Óäë óãà ñóðºóëèí øèí šèë ýêëõ. Ýí ´äðì¢äò Ýëñòèí ëàâêñò áîëí áàçðò ýê-ýöêíð ꢢêä³í øêîëä áåëäš, êåðãò³ õóâö-õóíð, áàøìã, êàíöåëÿðñê ýä-òàâð õóëäš àâ÷àõèã ¢çš áîëõìí. Ýëñòèí ëàâêñò áîëí áàçðò øêîëä êåðãò³ öóã òîîò îëí á³³í³, ê¢í áîëºí òààñãäñí ýä-òàâð õóëäš àâ÷ ÷àäšàíà. Áîëâ áè÷êä¢äèí õóâö-õóíð, áàøìã éèð ¢íò³, òåã³ä íåã ñóðºóëü÷èã øêîëäíü áåëäõä áຠãèñíü àðâí ì蜺í àðñëœ êåðãò³. Êåìð ´ðê-á¢ëä õîéð-ºóðâí ñóðºóëü÷ á³³õë³, òåðíü ýê-ýöêä í³ðí ò´ð áîëíà. Õ³ðíü, ñ¢ë šèëì¢äò ñóðºóëü÷íðèã äåãòðì¢ä³ð òåòêëºí³ ò´ð õàºëãäñíà àøò ýê-ýöêíðò ýí êåðãò ì´œã³í ºàðºõ êåðã óãà áîëâ. Óðäíü áîëõëà ñóðºóëüä êåðãò³ äåãòðì¢ä õóëäš àâõèí ò´ë³ áຠáèø ì´œãí êåðãò³ áîëäã áèë³.
Ýí šèë ìàíà îòõí ê´â¢í øêîëä îðõìí, òåã³ä õîéð ñóðºóëü÷èã õóâöëõ êåðãò³ áîëšàíà. Îäàõí áèäí áàëºñíà ëàâêñ îðàä, êåðãò³ õóâö-õóíð õóëäš àââèäí. Òèèã³ä, íåã øàëâð 1300-1500 àðñëœ ê¢ðí³, öàºàí êèèëã 600 àðñëœãàð õóëäš àâ÷ áîëõìí. Ê´â¢äò ñåë³ä ´ìñõèí ò´ë³ õîéð-ºóðâí êèèëã êåðãò³ áîëõ, òåã³ä 1800 àðñëœ êåðãëãäš³í³. Øêîë áîëºí ꢢêä-ê´â¢ä ÿìàðàí ´œãò³ õóâö-õóíð ´ìñõèã éè뺚 áàòëíà, òåã³ä ìàäíä ê´ê ´œãò³ šèë³òê êåðãò³. Òåðíü 850 àðñëœ áîëíà. ѳí áàøìã ëàâêä 3-4 ì蜺í àðñëœ ê¢ðí³, áîëâ áèäí šèë áîëºí "Àëèñà" ãèäã áàøìã óéäã ìàñòåðñêîéä õóëäš àâíàâèäí. Êåëõä, ê´â¢äò êåðãò³ áàøìã ýíä 2 ì蜺í àðñëœ ê¢ðí³, òèèã÷ê³ä ýí ìàñòåðñêîéèí ýä-òàâð ñ³í ÷èíðò³, àðñ îëçëš êåãäí³. Çóíûí êåìä ꢢêäèí íóðºíü ´ñ³ä, ç³ðìñíü ìàõ á³ðí³, òåã³ä àâãóñò ñàðèí ÷èëã÷³ð õóâöëñíü äååð. Êàíöåëÿðñê ýä-òàâðèã áîëõëà ýðò³ñíü õóëäš àâ÷ áîëõìí. Èþíü-èþëü ñàðìóäò ëàâêñò ÷ååð¢ä óãà áîëíà, òåã³ä áè ýðò³ñíü êåðãò³ äåâòð, çóðëºíà àëüáîì áîëí íàíü ÷èãí òîîò õóëäš àâàä áåëäí³â.
