Õàëüìã Òàœº÷ä á³³äã îëí êåëí-óëñ äóíä êèðãèç óëñ îíö îðì ýçëí³ ãèš êåëš áîëšàíà. Þœãàä ãèõë³ ýäí äóíä õàëüìã óëñëà íåã óœã-òîõìòà ñàðò õàëüìãóä á³³í³. Òåã³ä ÷èãí ýäí õàëüìã ºàçðò àõíð-䢢íð äóíäàí ãåðò³í á³³ñíë³ ³äë, ýíä èšëä³ä ¢ëäâ. Ìàäíèã Õàëüìã óíèâåðñèòåòèí îþòíð á³³ñí öàãò Êèðãèç³ñ áàº÷óä ñóðºóëü ñóðõàð èðñí áèë³. Ýíäð ÷èãí ìàíà ÊàëìÃÓ-ä ýí îðí-íóòãèí ýë÷íð ñóð÷àíà. Ýí õàâðàð òàœº÷èí ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí Öóòõëœãèí ñåäâ³ð³ð îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëì¢ä äóíä á¢ðä³ãäñí ìàðºàíä Äæóìàåâèõí³ ´ðê-á¢ë äèèëâð á³ðñí áèë³. Áèäí ýäíë³ òàíüëäàä, ýäí³ á³³äë-šèðºëèí òóñêàð õ´´ííü áè÷õ³ð ¢ãöñí áèë³âèäí.
Òààëàéáåê Àñàíêîæîåâè÷ áîëí Ìýýðèì Àçèçãàíîâíà Äæóìàåâèõí Õàëüìã Òàœº÷ä 2005 šèë³ñ àâí á³³í³. Ãåðèí ýçí³ àõ ýíä 2000 šèë³ñ àâí á³³í³, òåã³ä ýäí ò¢ð¢ë³ä òåäí³ ìåíä ìåäõ³ð èðäã á³³ñìí. Íåã ä³êš àõíü ò´ðñêí ºàçðóðí êåðã³ð éîâõëàíü Òààëàéáåê àâàëüòàºàí ýíä ꢢêäèíü õ³ë³õ³ð ¢ëäâ. Òèèã³ä ýäí Õàëüìã Òàœº÷ä á³³õ³ð øèèäâð àââ. ªóðâí ñàðèí ýðãöä ýäí ²ð³ñ³í èðãíì¢äèí äîêóìåíò àâàä, àðâ øàõó šèëä³í ýíä á³³í³.
- Áèäí ×îëïîí àòà ãèäã êóðîðòí áàëºñíä íîìèí àêàäåìèí ïàíñèîíàòä õàìäàí ê´äëäã áèë³âèäí. Òåíä òàíüëäàä, ´ðê-á¢ë³í ´íä³ëºâèäí. Õóó÷í àâúÿñàð áè òààñãäñí ꢢêèã õóëõàëš àâàä, 糜ã îðóëñíà õ´´í õ¢ðì³í êåñí áèë³âèäí. ªóíäë ò´ðõä, ìàíà óóºí ê´â¢í ãåìèí óðøãàð ñ³³º³í õ³³â, òåã³ä îðìàí ñîëüõàð íààðàí í¢¢ñíü áàñ õàðà áèø. Ýíä ìèíè àõ áîëí ìàíà çå ꢢêí ´ðê-á¢ëì¢äò³º³í á³³í³. Òåã³ä êåëí-óëñèí áàéðèí ´äðì¢äë³ áèäí ºóðâí ´ðê-á¢ë³ðí öóãëðš í³³ðëí³âèäí,- ãèš Òààëàéáåê Àñàíêîæîåâè÷ êåëâ.
Êåëõä, ýí îðñ êåë ñ³³í³ð ìåäí³. "Òà àëüä îðñ êåë äàñâò?"- ãèš ñîíüìñâ. Òèèãí ãèõíü ýí îðñ øêîëä ñóðñí á³³š, õ´´ííü ïåäàãîãè÷åñê ó÷èëèù ò´ãñ³ñìí. Ñîâåòñê Ñîþçèí öàãò ´ñ³ä-áîññí ò´ë³ä³í ýí Êàëóãà áàëºñíä ³³ðìä öåðãëñí á³³š. Õàëüìã ê´â¢ä ýí¢íë³ öåðãëñèã ýí òîäëíà. Ñîâåòñê éîñíà öàãò Êèðãèçüä îðñìóä îëí áèë³, òåã³ä ýí¢í³ ¢¢ðì¢ä äóíä îðñ ꢢêä-ê´â¢ä á³³ñìí. Ê¢¢êäíü îðñ êåë äàñàä, ñ³í ñóðºóëüòà áîëõèí ò´ë³ íààðàí í¢¢õ øèèäâð àâñíü áàñ íåã ó÷ð áîëñìí.
Ýäí³ ´ðê-á¢ë ä´ðâí ¢ðò³. Àëüáèíà 5-÷ êëàññò ñóðíà, Áàéýë ê´â¢íü 3-÷ êëàññèí ñóðºóëü÷, èêð Àìèíà Àìèð õîéð ºóíòà, áè÷êä¢äèí ñàäò îðíà. Ýäí ãåðò³í ꢢêäò³º³í ýâð³ êåë³ðí ꢢíäí³, ´âêíðèííü àâúÿñ-çàœøàë çààš ´ãí³. Àâúÿñò òîõðñàð äîëàí õîíã áîëºí áàñœ ´äðë³ ýöêíü ê´â¢äò³º³í íîìä îðíà. ijê³ä ýí ´äð ïëîâ ÷àíäã àâúÿñ á³³í³. Êåëí-óëñèí Óðàçà, Êóðáàí-áàéðàì áîëí Íàâðóç ñ³í ´äðì¢äë³ ýäí ýëãí-ñàäòàºàí õàðºš, íåã-íåãíä³í ãèè÷ä îäíà. Ìýýðèì îëí ç¢ñí õîò-õîë áîëºõäàí äóðòà, òåã³ä ýí õàøàíû, ëàãìàí, áåøáàðìàê áîëí íàíü ÷èãí ñåíð õîò áåëäí³. Àëüáèíà ýê³í äàõàä êåëí-óëñèí õîò-õîë áîëºäãèã äàñíà. Ñ³í ´äðì¢äèí áàéðëà ãåðèí ýçí ꢢêä ê¢í êóðìà-ö³ áîëºíà. Ýííü õ´´í³ ´´êíä ºóéð øàðàä, äååðíü ¢ñ íåì³ä áîëºäã õîò áîëšàíà. ijê³ä ýäí õàëüìã ö³³ä öóºàð äóðòà.
Äæóìàåâèõí³ ´ðê-á¢ë ñóë öàãàí õàìäàí äàâóëíà. Ýäí õîòë áàëºñíà óóëüíöñàð õàìäàí éîâš, ñ³³õí áóìáëâñ º³³õí³. Áàéýë ê´â¢í ñïîðòàð ñîíüìñš á´ê á³ðëä³í³ ñåêöä îðíà. Àëüáèíà ¢¢ë á³ðš, íààäºàñòàí õóâö óéíà, çóðã çóðõäàí äóðòà, øêîëäàí ÷èãí ýí ñ³³í³ð ñóðíà. Ýê-ýöêíü ꢢê³í ê´ãšìèí øêîëä îðóëàä, äîìáð öîêäã äàñõõ ñàíàòà. Îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ë òàœº÷èí ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí öóòõëœãèí "¥ðê-á¢ë" ãèäã ³œãèí êåðã-¢¢ëäâðì¢äò øóíìºàºàð îðëöíà. Áè÷êä¢ä àíãëü êåëí³ çàíÿòüä îðíà, ºàðèí ýðäìèí êðóæîêä îëí ç¢ñí êåãäëì¢ä äàñíà. Òààëàéáåê Àñàíêîæîåâè÷ áîëí Ìýýðèì Àçèçãàíîâíà áîëõëà ýê-ýöêíðèí ò´ë³ äàâóëãääã òðåíèíãä, õàðºëòä îðëöíà. Ìýýðèì íààäê îëí ¢ðò³ ýêíðë³ õàìäàí éîãàí çàíÿòüñò îðëöš, öîãö-ìàõìóäàí áàòðóëíà. Êåëõä, ýí Öóòõëœ îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëì¢ä äóíä äàâóëñí ìàðºàíä ýäí êåãäëì¢äèí º³³õ¢ë áåëä³ä, Äæóìàåâèõí³ óœã-òîõìèí æóðì êåñí áèë³. Îëí ñàëàòà ìîäíä ýäí ºóðâí ¢éèí íåðä çààâ.
