Сталинградын дәәлдлән (1942-ч җилин така сарин 2-с авн 1943-ч җилин лу сарин 2 күртл) күмн-улсин тууҗд хамгин ик гидг бәәр-бәрлдә болснь маһд уга. Шишлң то-дигәр терүнә йовудт хойр таласнь 2 сай һар күн әмнәсн хаһцсмн. Эндр Сталинградын дәәлдәнд советск цергүд немш-фашистнрин цергүдиг хамх цоксн Өдр болҗ темдглгдҗәнә.

О ссыльном детстве рассказал Наран, у него есть старший брат Джиргал. В школу они не ходят. Мать, числившаяся на швейной фабрике, была надомницей: шила наволочки; отец, вернувшийся с фронта, почти все время находился в больницах и госпитале после четырех ранений. Работал на заводе в две смены, учился заочно в радиотехникуме. Это ближний круг маленького рассказчика. Место действия в повести – Новосибирск. Послевоенный хронотоп явлен через приметы: пятиэтажные дома, построенные пленными немецкими солдатами, фронтовики-инвалиды, полуголодное существование с очередями за мукой, чувство постоянного, еще не осознанного и непонятного страха, передававшегося братьям от матери.

Мини төрскн селән Аршан Булгт Ностан Церн йир тоомсрта күн бәәсмн. Бидн теднә өрк-бүлтә хамдан нег уульнцд бәәдг биләвидн. Нег дәкҗ, кирцхд арвн шаху җил хооран, төрскнүрн ирәд, би Ностан Цернә эрүл-мендинь медхәр терүн тал золһҗ ирләв. Тиигхд Церн Очирович 75-та бәәсмн. Мини ирснд өвгн икәр байрлад, бәәсн хот-хооларн намаг тооһад, ямаран бәәсәрм соньмсад, кесгтән күүндвидн.

Кўнд-кўчр, аврлт уга Тґрскін харсгч Алдр дііні љилмўд маднас цаг ирвіс холљад йовна, тиим болв чигн терўг мартљ болшго, яєад гихлі мана тањєчин ґрк-бўл болєн тер діінд ўрдін, эцкін, элгн-садан, ахнран-эгчнрін геесмн. Кесг арвад мињєн хальмг салдс фронтд залу-зґргтієір діілдљ йовсмн. Хґр єар хальмг салдс Советск Союзин Геройин ґґдін нер зўўсмн.

Җил хооран Хальмг Таңһчд маш һундлта йовдл болсмн. Мана ах номт, Хальмг ик сурһулин хальмг утх-зокъялын тиңкмин ачта багш, хальмг үндсни сойл, тууҗ, бичг делгрүләч Бадмин Андра таралңгин һазрур залрв. Кедү җилин туршарт хальмг кел-бичгиг, утх-зокъялыг, амн үгин зөөриг судлсн Андра-багш үйәс үйдән эврәннь гүн медрлән, ухан-тоолвран, улмҗллан үлдәҗ йовсмн. Өдгә цагт баахн наста эрдмтнр эн улмҗллан цааранднь делгрүлҗәнә.

Слово «был» порою приобретает грустный оттенок. Все когда-то заканчивается. Уходит эпоха и вместе с ней люди, бывшие частью её истории.

Хальмг теегт Советин йос тогталһнд болн келн-улсин автономь бүрдәлһнд зөвтә тәвцән орулсн улсин нерд таңһчин тууҗд орҗ, олн әмтнә санлд мөңкинд хадһлгдхнь лавта. Таңһчд олна болн государственн үүлдәчнр Бадма Гаряевич болн Адгэ Сангаджиевна Майоровихнә нерднь темдгтә. Олн улс ода чигн эдниг сәәнәр тодлна. Бадма Гаряевич Майоров – гражданск дәәнә, партин болн күч-көлснә ветеран (1900-1989), энүнә аваль Адгэ Сангаджиевна – партин болн күч-көлснә ветеран (1900-1990). Энҗл эдн төрҗ һарсна 120 җилин өөн күцв.

Хальмгин театральн искусствд «ленинградцнр» нертієір орсн артистнрин негнь Сергей Яшкулов болљана. Хальмг театрин тііз деер олн імтндін тодлгдсн кесг дўр тогтасн, олна љирєлд шунљ орлцљ йовсн эн ўўлдіч мадн дундан ода кўртл йовсн болхла, эн сард 80 љилі ґґнін темдглх біісмн.

Ик кезәнәһәс авн бурхн-шаҗн хальмг улсин җирһлд онц орм эзлнә. Советин йосна цагт хурлмуд күүчәд тарасн билә. Дәкәд хальмгуд Сталинә эрк шиллһнлә харһад, Сиврүр күчәр нүүлһгдлә, болв мана аав-ээҗнр кедү түрү-зүдү үзв чигн ицлән геелго, олн бурхдтан шүтәд, мөргәд, зальврҗ йовсмн. Эн сүзгч седклән үйәс үйд күргәд йовсна ашт чигн эндрк хальмг һазрт шинәс шар шаҗна ном делгрәд, хурлмуд, бодь суврһуд босхгдад, кесг әмтнә ухан-седклд байр-бахмҗ үүдҗәнә.

Туурмљин болн санлын љилд Хальмгин хііврин отрядмудын орлцачнр ўўлдврін улм шунмєадулв. Шидр эдн зґргті хойр летчикин нериг илдкљ, Шатта селінд мемориальн самбрт бичўлв.