dzðì ꢢêä óëñ ñóðºóëèí šèëèí ´ìí ´ðãíä õàì-õîøà á³³äã áàëºñäûí ëàâêñò ꢢêä³í õóâöëíà. Áèäí îäàõí Ðîñòîâ áàëºñ îðõëàðí áàñ òåíä á³³äã èê ëàâêä ê´â¢äò³í õóâö õóëäš àââèäí. Êåëõä, òåíä øêîëüí ÿàðì äàâóëãäíà, òåã³ä êèëâð³ð õóâö-õóíð õóëäš àâ÷ áîëšàíà. Ýëñòä 850 àðñëœ ê¢ðäã šèë³òêèã áè òåíä 390 àðñëœãàð õóëäš àââ. Òåã³ä àðº á³³õë³, èê áàëºñäûí ëàâêñò õóâö õóëäš àâñíü äååð áîëšàíà.
Áຠòåòêâðò³, îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëì¢äò, ê´äëìø óãà óëñò ꢢêä³í øêîëä áåëäõä õîéð äàì ê¢íä áîëäãíü íóóâ÷ áèø. Òåã³ä èèì ´ðê-á¢ëì¢äò ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí öóòõëœãèí ê´äë³÷íð šèë áîëºí ä´œã³í ê¢ðãš, "Øêîëä áåëäõä ä´œ áîëûé" ãèäã áóéí÷ ñåäêëèí êåðã-¢¢ëäâð á¢ðä³í³. Ðàéîäò áîëí õîòë áàëºñíä á³³äã ³ìòí áຠòåòêâðò³ ´ðê-á¢ëì¢äò õóâö-õóíðàð, êàíöåëÿðñê ýä-òàâðàð, ´ëã-ýä³ð ä´œ ê¢ðãäãíü ñ³í àâúÿñò òîõðâ. Áóéí÷ ñåêäëò³, ñåäâ³ðò³ àðºëà÷íð ÷èãí ýí êåðãò îðëöäãíü òåìäãò³. Àðºëà÷ Áåìáå Ìàêñèìîâ šèë áîëºí èèì ´ðê-á¢ëì¢äò äåì³í ê¢ðãš, ñóðºóëü÷íðò øêîëä êåðãò³ òîîò áåëãëí³. "Àëåêññòðîé" ãèäã òîñõëòûí êîìïàíü òàœº÷èí ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí öóòõëœëà í´êöš ¢¢ëäí³, ýäí ꢢêä-ê´â¢äò êîìïüþòåðí øèð³, êàíöåëÿðñê ýä-òàâð õóëäš àâëºíä äåì³í ê¢ðãí³.
Ýëñò áàëºñíà, Õàð ªàçðà áîëí Ëàãàíÿ ðàéîäûí 1-÷ êëàññò îðšàõ áè÷êä¢äò ÊÒÊ-Ð šèë áîëºí ðþêçàê áåëãëí³. Ýííü áàñ ´ðê-á¢ëä èê äåì áîëäãèã òåìäãëõ êåðãò³, þœãàä ãèõë³ íåã ðþêçàê áຠãèñíü ê¢ñäóíäóð ì蜺í àðñëœ ê¢ðí³.

Äîëàí šèë äàðàíäàí Öåëèíí ðàéîíà "Ñàéãà÷îíîê" àìðëºíà ëàãåðèí óëä ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äèí "Ëó÷ äîáðà" ãèäã ôåñòèâàëü á¢ðä³ãäš³í³. Ýí êåðã-¢¢ëäâð ðàéîíà ãåìò³-øàëòãòà óëñèí îëíà îðãàíèçàöèí ñåäâ³ð³ð áîëí Öåëèíí ÐÌÎ-í àäìèíèñòðàöèí ä´œã³ð äàâóëãäâ. Àâãóñò ñàðèí 8-³ñ àâí 10 ê¢ðòë äàâñí äàðàíè ôåñòèâàëüä ò³â øàõó ꢢêí-ê´â¢í îðëöâ.
