëºñäò îäõ ç´âò³. Òåã³ä èèì óëñèí ýð¢ë-ìåíäèí øèøëœ øèíšëëò êåäã îáîðóäîâàíü ýðê áèø êåðãò³, ýí "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ðèí àøàð áàòëãäñí øèèäâð ýí ò´ð õàºëëºíä òóñëõëà éèð ñ³í áîëõìí ãèš ýì÷ òåìäãëâ. Íèäí ìàíà òàœº÷àñ 141 ꢢêä ê¢í ÝÊÎ êå뺢ëâ, 36 ¢ðí ºàðâ. Ýí šèëèí éèñí ñàðèí ýðãöä 127 ꢢêä ê¢í ýí ýâ-àðº îëçëâ, 33 ¢ðí ºàðâ. Ýí ýâ-àðº îëçëš ¢ð ºàðºõàð ñåäñí ꢢêä óëñàñ 66 ïðîöåíòíü ºó÷í òàâí íàñ ê¢ðñí áຠíàñòà ꢢêä óëñ áîëíà. Áîëâ ¢ð ºà𺚠÷àäëãî çîâšàõ ´ðê-á¢ëì¢äò çàëó ê¢¢í³ ãåì³ð ÷èãí èèì éîâäë ó÷ðíà ãèš ýì÷ êåëâ. Çóã òîãòñí àâúÿñàð, çàëó ê¢í ýì÷³ñ ý쳺³ä, á³³õ ãåì³í íóóºàä, êåðãò³ ýìíëº àâõàñí çóëíà. Õàðì ò´ðõä, óðîëîã-àíäðîëîã ýì÷íð óãà áîëšàíà.
Çàëó óëñèí ýð¢ë-ìåíä øèíšëëºí³ ò´ë³ ´äã³ öàãà ñ³í îáîðóäîâàíü êåðãò³ áîëšàõèã áàëºñíà ïîëèêëèíèêèí ýì÷ óðîëîã Á.Äîðäæèåâà áàñ çààâ. Êåëõä, ýí ïåðèíàòàëüí Öóòõëœãèí ðåïðîäóêòèâí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ³œãä óðîëîã áîëš áàñ ê´äëí³, òåã³ä ¢ð ºà𺚠÷àääãî ´ðê-á¢ëì¢äò áàñ ä´œ áîëíà. Ýì÷èí êåëñ³ð, ºó÷ ºàðñí áààõí çàëó óëñèí ãåì³ð ýäí ¢ð ºà𺚠÷àäëãî á³³äãíü èëäêãäí³. Òàœº÷èí áîëüíèöèí óðîëîãè÷åñê ³œãë³ í´êöš ¢¢ëäš áàò çàëºëäà á³ðš ýäí òèèã³ð³í çàëó óëñèã ýìíëºíä éîâóëíà.
Íèëõä ò´ðš ºàðñíàñí àâí 18 íàñ ê¢ðòë ÐÄÌÖ-í ýì÷íðèí õ³ë³âðò á³³í³ ãèš Ý.Ïàñóãèíîâà êåë³ä, áè÷êä¢äèí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà, ýäíèã îëí ç¢ñí ãåì³ñ õ´ðëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëëºíà òóñò ê¢ö³š³õ ê´äëìøèííü òóñêàð õóâàëöâ. Òèèã³ä, íèëõä íåã ñàð ê¢ðõë³ ýäíèã õèðóðã ýðê áèø õ³ë³í³, ÓÇÈ êåãäí³, ê´â¢äèã àñðšàõ ýêíðë³ ê¢¢íäâð òîãòàãäíà. Ê´â¢äèã 14-³ñíü àâí 18 íàñ ê¢ðòë šèë áîëºí óðîëîã õ³ë³í³, òåã³ä ÿìð íåã ãåì èëäêãäõë³ òåäí òåð äàðóíü êåðãò³ ýìíëº àâíà. Òèèã³ä, 2017 šèëä äàâóëãäñí äèñïàíñåðèçàöèí àøàð 143 ê´â¢íä îëí ç¢ñí ãåì èëäêãäâ, òåäí³ñíü 133 ê¢í áîëüíèöä îðóëãäâ, 42 ꢢíä ìåñëëºí êåãäâ. Öóòõëœãèí ñïåöèàëèñòíðèí áðèãàä òàœº÷èí ðàéîäàð áàñ ºàð÷ éîâíà, òåã³ä ñåë³í ºàçðò á³³äã áè÷êä¢ä áàñ ýì÷íðèí õ³ë³âðò á³³í³. Áîëâ öóòõëœä áàñ êàäðìóäûí ò´ð í³ðí áîëšàíà ãèš Ýëèñòèíà Âèêòîðîâíà êåëâ.