Õàëüìã ºàçðò á³³äã ò´ë³ä³í ýäí Öàºàí Ñàð, Çóë áàéðèí ´äðì¢äèã òåìäãëš, áàñ áîîðöã øàðíà, šîìáà ÷àííà. Ìýýðèì Àçèçãàíîâíàí ýëíöã ýêíü ñàðò õàëüìã á³³ñìí, òåã³ä ýí áè÷êí³ñí àâí ýí ñ³í ´äðì¢äèí òóñêàð ìåääã áèë³. Îäà ýäí³ ´ðê-á¢ë íóðºëš á³³ðí éîñàð, êèðãèç êåëí-óëñèí àâúÿñ-çàœøàëàð á³³í³. Ýäí êåí àõàí ê¢íäëš, ýðê áèø "òà" ãèš äóóäíà. Ê¢¢êä ê¢í òîëºà í¢öêí á³³õ ç´â óãà, òåã³ä ýäí äàœãèí àëü÷óð áîîíà. Ãåðò³í öóºàð ò´ðñêí êåë³ð ꢢíäí³. Ñ³í ´äðì¢äèí áàéð áîëõëà ãåðèí ýçí "÷àïàí" ýñ ãèš "êàðìàìà" ãèäã êåëí-óëñèí õóâö ´ìñš êååðí³.
Ýí çóíàð Äæóìàåâèõí ò´ðñêí ºàçðóðí éîâš, ààâ-ýýšä³í çîëºâ. Èññûê - Êóëü íóóðèí ýðãíäê êå-ñ³³õí éèðòìš º³³õ³ä, Áàðñêîîíå óóë äååð ºàð÷ ñåðãìšò³º³ð àìðàä èðâ. Ààâ-ýýšíü ìàë á³ðí³, ýâð³ ñàä-ºàðóäòà, òåã³ä çååíðíü îëí ç¢ñí çåð-çåìø áîëí òåìñ õóðàš, ¢ñ öîêš ä´œ áîëñíä òåäíü áàéðëâ.
Àðâ øàõó šèëä³í õàëüìã ºàçðò á³³õ Äæóìàåâèõí³ ´ðê-á¢ë ýíä èšëä³ä, îëí òàíüë-¢çëò³ áîëâ, ꢢêäíü õàìäàí øêîëä áîëí áè÷êä¢äèí ñàäò îðäã ꢢêä-ê´â¢äë³ ¢¢ðëí³. Ýëñò áàëºñíä ýäí éèð äóðòà, ýíä ýäí³ ê¢¢êäíü ºàðñìí. Ýäí ´âêíðèííü àâúÿñ-çàœøàë õàäºëš, õàëüìã óëñèí ñîéë, òóóš ê¢íäëš, Õàëüìã Òàœº÷èã ýâð³ ò´ðñí ºàçðëà ³äëö¢ëí³.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Àëäð Îêòÿáðüñê ðåâîëþöèí ´ìí õàëüìã òååãò õîòí áîëºíä ãèëò³ ýâð³ õóðë ¢¢ëääã á³³ñìí. Áîëâ ñîâåòñê éîñí òîãòõëà áóðõí-øàší áóðóøàãäàä, õóðëìóä óãà êåãä³ä, ëàìíðíü ãåìø³ãä³ä, öààšëà õàðºóëãäâ. Ñàðïàí ðàéîíà Ñàëûí Òóãòí ñåë³íä áàñ õóðë á³³ñìí. Çóã öàã íåã³ð á³³äãî, öàãíü èðõë³ öàñí äååð ò¢¢ìð øàòäã. ¥äã³ öàãò ìàíà òàœº÷ä áóðõí-øàší äåëãð³ä, õóðëìóä áîëí Áîäü ñóâðºñ áîñõãäš éîâõíü ñ³í òåìäã áîëšàíà.
ßìàðàí ÷èãí êåðã-¢¢ëäâðèã ýêëõä ê¢íä áîëíà. Òåã³ä ÷èãí îëíà ò´ë³ óõàí-ñåäêë³í íåãä¢ëš, ñ³í ñåäâ³ðèí ýê òàòš, ³ð¢í ê¢ñëò³ êåðãèã ´ì³ð³í çàëõ ê¢í êåðãò³ áîëíà. Òèèì àðºòà çàëó Ñàëûí Òóãòí ñåë³íä äàðóíü îëäâ. Ñåë³í³ ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öèí òîëºà÷ Àðêàäèé Íèêîëàåâè÷ Äîðæèíîâ îòã-³³ìãò³í îëí ³ìòí äóíä ê¢íäëëº îëñí, êåëñí ¢ãä³í ýçí áîëäã éîñòà õàëüìã çàëó áîëíà. Ýí ê¢í ÷èð³-ç¢ñ³ðí ÷èãí "Šàœºð" äóóëâðèí áààòðìóäûí á³³äëò³, îëíà ç¢ðê àâëñí, óõàòà, õàð ê´äëìø³ñ çóëäãî ê¢í áîëšàíà. Àðºòà áîëàä Àðêàäèé Íèêîëàåâè÷ ò´ðñêí ºàçðòàí õóðë áîñõõ ê¢ñë 碢â.
ªàõà ñàðèí 15-ä õóðë áîñõëºíä êåðãò³ ì´œã öóãëóëš àâõ ê¢ñëò³º³ð áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâð áîëâ. Äåëã³ Ýðäíèí íåðò³ Ñàðïàí øêîëûí áàãøíð áîëí ñóðºóëü÷íð, ñîéëûí ê´äë³÷íð, ìàë÷íð, õàì-õîøà á³³äã ðàéîäûí ýë÷íð, Ýëñò³ñ áîëí Àºøàñ èðñí ãèè÷íð ýí êåðãò îðëöàä, 700 ì蜺í àðñëœ õîðøàš àââ. Ýí ³ð¢í ÷èíðò³ êåðã-¢¢ëäâðò îðñí óëñ ëàìèí óìøñí íîìä îðàä, ³äñ àâàä ºàðöõàâ. Ñóðºóëü÷íð, áàº÷óä, Ñàíšàðà Áàñœãèí íåðò³ Øàðíóòà øêîëûí áàãøíðèí "Òååãèí àéñ" àíñàìáëü áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ë³ä, åœñã ñ³³õí äóóºàð îëí ³ìòí³ ÷èêí³ õóšð õàœºàš áàéð ¢¢ä³â. Áè÷êä¢ä îëí ç¢ñí íààää íààäàä, ñåðãìšò³º³ð àìðâ. ²ìòí îëí ç¢ñí ìàðºà, á´êíðèí á³ðëä³ õ³ë³â. Ñåë³í³ ³ìòí³ ò´ë³ îëí ç¢ñí õîò-õîîëûí, ýä-òàâðèí ÿàðì áîëâ.