ªóðâí ´äðèí òóðøàðò áè÷êä¢ä ñïîðòèâí, áèëã-ýðäìèí ìàðºàñò îðëöš, öàãàí ñåðãìšò³º³ð äàâóëâ. Ðàéîíà ñóðºóëü-ýðäìèí, ñîéëûí, ñîöèàëüí õàðñëòûí ³œã¢äèí, ÄÞÑØ-í, áè÷êä¢äèí ¢¢ä³ëòèí áîëí ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí öóòõëœãóäûí ê´äë³÷íð ýäí³ ò´ë³ îëí ç¢ñí ñîíüí ìàðºà, º³³õ¢ë, ìàñòåð-êëàññ äàâóëâ. Ýí ´äðì¢äò êîìïëåêñí Öóòõëœãèí ìåäñåñòðà Òàòüÿíà Âåñåëåâà áè÷êä¢äèí ýð¢ë-ìåíä õàðâ.
Ðàéîíà ³ìòí³ ñîöèàëüí òåòêâðèí êîìïëåêñí Öóòõëœãèí ºàðäà÷èí ¢¢ëèã öàã çóóð äààšàõ Îëüãà Íàìèíîâàí êåëñ³ð, ðàéîíà àäìèíèñòðàö ýí ñåëã³ á¢ðä³ëºíä êåðãò³ ì´œã éèëºâ, ãåìò³-øàëòãòà óëñèí îëíà îðãàíèçàö áîëí àðºëà÷íð áàñ äåì³í ê¢ðãâ. Ðàéîíà öåðãëëòñ áàñ øóíìºàºàð îðëöš, áè÷êä¢äèí ò´ë³ ñîíüí ïðîãðàìì áåëäâ, ðàéîíà áîëüíèöèí ïåäèàòð Á.Êîêóåâà ꢢêä-ê´â¢äèí ýð¢ë-ìåíä øèíšëâ. Íèäí ÷èãí ýí ôåñòèâàëüä òàœº÷èí ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äèí ðåàáèëèòàöèí ꢢêä-ê´â¢ä áàñ îðëöñí áèë³, ýäí õîîðíäàí òàíüëäàä, öàãàí ñåðãìšò³º³ð äàâóëñìí.
Ôåñòèâàëèã áàéðèí òààëä ñåêñí êåìë³ Öåëèíí ÐÌÎ-í ñóðºóëü-ýðäìèí ³œãèí ºàðäà÷èí ¢¢ëèã öàã çóóð äààšàõ Èçîëüäà Äîáæàåâà, Òðîèöê ÑÌÎ-í òîëºà÷èí ¢¢ëèã öàã çóóð äààšàõ Ðîêñàíà Áóðâÿøîâà, ðàéîíà ãåìò³-øàëòãòà óëñèí îëíà îðãàíèçàöèí àõëà÷ Âàëåðèé Ðåøåòíèêîâ ñåëã³í ýêëñíë³ é´ð³º³ä, àìðëºíà êåì ñîíüí áîëõèã äóðäâ.

Èþëü ñàðèí ÷èëã÷³ð Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ øàëòãòà ê´â¢í Äàíèð Î÷èðîâëà õàðºñíà òóñêàð ìàíà ãàçåò 糜ãëñí áèë³. Òåð õàðºëòä áè÷êí ê´â¢í òàœº÷èí Òîëºà÷ä ýâð³ííü ¢¢ä³ëòèí òóñêàð, îëí ç¢ñí ìàðºàñò îðëöäãèí òóñêàð êåëš ´ãñí áèë³. Àðâòà Äàíèð çóðã çóðíà, ðîáîòîòåõíèê³ð ñîíüìñíà. Êåëõä, îäàõí "Ïðèîðèòåòû ðîñòà" ãèäã áàº÷óäûí ò´ñâñèí Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíä ýí¢í³ çóðã îíö ì´ð³º³ð òåìäãëãäñìí. ijê³ä ê´â¢í ãåìò³-øàëòãòà áè÷êä¢äèí äóíä ðîáîòîòåõíèê³ð áîëñí Öóã³ð³ñ³í ìàðºàíä äèèëâð á³ðñìí. Óäë óãà Äàíèð "Îðëåíîê" ãèäã Öóã³ð³ñ³í áè÷êä¢äèí öóòõëœä "Ðîáîòîáóì" ãèäã ôåñòèâàëüä áîëí íîìèí-äàìøëòûí êîíôåðåíöä îðëöõ. Ýí êåðã-¢¢ëäâðò šèð øàõó ꢢêí-ê´â¢í îðëöõìí, òåäí³ òîîä õàëüìã ê´â¢í Äàíèð.