Ê¢¢íäâðò îðëöñí äåïóòàò Â.Áàëäàøèíîâèí òîîëâðàð çàëó óëñèí ýð¢ë-ìåíä áàòðóëëºíä, ýäí äóíä ÷èê àâã-á³ðö äåëãð¢ëëºíä ñïîðò èê ÷èíð 碢í³. Áàº÷óä ò³ìê òàòäãàí õàÿä, ñïîðòàð ñîíüìñš, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëõ ç´âò³. Ê´â¢í áè÷êí³ñí àâí ñïîðòàð ñîíüìñš, ÷èê-àâã á³ðö³ð á³³äã áîëõëà, ýí šèðºëèí õààëºäíü ó÷ðñí îëí ç¢ñí ò´ðèã õàºëš ÷àäõ ãèš äåïóòàò óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöâ.
Çàëó óëñèí ýð¢ë-ìåíä õàðëºí ÷èíðò³ ò´ð áîëšàõèã "ò´ãðã øèð³í" ñ¢¢ðò îðëöà÷íð îíö çààš, òîãòñí á³³äëèã ÿñðóëõèí ò´ë³ øèøëœ ïðîãðàìì áàòëš àâëºí òóñòà áîëõèã çààâ. Òåð ìåò ³ìòí³ šèðºëèí òààë ÿñðóëš, ýäí³ îëç-îðó èêä¢ëëºíä òàœº÷èí áîëí îðí-íóòãèí ºàðäâð èê îíüã ´ãõ ç´âò³ áîëšàíà ãèš ñ¢¢ðò îðëöà÷íð òîâ÷ëâ.

Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ
È.Ìóçðàåâàí öîêñí çóðã

Äàðàíè ñóðºóëèí šèë ýêëñí á³³í³. Ê¢¢êä ´ð¢í³ñ àâí ¢ä ê¢ðòë øêîëä á³³š, ñóðºóëÿí ñóðíà. Òåã³ä ÷èãí ñóðºóëèí ó÷ðåæäåíüñò õàëóí õîòàð òåòêëºí³ ò´ð èê ÷èíðò³ áîëšàõíü ëàâòà. dzðì øêîëìóäò õîò ìó, àìòí óãà ãèš ñóðºóëü÷íðèí ýê-ýöêíð êåëñíü ñîœñãäíà.
Ñóðºóëèí ó÷ðåæäåíüñò áè÷êä¢äèã áîëí óéí íàñòà ꢢêä-ê´â¢äèã õàëóí õîòàð òåòêëºí³ ò´ð Ðîñïîòðåáíàäçîðèí îíö îíüãò á³³í³. Õàëóí õîòàð òåòêëºí³ êåðãò òàœº÷èí áþäæåò³ñ ´íð ´ðê-á¢ëì¢äèí ¢ðí áîëºíäíü 500 àðñëœ éèëºãäí³, òåð ìåò ìóíèöèïàëüí áþäæåò³ñ áþäæåòèí áèø ì´œãí ºàðºãäíà. Òåð ìåò ýê-ýöêíðèí ì´œã³ð õàëóí õîòàð òåòêãäí³. Òàœº÷èí øêîëìóäò õîòûí ¢ííü êèðö³ä 35-40 àðñëœ òîãòàíà. Áîëâ Ýëñò áàëºñíà øêîëìóäò ñóðºóëü÷íðò ´ã÷³õ õàëóí õîò 50-55 àðñëœ ÷èãí ê¢ðí³.
Îäàõí ìàíà 糜ã÷ Õàëüìã Òàœº÷ä ¢¢ëääã Ðîñïîòðåáíàäçîðèí çàëëòûí ñàíèòàðí á¢ðòêëºí³ ³œãèí àõ ñïåöèàëèñò-ýêñïåðò Ãèëÿíà Öàãàíîâàëà õà𺚠ꢢíäâ. Ãèëÿíà Âÿ÷åñëàâîâíàí êåëñ³ð, òàœº÷èí 164 äóíäûí ñóðºóëü-ýðäìèí ó÷ðåæäåíüä (68,7 ïðîöåíò) õîò áîëºäã á³³ðí á³³í³, òåð òîîä 2 áóôåò (0,6 ïðîöåíò) ê´äëš³í³. Õîéð øêîëä (1,2 ïðîöåíò) õîò áîëºäã á³³ðí óãà áîëäã ó÷ðàð ꢢêä õàëóí õîòàð òåòêãäõø.