Ñàëûí Òóãòí ñåë³í ºóðâí áààòðèí Ò´ðñêí áîëíà. Òåã³ä ÷èãí ýíä ¢¢ëäš³õ ä³³í³ áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ ìóçåéèí ñàœä ñîíüí çóðãóä, çåð-çåâ, êåñã äîêóìåíò îëíà îíüãò òóñõàãäíà. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ Ñàëûí Òóãòíà áè÷êä¢ä áîëí áàº÷óä ò´ðñêí ºàçð-óñíäàí ýœêð áîëš, àëäð ´âêíðèííü ê¢÷-ê´ëñí³ òóóðìšàð áîëí çàëó-ç´ðìã éîâäëàð áàõìš êåí³. Ìóçåéèí ´´ð Ñîâåòñê Ñîþçèí áîëí ²ð³ñ³í Ãåðîéìóä Ýðäíü Äåëèêîâä, Ýðåíöåí Áàäìàåâä áîëí Ãåííàäèé Ëÿ÷èíä íåð³äñí áóìáëâñ á³³í³.
Áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâðò Âàñèëèé Õîìóòíèêîâèí à÷ Õð Õîìóòíèêîâ îðëöàä, 110-÷ Õàëüìã ì´ðí öåðãèí äèâèçèí òóñê äîêóìåíòàëüí ôèëüì ¢ç¢ëâ. Áàº÷óä òóóšàí ìåäõ, çàëó-ç´ðìã õàëüìã áààòðìóäàñ ¢ëã¢ð àâõ ç´âò³ ãèš ýí òîîëàä, äèâèçèí òóñêàð êåëš ´ãâ.
Ýí áàéðòà ´äð Áóìáèí îðí ìåò ñåð-ñåð ãèñí ñàëüêòà áîëâ, á¢ð-á¢ð ãèñí õóð øîðà äàðàä, ñ³í êåðãèã ³ð¢ñëâ. Ò´ðñêí ºàçðèííü ñ³ê¢ñíä, áóðõí áîëñí ààâ-ýýšíðò³í ì´ðã³ä, à÷íð-çååíðíü é´ð³ë àâõóëàä, ñåäêë³í ñåð㳺³ä Ñàëûí Òóãòíà óëñ äåëê³ ìèíè ãèñí ñåäêëò³º³ð ³ð¢í ÷èíðò³ êåðãèí ýêëö ò³ââ. Ýí áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâð á¢ðä³ëºíä ä´œ-òóñàí ê¢ðãñí áåð³÷¢ä Ñ.Áàñàíãîâàä,Í.Øîâóíîâàä, À.Ìó÷êàåâàä, Ý.Áàñàíãîâàä, Á.Èëüêóåâàä áîëí Ë.Øàðàåâàä èê õàíëòàí ´ðãš³í³â. Èèì õàëó÷ áîëí ò´ðñêí÷ ñåäêëò³, ñåäâ³ðò³, îëí ³ìòíë³ ýýëò³ óëñ ìàíà ´´ð á³³õíü îìã ´ãí³. Ê¢íäò³ ìèíè ¢¢ðì¢ä, ýœêð ñàëûíòóãòíàõí! Êåðã-¢¢ëòí íîìèí õààëºàð éîâš, êåëñí ¢ãòí ¢íò³ áîëš, êåš³õ êåðãòí óðàëàí éîâš, ´ðê-á¢ëò³º³í áîëí à÷íð-çååíðò³º³í àìð÷-šè𺚠éîâòí ãèš äóðäšàíàâ. ²ð¢í êåðãòí á¢òš, Ñàëûí Òóãòí ñåë³íä øèí õóðë 䢜㳚, áóðõí-øàšíü äåëãðš éîâòõà!

Àíàñòàñèÿ ÄÀÂÀÅÂÀ,
Ñàíšðãà Áàñœãèí íåðò³ Øàðíóòà øêîëûí áàãø

¥öêëä¢ð Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí òîëºà÷èí äàðóê Ãàëèíà Âàñüêèíà áîëí "Øèí šèðºë" ãèäã ãåìò³-øàëòãòà óëñèí îëíà îðãàíèçàöèí àõëà÷ Àëåêñàíäð Êàìàíäæàåâ "Êàëìûêèÿ" ÐÈÀ-ä áîëñí áðèôèíãä "Ýëèñòà - ãîðîä ðàâíûõ âîçìîæíîñòåé" ãèäã ôåñòèâàëèí òóñêàð êåëš ´ãâ. Ýí ôåñòèâàëü ìàíà òàœº÷ä õîéðäàä äàâóëãäšàíà. Íèäí áîëñí ôåñòèâàëüä 9 ðàéîíà ýë÷íð îðëöñí áèë³.
Õàðºëòûí ýêëö³ð Ã.Âàñüêèíà õîòë áàëºñíä ãåìò³-øàëòãòà óëñèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàëºíà, ñïîðòèâí áîëí áèëã-ýðäìèí êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëëºíà òóñò ê¢ö³ãäš³õ ê´äëìøèí òóñêàð õóâàëöâ. Ýíäð Ýëñòä í³³ìí ì蜺í øàõó ãåìò³-øàëòãòà ê¢í á³³í³. Õîòë áàëºñí èèì óëñèí ò´ë³ "Ñîöèàëüí ä´œ ê¢ðãëºí áîëí ê¢÷-ê´ëñ õàðëºí" ãèäã ïðîãðàììä "Äîñòóïíàÿ ñðåäà" ãèäã ïîäïðîãðàìì áàòëãäñí á³³í³. Áàëºñíà ñîéëûí, ýðäì-ñóðºóëèí, õóëä-㢢ëã³í³, ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ó÷ðåæäåíüñò øàëòãòà óëñèí ò´ë³ òààë òîãòàãäšàíà. Ýíäð 8 øêîëä èíêëþçèâí ñóðºóëü-ýðäìèí, 2 áè÷êä¢äèí ñàäò ì´÷ òàòó áîëí ä¢ë³ ꢢêä-ê´â¢äèí ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàãäâ. Ýëñò áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí òîëºà÷èí ì´ð³º³ð ñïîðòûí áîëí ñóðºóëèí õàëõä ê¢ö³ìš á³ðñí øàëòãòà óëñ à÷ëãäíà.
Äàâñí šèëä õîòë áàëºñíà àäìèíèñòðàöèí ä´œã³ð "Ýëèñòà - ãîðîä ðàâíûõ âîçìîæíîñòåé" ãèäã ôåñòèâàëü ò¢ð¢í áîëš äàâóëãäâ. Ýí šèë òåð¢íä ìàíà òàœº÷èí êîìàíäñëà õàì-õîøà á³³õ Ñòàâðîïîëüñê êðàéèí Èïàòîâî áîëí Áëàãîäàðíûé áàëºñäûí ýë÷íð îðëöõàí ìåä¢ëâ. À.Êàìàíäæàåâèí êåëñ³ð, Àºø áîëí ²³äðõí áàëºñäàñ ãåìò³-øàëòãòà óëñèí êîìàíäñ áàñ èðõìí ãèš ê¢ë³ãäš³í³. Ôåñòèâàëü ñåíòÿáðü ñàðèí 22-ò Çàÿ-Ïàíäèòûí íåðò³ Ýòíîñîéëûí ãèìíàçüä áîëõìí. Ìàðºàí 12 äèñöèïëèí³ð äàâõìí, ýííü øàòð, ä´´â, äàðòñ, òåííèñ, ïàóýðëèôòèíã áîëí íàíü ÷èãí. Óò òîîäàí 108 ïðèçåð áîëí äèèë³÷ Äèïëîìàð áîëí ¢íò³ áåëã³ð à÷ëãäõìí. Ìàðºà äàâóëëºíä ²ð³ñ³í ÄÎÑÀÀÔ-èí ðåãèîíàëüí ³œã, "Íåãäñí ²ð³ñ³" ïàðòèí ÊÐÎ, áàëºñíà ïðåäïðèÿòüì¢ä ä´œ-òóñàí ê¢ðãš³í³. Òèèã³ä, Ýíåðãîñåðâèñ, Âîäîêàíàë, ÑïåöÀÒÕ áîëí òàëäàí îðãàíèçàöñ øèøëœ ì´ð³ çàðëñí á³³í³.

ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ

Îäàõí òàœº÷èí æèëèùí-êîììóíàëüí-ýäë-àõóí áîëí ýíåðãåòèêèí ìèíèñòåðñòâä ìèíèñòð Íåëëè Òêà÷åâàí ºàðäâðò çàëâðèí êîìïàíüñèí ºàðäà÷íðèí îðëöëòàºàð ñåëâëö³í áîëâ. Ñåëâëö³íä îðëöà÷íð 2018-2019 šèëì¢äèí óäëãî ýêëõ äóëàëëºíà êåìä Ýëñò áàëºñíà îëí äàâõð ãåðì¢ä ÿìàðàí êåìš³íä áåëí á³³õèí òóñêàð 糜ãëâ. Íåëëè Òêà÷åâàí òåìäãëñ³ð, ýí ´äðì¢äò õîòë áàëºñíà öóã çàëâðèí êîìïàíüñ ýäí³ òåòêâðò á³³õ îëí äàâõð ãåðì¢äèã äóëàëëºíà êåìä áåë êåñí³ òóñê ïàñïîðò àâõ ç´âò³. Ýí¢í³ñ íàíü ñåëâëö³í³ éîâóäò ÁຠĴðâä³ ñåë³íä ñîöèàëüí ÷èíðò³ îáúåêòñ íàìðèí-¢âëèí êåìä áåëäëºí³ òóñê, òåð ìåò îëí äàâõð ãåðì¢äò ãàçèí îáîðóäîâàíÿ ê´äëìøèã òåòêëºí³ øèí äèã-äàðàíà òóñê ò´ð³ð áàñ ꢢíäâ.
"Ýíåðãîñåðâèñ" ÀÎ êîòåëüíñ áîëí äóëàëëºíà ñåòüì¢ä íàìðèí-¢âëèí êåìä ê´äëõä áåëí óãàºèíü á¢ðòêñìí. Öóã 29 êîòåëüí äóëàëëºíà êåìä ê´äëõä áåëí. Ýíäð òóðâàí ñóðâëší ñîëüãäñí á³³í³, òåð äîòð äóëàëëºíà, õàëóí óñàð òåòêëºí³ ñåòüì¢ä øèíð¢ëãäâ. Òåã³ä ÷èãí äóëàëëºíà ñåòüì¢äèí ÿñâðèí ê´äëìø çóí ïðîöåíòä êåãäñìí.
Íàìðèí-¢âëèí êåìä áåëäâðèí êåðã ê¢ö³ëºí³ éîâóäò óñ õàëóëäã øèí õ³³ñí ò³âãäñí áîëäã. Çàëâðèí êîìïàíüñ "Ýíåðãîñåðâèñ" ÀÎ-ëà õàìäàí í´êöš ¢¢ëä³ä, áàñ îëí äàâõð ãåðì¢äèí äóëàëëºíà ñèñòåìèã êèèòí êåìä ê´äëõä áåë êåš³í³.

Ìàíà 糜ã÷

Øèäð Õàëüìã Òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷èí äàðóê Áîîâà Áàäìàåâèí ºàðäâðò ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà áîëí ïðîìûøëåíí ³³ìøã óãà á³³ëºí³ òàœº÷èí êîìèññèí äàðàíè ñ¢¢ð áîëâ. Òåð¢íä ÐÌÎ-ñèí òîëºà÷íðèí äàðóêñ - ðàéîäûí ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà êîìèññèí àõëà÷íð, á¢ðòêëºí³ îðãàíìóäûí, ïðîôñîþçìóäûí ýë÷íð îðëöâ. Ñ¢¢ðèí ýêëöä òàœº÷èí îðãàíèçàöñ äóíä ê´äë³÷íðèí ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà áîëí òààë òîãòàëºíà ìàðºàíà àø äèãëãäâ.
Ìàðºàíà àøàð "Òðàêò" ÎÎÎ ßøàëòàí ðàéîíàñ òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòåðñòâèí Äèïëîìàð áîëí 15 ì蜺í àðñëœãà ì´ð³º³ð à÷ëãäâ. Ëàãàíÿ ðàéîíà "Áóðàòèíî" ãèäã 1-÷ òîéãòà áè÷êä¢äèí ñàä áàñ äèïëîì áîëí 10 ì蜺í àðñëœãà, Öàºàí Àìí ñåë³í³ øêîë-èíòåðíàò äèïëîì áîëí 6 ì蜺í àðñëœãà ì´ð³ àââ. Òåð ìåò Ê´ò÷íð³ ðàéîíà áîëüíèö áîëí Õàð ªàçðà ðàéîíà áè÷êä¢äèí ¢¢ä³ëòèí Ãåð ìèíèñòåðñòâèí äèïëîìàð áîëí ¢íò³ ì´ð³º³ð òåìäãëãäâ. Öóã ýí îðãàíèçàö-ïðåäïðèÿòüì¢äò ê´äë³÷íðèí ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíä, ³ìòí³ ò´ë³ ñ³í òààë òîãòàëºíä èê îíüã ´ããäí³.
Äàðóíü òàœº÷èí îðãàíèçàöñò ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà, ³³ìøã óãà á³³äë òåòêëºí³, ïðîèçâîäñòâä øàðõ-øàâ àâëºíàñ ãåòë¢ëëºí³ òóñò ê¢ö³ãäš³õ êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí òóñêàð ꢢíäâð áîëâ. Èê Áóóðëà ÐÌÎ-í òîëºà÷èí äàðóê À.Âëàäèìèðîâ áîëí ßøêóëèí ÐÌÎ-í òîëºà÷èí äàðóê Ã.Øèíèíîâà ýí ò´ðì¢ä³ð òîîöàºàí ´ãâ. Òàœº÷èí ñîéëûí áîëí òóðèçìèí ìèíèñòðèí äàðóê Í.Ñàíäæèåâ ñîéëûí ó÷ðåæäåíüñò ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà, ê´äëìø÷ îðìñèí øèøëœ á¢ðòêëº äàâóëñíà àøèí òóñêàð 糜ãëâ. Òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ê´äë³÷íðèí ïðîôñîþçèí ðåñêîìèí àõëà÷ Â.Ìóäàåâ ÀÏÊ-í õàëõä ê´äëš³õ óëñèí ç´â-éîñ õàðëºíà, ³³ìøã óãà á³³äë òåòêëºí³ òóñò ïðîôñîþçí îðãàíèçàö á¢ðòêëº ÿìð êåâ³ð ê¢ö³äãèí òóñêàð êåëš ´ãâ.
Óñíà, ãàçèí áîëí êàíàëèçàöèí õóäãò ê´äëìø ê¢ö³ñí êåìä ê´äë³÷íðò ³³ìøã óãà á³³äë òåòêëºí³, ê¢÷-ê´ëñèí òààë òîãòàëºíà áîëí ïðîèçâîäñòâä øàðõ-øàâ àâëºíàñ ãåòë¢ëëºí³ ò´ð ñ¢¢ðò îíö õ³ë³ãäâ. Òåð ìåò òàœº÷èí ïðåäïðèÿòüì¢äò çåòêðò³ éîâäëìóäûí òî áàºðóëëºíà òóñò ïðîôèëàêòè÷åñê êåðã-¢¢ëäâðì¢ä ê¢ö³ëºí³ òóñêàð ꢢíäâð áîëâ. Êåëõä, 2013 šèë³ñ àâí ìàíà òàœº÷ä óñíà, ãàçèí áîëí êàíàëèçàöèí õóäãóäò çåòêðò³ éîâäëìóä ó÷ðñí óãà ãèš ñ¢¢ðò îðëöà÷íð òåìäãëâ. 2018 šèëä ïðîèçâîäñòâä øàâ àâñí éîâäëìóä äàâñí šèëèí êåìš³íä ¢ëäâ. Ýí šèë çóã òàœº÷èí ñåë³í³ ýäë-àõóí ìèíèñòåðñòâä áîëí ÊàëìÃÓ-ä ê´äë³÷íð øàâ àâñí çåòêðò³ õîéð éîâäë ó÷ðâ. Ýí õîéð îðãàíèçàöèí ýë÷íð ñ¢¢ðò îðëöàä, ó÷ðñí çåòêðò³ éîâäëìóäûí óðøãèí òóñêàð êåë³ä, íàíü èèì éîâäëìóä ó÷ðøãîí ò´ë³ ñàãëóëëºíà êåðã-¢¢ëäâðì¢ä äàâóëñíà òóñêàð õóâàëöâ.