Ýí šèëèí àâãóñòûí 10-ä Õîøóäà õóðëûí 200 šèëèí ´´íä íåð³äñí èê áàéð ²³äðõí³ îáëàñòèí Ðå÷íîå ñåë³íä áîëâ. Åâðîïä á³³õ õàìãèí êå糜ê áóääèéñê õóðëûí îí÷òà ´´íä íåð³äš êåãäñí áàéðèí êåðã-¢¢ëäâðò ²³äðõí³ îáëàñòèí ãóáåðíàòîð Àëåêñàíäð Æèëêèí áîëí Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ îðëöâ.
¥âðìšò³ ñ³³õí èê ñ¢ì Èšëèí ê´â³ä 1818 šèëä áîñõãäñìí. Õîéðäã÷ ²³äðõí³ Õàëüìã ïîëêèã òîëºàëš Íàïîëåîíà ³³ðì³ñ ò´ðñê³í õàðñ÷ àâñí áààòðìóäûí íåãíü áîëã÷ õàëüìã ç³³ñœ Ñåðåáäæàá Ò¢ìí³ ñåäâ³ð³ð áîëí øóíìºà îðëöëºòàºàð ýí ñ¢ðê³ èê õóðë áîñõãäñìí. 1812 šèëèí Ò´ðñê³í õàðñã÷ ä³³íä ç´ðãò³ êåâ³ð ä³³ëäš, ò´ðñêí ºàçðàí õàðñàä, õîðòûã ºàçðòíü ê¢ðãš äàðñí õàëüìã ä³³÷íðèí ñàíëä íåð³äš ñ¢ìèã áîñõñí áîëäã. Òåð ó÷ðàð îëí ³ìòí äóíä ñ¢ìèã Äèèëâðèí áóìá ãèš íåð³ääã áîëñíü ëàâòà þìí.
Õàëüìã êåëí ³ìòí ìåò ýí ñ¢ìíü 200 šèëèí òóðøàðò öàãèí öóã ê¢íä òîîòûã äàâš ºàðàä, ò´ð¢ö þìíä äàðãäñí óãà. Õàð ã´ð³ð Ñèâð¢ð òóóëºãäñí ³ìòí³ èòêëèí òåìäã áîëš, Èšëèí ê´â³ä, àëòí äååâð³í ´ðãš ê¢ë³ñìí. Áóðõäûíü, íîìòà ³ð¢í öààñèíü, øàšíà öóã òîîòûíü, øàšíà õóâðãóäûíü óãà êåñí áèéíü ³ìòí³ ³ð¢í ñåäêë³ð áîëí ê¢í áîëºíà êèë³ñí áîëš, òåäí³ àðº ÷èäë³ð áîñõãäñí ñ¢ì öàãèí ê¢íä òîîòûã, ³ìòí³ õàð ñàíàòà ÷èê áèø ¢¢ëäâðèã äààš ºàðàä, 200 šèëä³í õàëüìã óëñèí áóéñøãî êèøãèíü ¢ç¢ëš á³³ñìí.
Öàã óðàëàí éîâàä, éîñí ñîëüãäàä, ³ìòí³ óõàíä ÷èãí õ¢âðëò îðàä, õàšºð éîâäëûí àøèíü óóðóëõ êåì èðâ. Õîøóäà õóðë ôåäåðàëüí ÷èíðò³ áóìáñèí òîîä îðš, øèíðëò êåãäš ÿñãäâ. ²ð³ñ³í ìåš³ õàðëºíä çàëó-ç´ðã³ðí îí÷ðñí ìàíà ´âêíð çóóºàä šèëì¢äò äàðàíè ¢éíðò³í ¢ëã¢ð áîëòõà, îìãèíü ´ñêòõ³, ãèš òîñõñí õóðë èèã³ä îäà øèíð¢ëãäñí á³³äëä³í íààðàí èðñí îëí õàëüìãóäàí òîñ÷ àââ.