Òàœº÷èí 118 áè÷êä¢äèí ñàäò ꢢêäèã õàëóí õîòàð òåòêí³, ýííü 100 ïðîöåíò òîãòàšàíà. Äóíä ïðîôåññèîíàëüí ñóðºóëü-ýðäìèí îðãàíèçàöñò ꢢêäèã õàëóí õîòàð òåòêëºí³ á³³äë ÿñðš, 19,6 ïðîöåíò òîãòàšàíà (2016-2017-÷ ñóðºóëèí šèëä - 14,5 ïðîöåíò). 3 äóíä ñóðºóëü-ýðäìèí îðãàíèçàöä áàº÷óäò õîò óóäã àðº óãà áîëšàíà. Þœãàä ãèõë³ õîéð îðãàíèçàöä õîò áîëºäã á³³ðí óãà áîëšàíà, íåãíäíü áîëõëà õàëóí õîòàð òåòêëºí³ êåðãò ì´œãí éèëºãäš³õø. Ýí ñóðºóëèí šèëä äóíä ñóðºóëèí ïðîôåññèîíàëüí îðãàíèçàöñò õîéð ïèùåáëîê øèí³ñ ýêë³ä ê´äëâ.
Ðîñïîòðåáíàäçîðèí á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí éîâóäò áåëí õîòûí áîëí ýäë-óóøèí ëàáîðàòîðí øèíšëëòñ êåãäñìí. Ìèêðîáèîëîãè÷åñê áîëí ñàíèòàðí-õèìè÷åñê ¢çìšë³ èðëöš³õ óãàºèíü èëäêõ³ð, óðäàñíü çóðàëñí 2 äîëàí õîíãò áåëäõ õîòûã ãèãèåíè÷åñê õàëõàðíü ¢íëõ³ð, ´äðèí õîòûí êåìš³ºèíü ÷èê³ð ´ãäã óãàºèíü ìåäõ³ð á¢ðòêëº êåñìí.
Õàìãèí îëàð õàðºäã äóòó-äóíäñíü èèì: ýííü äàõóëã÷ èòêëèí öààñí óãà õîò-õîë îëçëíà, àõóëäã èíâåíòàðü óãà áîëíà, ààº-ñàâ áîëí èíâåíòàðü óºàëºíà çîêàëìóä ýâäí³, õîò-õîë õàäºëëºíà áîëí õîò áåëäëºí³ òåõíîëîãèéñèã ê¢ö³õø, äîêóìåíòñèã ÷èêòíü áè÷õø, õîò ´ãëºí³ êåðãèã ìåäèöèíñê ê´äë³÷íð ÷èê êåâ³ð á¢ðòêõø. Á¢ðòêëºí³ éîâóäò ç³ðì õîò óóäã ãåðì¢äèí ìåíþä ýýçã³, ¢ñí³ ç¢¢ò³ õîò, çàºñí, êîëáàñ, çåð-çåìøèí ø¢¢ñí óãà á³³ñíü èëäêãäâ.
2017-2018 ñóðºóëèí šèëèí ýðãöä áè÷êä¢äèí ñàäìóäò õîò òåòêëºí³ õàëõàð ñàíèòàðí çàêàã ýâäñí éîâäëìóä èëäêãäñí³ àøàð Ðîñïîòðåáíàäçîð 229 àäìèíèñòðàòèâí êåðã-¢¢ë á¢ò³ñìí, 421,8 ì蜺í àðñëœãà ÿëä óíºàñìí. Ýí¢í³ñ íàíü äàâñí ñóðºóëèí šèëä ààº-ñàâ óºàëºíà áîëí èíâåíòàðü öåâð¢ëëºí³ çîêàëìóä ýñ ê¢ö³äãèí ó÷ðàð ßøêóëèí ðàéîíà "Èñêðà" áè÷êä¢äèí ñàäûí ê´äëìøèíü óóðóëàä, 5 õîíãò õààñìí.
Ìàðãàðèòà ÀÐÇÀÅÂÀ