2014 šèë³ñ àâí ìàíà òàœº÷ä 1015 îðãàíèçàöä ê¢÷-ê´ëñí³ òààëûí øèøëœ ¢íëºí äàâóëãäâ. Õàðì ò´ðõä, Ê´ò÷íð³, Ñàðïàí, ¡ñòèí áîëí Ïðèþòíà ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öñò èèì á¢ðòêëºí³ êåðã-¢¢ëäâð ê¢öö äàâóëãäàä óãà ãèš ñ¢¢ðò çààãäâ. Ê¢÷-ê´ëñí³ õàðëºíà íîðìàòèâí íåêâðì¢äèã ê¢ö³š, ê´äë³÷íðò³í ñ³í òààë òîãòàš, ýäí äóíä ìåäèöèíñê øèíšëëò á¢ðä³õ êåðãò³ ãèš òàœº÷èí îðãàíèçàö-ïðåäïðèÿòüì¢äèí ºàðäà÷íðò äààëºâð ´ããäâ. Òåð ìåò ýí šèëèí ÷èëã÷ ê¢ðòë ê¢÷-ê´ëñí³ òààëûí øèøëœ á¢ðòêëºèã ò´ãñ³õ íåêâð ò³âãäâ. Ñ¢¢ðò õ³ë³ãäñí ò´ðì¢ä³ð ´ããäñí äààëºâðìóä ýðê áèø ê¢ö³ãäõ ç´âò³, þœãàä ãèõë³ ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà ò´ð ýðêí ÷èíð 碢š³í³ ãèš Á.Áàäìàåâ òåìäãëâ.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Ñåíòÿáðü ñàðèí 18-ä Ýëñòä "Åäèíàÿ Ðîññèÿ" ïàðòèí Õàëüìã ðåãèîíàëüí ³œãèí êîíôåðåíö áîëâ. Óðäíü áîëñí ïîëèòñîâåòèí ñ¢¢ðò ýí¢í³ ãåø¢ä Óëñèí Õóðàëä (Ïàðëàìåíòä) ¢¢ëäõ "Åäèíàÿ Ðîññèÿ" ïàðòèí ôðàêöèí àõëà÷ä íóóâ÷àð äóóºàí ´ã³ä Ñàãëð Áàêèíîâàã, òåð¢í³ äàðóêä Âàëåðèé Áîëäûðåâèã ñóœºâ. Òåð ìåò Óëñèí Õóðàëàñ Ôåäåðàöèí Ñîâåòä Àëåêñåé Ìàéîðîâ ñóœºãäâ.
ijê³ä êîíôåðåíö ýêëâ. Ýíä ïàðòèí ÊÐÎ-ºàñ òàœº÷èí Ïàðëàìåíòèí Àõëà÷èí êàíäèäàòóðèí òóñêàð ꢢíäâð áîëâ. Àøòíü äåïóòàòíð Àíàòîëèé Êîçà÷êî áîëí Ìèõàèë Ìóòóëîâèí õîéð êàíäèäàòóð ýí ¢¢ë äààëºíä çààãäâ. Õîéð êàíäèäàò ýâð³ííü èðã÷ ¢¢ëäâðèí òóñêàð ¢ã êåëâ. Îäàõí áîëñí ñóœºâðèí êàìïàíüä øóíìºàºàð îðëöñí ïîëèòñîâåòèí ãåø¢äò, ýêëö îðãàíèçàöñèí ñåãë³òðì¢äò, îëíà îðãàíèçàöñèí ýë÷íðò Àíàòîëèé Êîçà÷êî õàíëòàí ´ðãâ.
Òàœº÷èí ïàðëàìåíòä îäà "Åäèíàÿ Ðîññèÿ" ïàðòèí ôðàêöä 21 äåïóòàò ¢¢ëäõ, òåðíü ñ³í ¢çìš, ³ìòí ïàðòüä èòêš³õ òîîò áîëšàíà, òåð èòêëèã áèäí öóãòàí ´´ä³í³ð ¢íëš, ñóœºâðèí éîâóäò ³ìòí³ ´ãñí äààëºâð ê¢ö³ëºíä ºîë îíüãàí ´ãõ ç´âò³âèäí ãèš Àíàòîëèé Âàñèëüåâè÷ êåëñí ¢ãä³í òåìäãëâ. Ïàðòèí ôðàêö ÷èãí ýí òóñò àðº -÷èäë³í íåãä¢ëš ¢¢ëäõ ç´âò³, ³ìòí³ ¢¢ðìã ÷èãí, èê ÷èãí êåðã¢äèã áèäí ê¢ö³õ ç´âò³âèäí.
²ð³ñ³í Ïðåçèäåíò Âëàäèìèð Ïóòèí ôåäåðàëüí áîëí ðåãèîíà îðãàíìóäûí ¢¢ëäâðèí ºîëëã÷ 12 ò´ðèã çààâ, õàìãèí ò¢ð¢íä ñîöèàëüí ïîëèòèêèí àìð áèø ò´ðì¢ä ê¢ö³ãäõ ç´âò³. Òåäíèã ê¢ö³õèí ò´ë³ áèäí ³ìòíë³ òàñðõàí óãàºàð äåïóòàòñê öóòõëœä, "Åäèíàÿ Ðîññèÿ" ïàðòèí îëíà ïðèåìíä õà𺚠òåäí³ êåðã-ò´ðèíü ìåäš àâ÷ õàºëõ ç´âò³âèäí.
Ïàðëàìåíòèí ñîœñõâð êåëºí³ ýâ-àðºèã áèäí áàñ ´ðã³ð îëçëõ ç´âò³âèäí, êåñã ò´ð ê¢ö³ëºíä ïðàâèòåëüñòâèã, ìèíèñòåðñòâèã áîëí âåäîìñòâèã îðëöóëõ êåðãò³, òèèì òóñòà äàìøëò ìàäíä á³³í³. Òåð ìåò îëíà îðãàíèçàöñëà, èðãíì¢äèí îáùåñòâë³ ´ðãí í´êöëò ê¢ö³š ³ìòí³ íåêâðèã ê¢ö³õ ç´âò³âèäí ãèš Àíàòîëèé Êîçà÷êî òîâ÷ëš êåëâ.
Öààðàíäíü êàíäèäàò Ìèõàèë Ìóòóëîâ ýâð³ óõàí-òîîëâðàí àõðàð ìåä¢ëâ. Ïàðëàìåíò ´äã³ öàãò öóã äåïóòàòíðèí, õàìãèí ò¢ð¢íä ôðàêöèí àðº-÷èäëèíü íåãä¢ëš, òîãòóðòà šèðºëèí òààëûã ´ð㚢ëõ éîñòà. Ñåë³íä á³³äã ³ìòí³ á³³äë-šèðºëä, òåð¢ã ÿñðóëëºíä óëì èê îíüãàí ´ãõ ç´âò³âèäí. Ò´ðñêí êåë äåëãð¢ëëºíä, òåð¢ã óëì èê³ð òàðõàëºíä öåðãëš³õ çîêàëûã áèäí áàòðóëõ ç´âò³âèäí ãèš Ìèõàèë Íèêîëàåâè÷ êåëâ.
ijê³ä òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ ¢ã àââ. Ìàíà Óëñèí Õóðàë òàœº÷ä òîãòóðòà á³³äë áàòðóëëºíä èê íèë÷³í ê¢ðãš³í³. Ìàíà òàœº÷èí ³ìòí³ ò´ë³ ò´ðñêí÷ ñåäêë, èòêëò³ á³³ëºí èê ÷èíð 碢í³. Òåã³ä ýíäð ê¢÷ð-ê¢íä òîîò á³³ââ ÷èãí òàœº÷ä ñîöèàëüí õàëõèí áîëí ýêîíîìèêèí óëòà-ñ¢¢ðò³ äèãò³ -äàðàòà á³³äë õàäºëãäšàíà.