200 šèë³ òóóšä ýííü îí÷ëã÷ ÷èíðò³ éîâäë áîëšàíà. Õóðëìóäûã óãà êåš, øàšèã áóéñàõàð ñåäñí öàãàñ àâí èèì èê ì´ðã¢ëì¢ä ýíä êåãä³ä óãà á³³ñìí. Îäà ýíä ä³êí³ñ íîì óìøãäš, Ìàíçøðèí ãåã³í³ ìàíäë òîñõãäš, èê ì´ðã¢ëì¢ä áîëâ. Àâãóñòûí 5-ñ àâí (ìàäí óðäíü áè÷ñ³ð) ýíä ì´ðã¢ëì¢ä ýêëâ. Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷åí ¢ðâð³ð îí÷òà ´´íä îðëöõàð Ýíòêãèí ºàçðò á³³õ èêè êå糜ê õóðëûí ãåëœã¢ä èðñìí. Íåð òóóðñí Òàøè Ëõóíïî ãèäã òåð õóðëûí ãåëœã¢ä èê ì´ðã¢ëì¢ä áîëí øàšíà éîñðõëûã ê¢ö³â. Øèíð¢ëãäš ÿñãäñí õóðëä èèì ¢¢ëäâð ê¢ö³ëºí íåã ¢ë¢ èê ÷èíðò³ áîëí ³ð¢í éîâäë áîëñíü ëàâòà.
Äèèëâðèí õóðëûí ´´ð áîëñí èê êîíöåðò ê´ãšìèí îí÷ëã÷ ³ð¢í é´ð³ë áîëš ýí ´äð õ³ë³ãäâ. Ýíäðê ¢éèí ³ìòí ´âêíðò³í äó-áè躳í, ê´ãšì³í íåð³äâ. Áóðõí Áàãøèí íîìòà çàëüâðëºàð áàéðèí êîíöåðò ýêëâ. À. Öåáåêîâèí íåðò³ Ãîñóäàðñòâåíí õîð áîëí ýí õîðèí ñîëèñò Ëèš Ãîðÿåâ òåð íîìèã ïàëè êåë³ð ñîœñõš äóóëñíü éèð ñîíüí áîëâ. Õàëüìãèí õàìöó èê îðêåñòð ê´ãšìèíü òàòñí íåã ¢ë¢ ´ðãìšò³ áîëâ. Îðêåñòðèí õàíüä Õàëüìãèí Êåëí-óëñèí îðêåñòð, Ýëñòèí 1-÷ òîéãòà èñêóññòâèí áè÷êä¢äèí øêîëûí îðêåñòð, Öàºàí Àìíà èñêóññòâèí øêîëûí îðêåñòð îðñèíü íåãä¢ëš, õàìöóëš, ê´ãšìèã íè躳ð îëíä ìåä¢ëš Õàëüìã Òàœº÷èí èñêóññòâèí à÷òà ¢¢ëä³÷ Ñàâð Êàòàåâ ýäíèã ºàðäš, óðàëàí ê´òëâ. Òàœº÷èí èñêóññòâèí à÷òà ¢¢ëä³÷ Îëüãà Ñåðäþêîâà ºàðäšàõ Ãîñóäàðñòâåíí õîð ÷èãí íèèò³ äóóíà àéñàðí òåœãð¢ð ´ðãš äóóëñíü îíüã àâëàä á³³â.
Õàëüìãèí àêàäåìè÷åñê äó-áèèºèí "Áàìá öåöã" àíñàìáëèí ýðäì öóãëðñí óëñò èê ñåðãìš ¢¢ä³â. 1812 šèë³ ç´ðãò³ ä³³÷íðèí ñàíëä íåð³äãäñí áè íåã ¢ë¢ ³ìòí³ îíüãèã àâëâ. ²ð³ñ³í à÷òà àðòèñò Âàëåðèé Ýðäíèåâ ºàðäšàõ êîëëåêòèâ êååðìš áîëäã íàíü ÷èãí êåñã áè ýí ´äð ¢ç¢ëâ.
