Эн сарин чилгчір Вневедомственн харулын кґдлічнр сін ґдрин байран темдглљіні. Мана кґвўн Нимін Сергей іірміс бууљ ирсні хґґн эн цергллтд 12 љилдін кґдлв. Кґдлмшин халхар даалєвр кўціљ йовад, эн зеткрлі харєад, кўнд шав авсна ашт єучн хойр настадан ачта амрлєнд єарв.

Заһлма бичкн болвчн,
Бийин өмнд шову тәвдго,
Заамуд цөөкн болвчн
Бийин өмнд кү келүлдго, – гидг үг бәәнә. Эннь – Заамудын магтал. Зәрм заамудахн “төөлг”, зәрмснь “һолта очр” гидг тамһта. Заамуда өлгцнь – көк, цаһан хойр.
Заамуд яста күмс Хальмг Таңһчд олн биш. Тууҗ болн этнографин дегртмүдт эднә туск зәңг-медә хәәхлә, олддгнь – цөөкн. Эндр бидн Заамудын туск медәг цуглулад таанрт медүлхәр бәәнәвидн.

Өөрд-хальмг улс – дәәч улс мөн. Суут Богд Чиңгс-хаана цергин кесг болад олн орн-нутг дәәлҗ дорацулсмн. Бат-хааг дахад, Зүн Европин һазриг эврә алвт болһсмн. Чиңгс-хаана ач Хулагуг дахад Хазлбаш (Персия) һазрт бәәдг улсиг дорацулсмн. Ассасин холваг чигн мана өвкнр диилҗ. ХVII зун җилин эклцәр мана өвкнр Иҗл мөрнд нүүҗ ирсн цагас авн олн дәәнд орлцсмн. Тиим дәәч улс цаг үй дахад олн зүсн зер-зевтә бәәсмн. Хамгин сән, дәәнд кергтә зер-зевин туск «Җаңһр»-т келгднә.

Крым тоха арлд бііх «Артек» цутхлњд хулєн (ноябрь) cарин 3-д Цугірісін «Ик завср» («Большая перемена») марєана финал болв. Энд диилічнрин болн єоллгч мґрі авсн арвтнриг йґрів. Эн марєан орн-нутгин президентин «Ірісі – кўн болєнд цуг эв-арє ґгдг орн-нутг» гидг платформин ул деер бўрдігдљіні.

Мана Хальмг Таңһчин тууҗд Хар-Даһна Басңгин нерн (Басан Бадьминович Городовиков) онц орм эзлҗәнә. Одахн мана алдр нертә инрлын әмдрлин тускар нег соньн йовдлын тускар соңслав. Эн домг болсн йовдлын тускар түүнә нег элгн келҗ өгсмн. Нарт-делкән Хойрдгч дәәнә чилгчд мана цергин нертә командириг бух церглә хамдан Европас Манҗ нутгур (ода Китдын ар-зүн үзг) йовулсмн.

Хальмгин хотл балєснд роллердром тосхљахин туск зіњг урднь єарла. Ода эн обьект ўкр сарин 15-д эдлврт орхмн гиљ Элст балєсна єардврин барин цергллт зіњглљіні. Шидр тосхлтын эн талвњд Элст балєсна єардврин толєач Дмитрий Трапезников кґдлмшч сўўр кев. Тосхлтын кґдлмш яєљ кегдљіхинь, юн кегдід угаєинь толєач бўрткљ хілів. Тосхлт тґгсхдін ґґрдхлі, энд бає кемљіті архитектурн тоот углљ тівгдхмн.

Иим нертієір Н. Пальмовин нерті Келн-улсин музейд соньн керг-ўўлдвр давв. «Музей сґґєір» («Ночь музеев») гидг Цугірісін керг-ўўлдврин кемљінд тернь болв. Улсин негдлтин байрла ирлцўлљ тернь ноябрин 3-д болв. Ґрўн 10 часас авн 21 час кўртл музейин кґдлічнр эвріннь хілієічнрін эрдм-билгин делкілі таньлдулв.

«Гиичлўллєні эрдмчнр» («Мастера гостеприимства») гидг Цугірісн марєан мана орн-нутгт давсн љилин ўкр сарин 13-д эклсн билі. Љилин туршарт марєана кесг девсњгин йовудт хамгин гиичлўлгч седклті улсиг йилєлхір зґвір ик кґдлмш кегдв. Марєан «Ірісі – цуг арєин нутг» гидг президентск платформин ул деер эн марєан бўрдігдлі. Хальмг Тањєчин сойлын болн зуульчллєна министерствин ах специалист Александр Базыров марєанд кўцімљті кевір орлцв.

Шидр Ірісін правительствин зааврас ишті тањєчин эрўл-менд харлєна бўрдіцсин тґлі дікід 12 шишлњ кґлгн йилєгдв. Ford, УАЗ болн ГАЗ тамєта кґлгір тўргн туслмљин болн аюлын медицині тањєчин тґв, Лаганя, Яшалтан, Городовиковск, Бає Дґрвді болн Ўстин райодын эмнлєс теткгдв. Шишлњ кґлгн-кўчні тўлкўриг Хальмг Тањєчин эрўл-менд харлєна министрин негдгч дарук Динкин Галина бірўлљ ґгв.

Пандемий эклсніс авн мана тањєчд 9656 кўн коронавирусар гемтв гиљ Хальмг Тањєчин эрўл-менд харлєна министерств зіњглв. Сўл хонгт дікід 97 кўўнд эн гем илдкгдв. Сўл цагт ґдр болєн зу шаху кўн эн хальдврта гемір гемтід бііні, терўніс ишті тедні то арвн мињєнд кўрч йовна.