Ìàäíèã êåñã ³ìòí ñóœºâðèí éîâóäò ä´œíâ. Òåðíü áàñ ìàíà äààâðèã öààðàíäíü ´´äë¢ëõ ç´âò³. Êåñã šèëèí òóðøàðò áèäí ç³ðì ò´ðèã õàºëš ÷àäšàõøâèäí, áîëâ áèäí òåð¢í³ òóñêàð îëíä èë³ð ìåä¢ëí³âèäí, àðº-÷èäë³ðí áèäí òåð ê¢÷ð-ê¢íäèã óóðóëšàíàâèäí, òåð¢ã ³ìòí ¢çš³í³.
Ò¢ð¢í ñåññüò ñóœºãäõ Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ä ê¢ö³ìš äóðäõàð ñåäë³â, áîëâ õàìãèí ò¢ð¢íä ïàðëàìåíò îëí ³ìòíë³, îáùåñòâë³, óãà-ÿäó óëñëà áàò çàëºëäà á³ðõ ç´âò³. Ïàðëàìåíò ïàðòèí ò´ë³ áèø, áîëâ öóã òàœº÷èí ò´ë³ ¢¢ëäš³í³, òåã³ä òåð¢í³ Àõëà÷ öóã Óëñèí Õóðàëûí ò´ë³ äààâðàí 碢õ ç´âò³ ãèš Àëåêñåé Ìàðàòîâè÷ àøëš êåëâ.
Àøòíü íóóâ÷àð äóóºàí ´ãëºí³ õ´´í òàœº÷èí ïàðëàìåíòèí Àõëà÷èí êàíäèäàòóðò Àíàòîëèé Êîçà÷êî ñóœºãäâ. Ýí¢ã³ð êîíôåðåíö ê´äëìø³í ò´ãñ³â.

Ò¡ÐÂ²Í ªóíà

Ñàð äàâàä, äóëàëºíà êåì ýêëõìí. Íàìðèí-¢âëèí êåìä ìàíà ãåðì¢äò äóëàí áîëõèí ò´ë³ òàœº÷èí æèëèùí-êîììóíàëüí ýäë-àõóí ïðåäïðèÿòüì¢ä õàâðàð øèí äóëàëºíà êåìä áåëäâð ýêëí³. ¡âëèí òåœãðò èòêë óãà ãèš õàëüìã óëñ êåëäã. Òåã³ä äóëàëºíà ñåòüì¢äèã ÿñš, õóó÷ðñí òóðâàñèã ñîëüš, êîòåëüíüìóäò á³³äã îáîðóäîâàíèã øèíšëš íàìðèí-¢âëèí êåìä öóãíü äèãò³-äàðàòàºàð äàâõèí ò´ë³ áåëäâðèí ê´äëìø çóíè äóóñí ê¢ö³ãäí³. Òàœº÷èí ìóíèöèïàëüí á¢ðä³öñèí êîììóíàëüí îðãàíèçàöñ ýðò³ñíü êåõ-ê¢ö³õ ê´äëìøèí çóðà áàòëíà.
Òàœº÷èí æèëèùí-êîììóíàëüí ýäë-àõóí áîëí ýíåðãåòèêèí ìèíèñòåðñòâèí áàðèí öåðãëëòèí 糜ãëñ³ð, äóëàºàð òåòêëºí³ "Ýíåðãîñåðâèñ" ãèäã àêöèîíåðí íèèö³í Ýëñò áàëºñíà êîòåëüíüñèí áîëí äóëàëºíà ñåòüì¢äèí áåëäâðèã øèíšëëºí³ êåðã-¢¢ëäâðèã ò´ãñ³â. Ýí îðãàíèçàö 2018-2019 šèëèí äóëàëºíà êåìä áåëí á³³õèí òóñê ïàñïîðò àâàä, òåð¢ã ìèíèñòåðñòâä îðóëâ. Õîòë áàëºñíä á³³äã 29 êîòåëüí íàìðèí-¢âëèí êåìä ñ³í áåëäâð êåâ. Ýí šèë 3292 ìåòð äóëàëºíà ñåòüì¢äèí, õàëóí óñàð òåòêëºí³ 983 ìåòð òóðâàñ ñîëüãäâ. Äóëàëºíà ñåòüì¢ä á¢êëä³í øèíšëãäš ÿñãäâ. Øèí äóëàëºíà êåìä áåëäâð êåñí êåìä "Ýíåðãîñåðâèñ" íèèö³í óñ õàëóëäã øèøëœ îáîðóäîâàíü õóëäš àââ. Òåð¢ã "Ì.Ãîðüêèé" áîëí "Ã.Ìîëîêàíîâ" êîòåëüíüñò óãëš ò³ââ.
Äóëàëºíà ñåòüì¢äèã áîëí êîòåëüíüñèã íàìðèí-¢âëèí êåìä áåëäñí äååð³í îëí äàâõð ãåðì¢äèí ãåð äîòðêèí ñèñòåìèã áàñ ÿñõ êåðãò³. Òåã³ä àêöèîíåðí íèèö³í îäà çàëâðèí êîìïàíüñëà õàìäàí îëí äàâõð ãåðì¢äèí äóëàëëºíà ñèñòåìèã áåëäš³í³. Óäë óãà ýí ê´äëìø ò´ãñõìí ãèš çóðàëãäšàíà. Ìàíà òàœº÷ä 15 çàëâðèí êîìïàíÿ òåòêâðò 472 îëí äàâõð ãåð á³³í³. Ýí šèë 69 îëí äàâõð ãåðò òî-äèãèí ïðèáîðìóäûã øèíšëõ êåðãò³. Ñåíòÿáðü ñàðèí 10-ä êåñí òî-äèã³ð öóã ïðèáîðìóä øèíšëëòä éîâóëãäñí áèë³.
Õîòë áàëºñíà 7,8, áîëí 9-÷ ìèêðîðàéîäûã äóëàºàð òåòêäã 6-÷ òîéãòà ó÷àñòêèí ºàðäà÷ Ëàðèñà Ñàâèíàí êåëñ³ð, ýäí øèí äóëàëëºíà êåìä ýðò³ñíü áåëäâð êåñí äååð³í êîòåëüíä ÿñâð êåâ. Ýí çóíàð ýíä õóó÷í òåðçì¢äíü ñîëüãäâ, öóãèíü øèí³ñ øèðä³ä, ê´äëìø÷ îðì ñ³í òààëòà áîëõèí ò´ë³ ÿñâð êåãäâ. Ýí êîòåëüí ºóðâí ìèêðîðàéîíä á³³äã îëí äàâõð ãåðì¢äèã áîëí ñîöèàëüí ó÷ðåæäåíüñèã äóëàºàð áîëí õàëóí óñàð òåòêí³. Ýäí 105 îáúåêòä äóëà ´ãí³, 96 îáúåêòèã õàëóí óñàð òåòêí³. Òåã³ä íàìðèí-¢âëèí êåìä öóãíü äèãò³-äàðàòàºàð äàâõèí ò´ë³ ýäí õàâðèí-çóíè êåìä ÿñâðèí áîëí áåëäâðèí ê´äëìøèã ê¢ö³â. Ýí ó÷àñòêä ä´÷ øàõó ê¢í ê´äëí³, öóºàð ýäí áàéí äàìøëòòà áîëí ´´ä³í ìåðãšëòò³ ê´äë³÷íð. Öóºàð ýäí ê´äëìø³í äààâðòàºàð ê¢ö³äã ò´ë³ä ýäí³ ìåäëä á³³äã ãåðì¢äò áîëí ó÷ðåæäåíüñò ¢âëèí êåìä äóëàí áîëíà.