²³äðõí³ îáëàñòèí ãóáåðíàòîð Àëåêñàíäð Æèëêèí öóãëðñí óëñèã îí÷òà ´´íë³ é´ð³â. Ò´ðñê³í õàðñã÷ ä³³íä ³ì³í ³ðâëëãî ä³³ëäñí õîéð êåëí óëñèí áàò èíüãëëòèí òåìäã áîëñí õóðëûí ´´íèí ÷èíðèã òåìäãë³ä, ãóáåðíàòîð õ´ðäã÷ çóí šèëä áóðõí-øàšíà ´ìí³ñ êåãäñí íîîëäàíä õóðë áàñ êåñã ò¢ðìøãë³ õàðºš, õ³ë³âð óãà ¢ëäñèíü òîäëâ. Áîëâ ¢íí þìí þóíä ÷èãí äàðãääãîã öàã ìåä¢ë³ä, õàšºð òîîò óóðóëãäàä, èòêëèí ãåðë øèí³ñ ãåðëòñìí. Ýí îí÷òà éîâäëä îðëöšàõäàí áàéðòà á³³í³â. Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Ìàðàòîâè÷ä, íààðàí èðš ì´ðã¢ë êåñí ãåëœã¢äò, áèëã-ýðäì³í ¢ç¢ëñí àðòèñòíðò èê õàíëòàí ´ðãš³í³â. Ìàíäë òîñõñí ãåëœã¢ä õóðëûã øèí³ñ ³ð¢ñë³ä, øèí šèðºë òåð¢íä ´ãâ. Ýí éîâäë öóã ìàäíä ÷èê ñåäêëèí öàºàí õààëº äóðäšàíà. Ìàíà ´âêíð ìàäíà êåš³õ òîîòûã ¢çš áàéðëšàäã áîëõ. Þœãàä ãèõë³, áèäí öóã óëñèí àìóëœãèí ò´ë³ ýí êåðãèã êåš³í³âèäí", - ãèš Àëåêñàíäð Àëåêñàíäðîâè÷ ¢ã³í ò´ãñ³â.

Õàëüìãò ê´ãšì÷ Áààòð Áîðìàíäæèåâèí íåðí òåìäãò³. Áààòð Óáóøèåâè÷ ºàíöõí ÁຠÖîîõðò áèø òàœº÷ä íåð ºàðñí ê¢í. Ýâð³ ê¢ö³ìšò³ ¢¢ëäâð³ðí îëí äóíä òîîìñð ýçëñìí. Áèëãò "Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí à÷òà ê´äë³÷", "ÐÊ-í ê¢íäò³ èðãí", "Öàºàí Àìíà ê¢íäò³ á³³ðí ê¢í" ãèäã íåð 碢í³. Ýí "Šàœºð" äóóëäã áèëãò³. "Äóóëâðìóä Šàœºðèí ¢éíðèí ºàçðò" ãèäã êåëìð÷íðèí íàðò-äåëê³í ôåñòèâàëüä îðëöàä, òåð¢í³ ëàóðåàò áîëñìí.
2014 šèëä ¡ñòèí ðàéîíà Öàºàí Àìí ñåë³íä Õàëüìã Òàœº÷àð êàçíà÷åéñòâèí ôåäåðàëüí Çàëâðèí ñåäâ³ð³ð áèëãò³ ê´ãšì÷ Áààòð Áîðìàíäæèåâèí 75 íàñíè ´´íä áîëí ¢¢ä³ëòèí 55 šèëèí ´´íä íåð³äñí ñ³³õí áàéð áîëëà. Ýëñò³ñ äååð çààãäñí Çàëâðèí ºàðäà÷íð, ýí¢í³ ìåäëä á³³õ ðàéîíà ³œãèí ýë÷íð, ø¢ëã÷íð, ê´ãšì÷íð áîëí íàíü ÷èãí óëñ Áààòð Óáóøèåâè÷èã õàëóíàð é´ð³º³ä, áèëã-ýðäìèíü øèøëœ òåìäãëë³.

Õàëüìã òåëå¢çëèí æóðíàëèñò, òàœº÷èí ꢢêä óëñèí "Èíüãë³í" ãèäã íèèö³í³ ãåø¢í, îëí ¢ðò³ ýê Ñâåòëàíà Àäæèåâà îëíà á³³äë-šèðºëä øóíìºàºàð îðëöš, õàëüìã óëñèí àâúÿñ õàäºëëºíä áîëì ò³âö³í îðóëš éîâíà. Ýí áààõí áåð ä´ðâí ¢ðíä³í ÷èê ñóðºìš ´ã÷, ãåðèí ÷èìã áîëš éîñòà õàëüìã áåðèí ¢ëã¢ð³ð îëí ç¢ñí ¢¢ë á³ðí³, ºóéðèí áîëí ìàõíà 碢ò³ õîò-õîë áåëäõä³í äóðòà. Áèäí îäàõí ýí¢íë³ õàðºàä, á³³äë-šèðºëèííü òóñêàð ꢢíäâèäí,
Áèéíü Ñâåòëàíà Ýëñò áàëºñíä ºàðñìí. Ýê-ýöêíü Ïðèþòíà ðàéîíà ¡ëä÷í³ ºàçðà óëñ áîëíà. Áîëâ äîëàòàäíü ýöêíü çåòêðë³ õàðºàä áàº-䢢âð íàñíäàí ñ³³º³í õ³³õë³, ꢢêèã íàºö ýã÷íü áèé òàëàí àâñìí. Òåã³ä ꢢêí øêîëä Ñàðïàí ðàéîíà Àðøàí Çåëìí ñåë³íä îäàä, òåíä 9-÷ êëàññ ê¢ðòë ñóðâ. Íàºö ýã÷íü Ðàèñà Ìàöàêîâíà ꢢêíä ÷èê ñóðºìš ´ã÷, ýâð³ííü õîéð ¢ðíë³ ³äë Ñâåòëàíàã ´ê³ðëš, òààëóëš ´ñêñìí.
- Øêîëä àìðëºíà êåì ýêëõë³ áè Ïðèþòíà ðàéîíà Ìàíö ñåë³íä á³³äã ýýš òàëàí îääã áèë³â. Ñÿõëÿ Äæàêóåâíà Áþð÷èåâà íàñí-šèðºëèííü õààëºä ä³³í³ áîëí òóóâðèí ê¢÷ð çîâëœãèã äààš ºàðñí, õàëüìã êåëíä³í õàðó, ´âêíðèííü àâúÿñ-çàœøàë ñ³³í³ð ìåääã, ºàðòàí ýâò³, äàëà ¢ã óãà áîëâ ÷èãí à÷íð-çååíðò³í öàíü óãà ýœêð ýýš áèë³. Áè÷êí³ñí àâí ýýšì íàíä ¢¢ë á³ðäã, ¢êð ñààõ, äîòð óºàõ-÷àíõ, õàëüìã ö³ áîëºõ áîëí íàíü ÷èãí ýðäì äàñõâ. Äîëàòàäàí áè ýýš³í äàõàä, ãåðèí îëí ç¢ñí ê´äëìø êåäã áèë³â, òåã³ä áè÷êí³ñí àâí äàññí-ìåäñí ìåäðëì ýíäð íàíä ýâð³ííü ´ðê-á¢ë³í á³ðõä, ꢢêäò³í ñóðºìš ´ãõä òóñòà áîëšàíà, - ãèš Ñâåòëàíà ýýš³í á¢ë³í³ð òîäëíà.

Èþëü ñàðèí 27-ä Õàëüìã Òàœº÷óð ²ð³ñ³í íóì õàðâëºíà ñïîðòûí ôåäåðàöèí ïðåçèäåíò Âëàäèìèð Åøååâ èðñí áèë³. Â.Åøååâ - 1988 šèëèí Îëèìïèàäûí ê¢ðë ì´œãí³ ïðèç¸ð, 1987 šèëèí íàðò-äåëê³í ÷åìïèîí, 1982 šèëèí Åâðîïèí ÷åìïèîí áîëí 1988 šèëèí Åâðîïèí ÷åìïèîíàòûí öàºàí ì´œãí³ ïðèç¸ð. Òåð¢íë³ õàìäàí êëàññè÷åñê íóì õàðâëºíà ²ð³ñ³í áàº÷óäûí õàìöó êîìàíäûí àõ òðåíåð Çîðèãòî Ìàíõàíîâ áîëí ²ð³ñ³í õàìöó êîìàíäûí çåð-çåâ÷ ϸòð Òóðóíèí èðöõ³â.