Õàëüìã Òàœº÷èí ãåð-ᢢðèí èíñïåêöèí ñïåöèàëèñòíð çàëâðèí êîìïàíüñèí ¢¢ëäâðèã øèíšëš, ³ìòí³ ýðëºñ³ð òåäíèã á¢ðòêí³. Òåð ìåò òàœº÷èí ÆÊÕ-í ìèíèñòåðñòâä 3-36-50 òîéãàð šèœí¢ë³ä, æèëèùí-êîììóíàëüí ýäë-àõóí õàëõàð ó÷ðäã éîâäëìóäûí òóñêàð 糜ãëš áîëšàíà.
Íàòàëüÿ ÄÀÂÀÅÂÀ

Îäàõí Ãåëåíäæèê áàëºñíä "Áèîòåõìåä" ãèäã êîíôåðåíö áîëâ. Òåð¢íä ²ð³ñ³í ôàðìàöåâòè÷åñê, áèîòåõíîëîãè÷åñê, ìåäèöèíñê áîëí êîñìåòîëîãè÷åñê ïðîìûøëåííîñòèí ïðåäïðèÿòüì¢äèí ýêñïîðòí äåëãðëòèí ò´ð õ³ë³ãäâ.
Êîíôåðåíöèí ïëåíàðí ñ¢¢ðò "Ýð¢ë-ìåíä õàðëºí" ãèäã êåëí-óëñèí ò´ñâ³ð ´ðãí ꢢíäâð áîëâ. ²ð³ñ³í ïðîìûøëåííîñòèí áîëí õóëä-㢢ëã³í³ ìèíèñòð Ä.Ìàíòóðîâ, ÐÔ-í ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòðèí äàðóê Å.Êàìêèí, "Ðîñòåõ" øàœºà êîðïîðàöèí ãåíåðàëüí äèðåêòîð Ñ.×åìåçîâ ñ¢¢ðò îðëöâ. Òåð ìåò ôàðìàöåâòè÷åñê áîëí áèîòåõíîëîãè÷åñê îòðàñëèí ò´ë³ áຠíàñòà êàäðìóäûã áåëäëºí³, ïðîôèëàêòèêèí, äèàãíîñòèêèí, ýìíëºí³ áîëí ðåàáèëèòàöèí øèí ýâ-àðºñ ¢¢ä³š ºàðºëºíà ò´ðì¢ä³ð ñåêöñèí ê´äëìø á¢ðä³ãäâ. Ôîðóìèí ê´äëìøò ìàíà òàœº÷àñ ìåäèöèíñê 糜ãëëºí³-øèíšëëòèí Öóòõëœãèí ºàðäà÷ Áàäìà Íàòûðîâ îðëöâ.
Êîíôåðåíöèí ÷èëã÷³ð "Ñòàðòàï-ðàëëè" ãèäã ìåäèöèíñê ò´ñâñèí ìàðºàíà àø äèãëãäâ. Ôèíàëä ºàðñí õ´ðí îðëöà÷ ò´ñâ³í á³³äë-šèðºëä òîõðàëºíä êîíôåðåíöä îðëöñí èíâåñòîðìóäûí äåì àââ.
Áàðò áåëäñíü ÄÎΊÀÍ Íàòàëüÿ

Ýëñò áàëºñíà ¥äðò íåð³äãäñí áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðì¢äèí éîâóäò "Ëóêîéë" ÏÀÎ çàðëñí ìàðºàíà äèèë³÷íðò ì´œãí³ ì´ð³ á³ð¢ëš ´ããäâ. Ýí êîìïàíÿ ìàðºàíä äèèëâð á³ðñí ó÷ðåæäåíüñèí òîîä òàœº÷èí ïñèõîíåâðîëîãè÷åñê äèñïàíñåð îðâ ãèš ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ìèíèñòåðñòâèí áàðèí öåðãëëò 糜ãëš³í³. Ýí ýìíëºí³ ó÷ðåæäåíÿ ê¢÷-ê´ëñ õàðëºíà áîëí ò¢¢ìð³ñ ñàãëóëëºíà ñïåöèàëèñò Âëàäèìèð Î÷èðîâä 300 ì蜺í àðñëœãà ñåðòèôèêàò á³ð¢ëš ´ããäâ.
Äèñïàíñåðèí àõ ýì÷ Îëüãà Õàð÷åíêîí ºàðäâðò áåëäñí ò´ñâä ãåìò³ óëñèí ³³ìøã óãà á³³äë òåòêëºí³ áîëí ýð¢ë-ìåíä õàðëºíà ò´ð áîñõãäâ. Ýäí "Áóðõí-øàší áîëí ñîéë" ãèäã íîìèíàöä äèèëâð á³ðâ. Ìàðºàíä ø¢¢š àâñí ì´œã³ð ýäí ³ìòí îðäã ïóíêòûí ò´ë³ ´äã³ öàãà îáîðóäîâàíü áîëí âèäåîõàðóëûí ñèñòåì óãëš ò³âõ³ð çóðàëšàíà. Äèñïàíñåðò ýìíëºíä á³³äã óëñèí ³³ìøã óãà á³³äë òåòêëºí áîëí àíòèòåððîðèñòè÷åñê ³³ìøã óãà á³³ëºí³ íåêâð ê¢ö³ëºí ýí ò´ñâèí ºîë ê¢ñë á³³ñìí.

Ñåíòÿáðèí 10-ä Ýëñòä Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòèí áàãøíð áîëí îþòíð Êèòä³ñ èðñí ê¢íäò³ ãèè÷íð³í, Õóíàíüñê ïåäàãîãè÷åñê óíèâåðñèòåòèí äåëåãàöèã òîñâ. Ýíä õîéð âóçèí í´êöëòèí ò´ð³ð “ò´ãðã øèð³í” ñ¢¢ð áîëâ. Õàðºëòûã ïðîðåêòîð Êåðìåí Áàäìàåâà ºàðäš ò¢ð¢ë³ä Õàëüìã ÃÓ-í òóóšèí áîëí ýíäðê á³³äëèí òóñêàð êåëš ´ãâ. Êèòä êåë äàñëºíà áîëí òàðõàëºíà èê ïðîãðàìì Õàëüìã óíèâåðñèòåòä 10 ºàð šèëèí òóðøàðò ê¢ö³ãäš³í³, îäà Õàëüìã Òàœº÷èí ºîëëã÷ âóç Êèòä îðí-íóòãèí 13 âóçëà ´ðã³ð í´êöëòš³í³, òåð òîîä ¥âð Ìëûí, Ïåêèí³ êåëí-óëñèí, Öèíñê êåëí-óëñèí óíèâåðñèòåòì¢äë³ áîîöà áàòëš õàìöó êåâ³ð ¢¢ëäš³í³.
Òåð òîîä õàëüìã áàãøíð áîëí îþòíð êèòä âóçìóäò îäàä, òåíä ´ð³ë šèëä³í ýñ ãèš óëì èê áîëçãòàí êèòä êåë äàñíà. 2007 šèëä Õàëüìã ÃÓ-í óë äååð Êîíôóöèéèí èíñòèòóò ñåêãäë³, šèë áîëºí ýí¢í³ ìåäëä êåñã êåðã-¢¢ëäâð ê¢ö³ãäí³. Èíñòèòóòûí äèðåêòîð ×æåí Ôàíü ê¢íäò³ ãèè÷íðë³ ìåíäëš, òåäíèã èðñíäíü õàíëòàí ´ðã³ä, Õàëüìã ÃÓ áîëí Õóíàíüñê ïåäàãîãè÷åñê óíèâåðñèòåò í´êöëò³í šèë èðâ³ñ ´ð㚢ë³ä á³³õ ãèš í³³ëâð³í ìåä¢ëâ.