Îäàõí Ýëñò áàëºñíà 9-÷ ìèêðîðàéîíä øèí³ñ òîñõãäšàõ 52-÷ òîéãòà îëí äàâõð ãåðèí ´´ð òîñõëòûí, ê´ëãí-ê¢÷í³ áîëí õààëºèí ýäë-àõóí ìèíèñòðèí íåãäã÷ äàðóê Íàòàëüÿ Îøëàíîâà ïîäðÿäí îðãàíèçàöëà - "ÑòðîéÈíâåñò" ÎÎÎ-í ýë÷íðë³ (òîñõšàõ îðãàíèçàö "Áåòîíèíâåñò") ê´äëìø÷ ñåëâëö³ äàâóëâ. Õàðºëòûí éîâóäò ýäí îáúåêòèã øèíšëš õ³ë³â, òîñõëòûí-ìîíòàæí ê´äëìøèí çóðàã ê¢ö³ëºí³ òóñê ò´ð³ð ꢢíäâ. Ýíäð ïàòüðìóäûí òåðçì¢äíü óãëš ò³âãäñí á³³í³, ãåðèí äîòàêèíü øàëäš øèðäš³í³, äîòðê èíæåíåðí ñåòüì¢ä îðóëš ýäëâðò îëçëõä áåëäš³í³.

Õàëüìãèí ïðèñòàâìóä "Ýëèñòàâîäîêàíàë" ÌÓÏ-èí ê´äë³÷íðèí ò´ë³ šàëâèíü íåêš àââ. Çàðºèí ïðèñòàâìóäûí ê¢ö³ñí ê´äëìøèí àøàð "Ýëèñòàâîäîêàíàë" ÌÓÏ-èí ê´äë³÷íð šàëâèí ´ð³í àâ÷ ÷àäâ. Îíö ê¢ö³ã÷ êåðã-¢¢ë³ð çàðºèí ïðèñòàâìóäûí ðàéîäûí õîîðíäê ³œã ïðåäïðèÿòèã òåòêãäã áàíêóð òîãòàâð èëã³ñí áîëäã. Òîãòàâðàñ èøò³ ïðåäïðèÿòèí òîîöàíà òîéãò á³³ñí ì´œãèã á³ðš àâñìí. Òèèã³ä óò òîîäàí 7 ñàé àðñëœ á³ðš àâàä, ³ìòí³ šàëâèí ´ðèíü ´ãâ. Ýí šèëèí çóðºàí ñàðèí ýðãöä òàœº÷ä ¢¢ëääã ²ð³ñ³í ÔÑÑÏ-í Çàëëòûí ê´äë³÷íð ïðåäïðèÿòüì¢ä³ñ óò òîîäàí 15, 5 ñàé àðñëœãà šàëâèí ´ðèã íåêš àâàä, ³ìòíä êåñã ñàðà šàëâèíü ´ãâ.

Øèäð Õàëüìã Òàœº÷àð ¢¢ëääã ñîöèàëüí äààòõëºíà ñàœãèí ðåãèîíàëüí ³œãä ïðîèçâîäñòâä øàðõ-øàâ àâñí óëñò øèøëœ ê´ëãí-ê¢÷ á³ð¢ëš ´ãâ. Ýí ´äð ä´ðâí ê¢í "Ëàäà-Ãðàíòà" òàìºòà ê´ëãí³ ò¢ëê¢ð àââ. Ñàðïàí, Ê´ò÷íð³ áîëí Ãîðîäîâèêîâñê ðàéîäò áîëí Ýëñòä á³³äã óëñò ÔÑÑ-èí ðåãèîíàëüí ³œãèí ºàðäà÷ ×èíãèç Èâàíîâ áàéðèí á³³äëä øèí ê´ëãí³ ò¢ëê¢ð á³ð¢ëš ´ã³ä, ýäí³ñ ºóðâíü äààòõëºíà ñàœãèí õàëõàð ºóðâäã÷ ìàøè àâ÷àíà ãèâ.