- Òàíà èðëºèã áèäí ´ð³ë šèëä³í ê¢ë³š³ë³âèäí, àøòíü òàíà Õóíàíüñê ïåäàãîãè÷åñê óíèâåðñèòåòèí êîíñåðâàòîðèí äåëåãàö Ýëñò¢ð èðâ, òåã³ä áèäí àñõëàä áîëõ òàíà îþòíðèí áîëí áàãøíðèí êîíöåðòèã òåœê³í óãàºàð ê¢ë³š³í³âèäí, ÿºàä ãèõë³ òàäí éîñòà êåâ³ð êèòä áèëã-ýðäìèí öóã ñ³³õí òîîòûíü ¢ç¢ëš ÷àäõèò, -ãèš Êîíôóöèéèí èíñòèòóòûí ºàðäà÷ ×æåí Ôàíü êåëâ.
ijê³ä Õóíàíüñê ïåäàãîãè÷åñê óíèâåðñèòåòèí êîíñåðâàòîðèí äåëåãàöèí ºàðäà÷èí äàðóê Ëè Ìÿî ýäíèã õàëüìã ºàçðò á¢ë³í³ð òîññíä õàíëòàí ´ðãâ. Òèèã÷ê³ä ãèè÷íð àõð öàãèí áîëçãò òàœº÷èí õîòë áàëºñíà îíö ñ³í òîîòûíü õ³ë³š ÷àäâ, òàíàä èê äåëãðëòò³ ´äã³ öàãèí óíèâåðñèòåò ¢¢ëäš³õèíü áèäí áàñ ¢çâèäí ãèš ê¢íäò³ ãèè÷ òåìäãëâ.
Òåð ìåò Êîíôóöèéèí èíñòèòóòûí ê´äë³÷íð Õàëüìã óíèâåðñèòåòèí áàãøíðëà ñ³³í³ð í´êöëòš ¢ð-èíüãèí á³³äëä ê´äëš³í³, òåðíü éèð ñ³í ãèš ê¢íäò³ ãèè÷ òåìäãëâ. Ýäí³ àñõëàä ò³âõ êîíöåðò ÷èãí ê¢ö³ìšò³ áîëš öóãòàäíü òààñãäõ ãèš èöš³í³âèäí.
- Ìàíà óíèâåðñèòåò Êèòäèí ñ³í ãèñí ïåäàãîãè÷åñê óíèâåðñèòåòì¢äèí íåãíü. Îäà á³³õ ôàêóëüòåòì¢äò ñåë³í³ ýäë-àõóí, áèîëîãèéèí, èíôîðìàòèêèí ôàêóëüòåòì¢ä íåìãäâ. Îäà ýíä 36 ì蜺í îþòí áîëí àñïèðàíòíð ñóð÷àíà, óíèâåðñèòåò Õóíàíü ïðîâèíöèí õîòë áàëºñíä á³³ðøëš³í³, òåã³ä ìàíà ×àíøà áàëºñíä òàäíèã ê¢ë³š³í³âèäí, ìàíà õàðºëò èê áàéðòà áîëõíü ëàâòà. Ìàíà óíèâåðñèòåò áàñ 40 îðí-íóòãèí 160 óíèâåðñèòåòë³ í´êöëòš³í³, - ãèš äåëåãàöèí ºàðäà÷èí äàðóê êåëâ.
Òåð ìåò ýäí³ âóçä îðñ êåëí³ ôàêóëüòåò èê äåëãðëò àâñí á³³í³. Êèòäèí ¥ìí ¢çãò õàìãèí ñ³í ãèñíü ýäí³ ê´ãšìèí èíñòèòóò, ýíä 7 ôàêóëüòåò áîëí ñóðºóëèí 3 öóòõëœ ¢¢ëäš³í³, òåð ìåò îþòíð ñèìôîíè÷åñê îðêåñòðò, õîðèí êîëëåêòèâä áîëí ¢¢ä³ã÷ íàíü ÷èãí êîëëåêòèâñèí ¢¢ëäâðò îðëöíà.
ijê³ä äåëåãàöèí àõëà÷ çåðã Ñÿ Ñþíüöçþíü ¢ã àââ. "¥öêëä¢ð ´ð¢í 4 ÷àñëà áîñàä ñàìîëåòàð íèñ³ä, ä³ê³ä 4 ÷àñòàí àâòîáóñàð éîââèäí, òåã³ä õààëº ìàíà íåâ÷ê ê¢íä áîëâ ãèš ýí òåìäãëâ. Òèèì áîëâ ÷èãí Ýëñò¢ð èðõë³ ýäí òåð òîîòàí äàðóíü ìàðò÷êâ, òåä¢ ä¢œã³ èê³ð ýäíä ìàíà õîòë áàëºñí òààñãäâ, ³ìòí öóºàð öàºàí ñåäêëò³, õîëàñ èðñí ãèè÷íð³í á¢ë³í³ð òîñíà, òóóšàí, ñîéëàí, àâúÿñàí õàäºëñí á³³í³. Áèäí Õóíàíü ïðîâèíöèí ñîéëûã áàñ õàäºëšàíàâèäí, òåð¢ã êîíöåðòä ¢ç¢ëõâèäí. Ìàíà ïðîâèíöä àëäð ¢¢ëä³÷ Ìàî Öçå Äóí ò´ðš ºàðñìí",- ãèš äåëåãàöèí ºàðäà÷ êåëâ.
Âëàäèâîñòîê áàëºñíä áîëñí ýêîíîìèêèí ôîðóìä Êèòäèí ºàðäà÷ Ñè Öçèíüïèí áîëí ²ð³ñ³í Ïðåçèäåíò Âëàäèìèð Ïóòèí ꢢíäâð ê庳ä ìàíà îðí-íóòãóäûí í´êöëòèã öààðàíäíü áàòðóëš ã¢¢ä¢ëš éîâíà. Òåã³ä áèäí àëòí öàãò Ýëñò¢ð èðñí á³³í³âèäí. Õàëüìã óëñò áèäí êèòä óëñèí ñîéëûã ¢ç¢ëõ³ð á³³í³âèäí, ìàíà õîéð îðí-íóòãèí îþòíð äåëåãàöñàð ñîëüëöš áàñ ñîéëûã, òóóšèã, êåëèã óëì ñ³³í³ð ìåäš àâòõà ãèš ê¢íäò³ ãèè÷ ëàâëš êåëâ.
Òåð ìåò Êèòäèí Ëàí÷æîó áàëºñíà óíèâåðñèòåòä îäàõí 6 ñàðèí ñòàæèðîâêä îäàä èðñí õàëüìã îþòíð êèòä³ð êåë³ä, ÿºš òåíä ñóðñíà, êåë³í ÿºš áàéšóëñíà òóñêàð òîîëâðàðí õóâàëöâ. "Ýíä áèäí ó÷åáíèê³ð äàñëàâèäí, òåíä áîëõëà êèòä êåë áàãøíðëà, ³ìòíë³ ê¢¢íäš äàñõ êåðãò³ áîëâ, òåðíü ê¢íä þìí á³³š, òèèì áîëâ ÷èãí öóãíü äàñãäàä á³³â, ìàíà ìåäðëèã áàãøíð ´´ä³í³ð ¢íëäã áîëâ", - ãèš 3-÷ êóðñèí áàêàëàâðìóä ö³³ëºâð³í ´ãâ.

Ò¡ÐÂ²Í ªóíà