Êåñã çóí šèë õîîðàí øàð øàšíà ñ¢çãòí áîëñíàñ àâí ´âêíðìèäí Çóóºèí Àëòí Äååâðò ê¢ð³ä ì´ðãäã áèë³. Èê öîëòà ãåëœã¢ä öóºàð ò´âäèí Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëä ñóð÷àñìí. ¥äã³ öàãèí õàëüìã ìàíšíð áàñ òåíä ñóðºóëü ñóðöõàíà. Õàëüìãóä, áóðÿòíð, ìëìóä, òóâèíöð, ò´âäíð äóíä ÷èãí Äðåïóíã Ãîìàíãä ñóðñí ãåëœã¢äèã äàœãèí èê ãèäã³ð ê¢íäëäã áèë³. Øèäð òåíä³ñ èê öîëòà áàãø Õóòãò Êàäçî õ¢â뺳í çàëðš èðâ. Ýí èê êèèä³ñ áàãøíð èðñíü - éèð ñ³í éîâäë áîëšàíà.

Ìàé ñàðèí íåã øèíë³ õàâðèí áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ áàéðèí ´äðë³ Õàëüìãò åâ³ëò³ éîâäë áîëâ. Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä Íîºàí ijðêèí ìàíäë ýêë³ä òîñõãäâ. Ýí ´äðèí ´ð¢íè ì´ðã¢ëä Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ îðëöâ. Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëàñ èðš, ìàíäë òîñõšàõ ãåëœã¢äò Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å ìåíäèí ¢ã êåëš öóãëðñí óëñèã ê¢÷-ê´ëñí³ áàéðëà é´ð³â.

Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ì äàâñí šèëä ñîíüí íåã ò´ñâ ýêëñìí. Ñîíüí áîëñí äååð³í òåðíü èê ÷èíðò³ ò´ñâ áîëšàíà. Õàëüìã êåë³ð ³ìòí áàºàð ꢢíääã áîëñí öàãò ýííü íåã ¢ë¢ áà÷ì ÷èíðò³ áîëšàíà. Ò´ðñêí êåëí³ áîëí áóääèçìèí óë-ñ¢¢ðèã äàñëºíà êóðñìóä äàâñí šèëä ò¢ð¢í áîëš êåãäë³. Îëí áàº÷óä áîëí íàñíü ºó÷íä ´´ðäš éîâõ çàëóñ áîëí ꢢêä óëñ òèèãõä îëàðí èðš õàëüìã êåë³í äàñëà. Êåñãíü êóðñèí õ´´í ø¢¢âð ´ã³ä, ã¢í áîëí áàò ìåäðë àâñíü ì´ð³ëãäë³.

Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëûí ãåëœã¢ä šèë áîëºí ²ð³ñ³ä èðš, øàšíà îëí êåðã-¢¢ëäâð ê¢ö³í³. Éîâëºí áîëºíäàí ýäí Õàëüìãò èðëºíü ñ³í àâúÿñò òîõðâ. Ýí šèë èê òîîìñðòà õóðëûí ãåëœã¢ä àïðåëèí 15-ä ²ð³ñ³ä èðâ. Êõàäæîê Òóëêó ðèíïî÷å, ãåâø-õàðìá Äæàìïà Äîíäóï òîëºàëš èðñí äåëåãàö ìàíà îðí-íóòãò õîéð äîëàí õîíãò á³³õìí. Ýâð³ííü ãèè÷ë뺳í ýäí Ñàíêò-Ïåòåðáóðãàñ ýêëâ. Õàëüìãò ýäí àïðåëèí 24-ä èðš³í³.

Ìàðò ñàðèí 15-ä Ãîðîäîâèêîâñê áàëºñíä îðñ õàí Íèêîëàé II ê´â¢í öåñàðåâè÷ Àëåêñåéèí íåð á³³ðí ïðàâîñëàâí ÷îíšä ´ãëºí³ áàéðòà-áàõòà øàšíà êåðã-¢¢ëäâð áîëâ. Òèèì êåâ³ð ÷îíšèã ³ð¢ñëëºí³ ¢¢ëäâðèã ÷èãí ýíä Ýëñòèí áîëí Õàëüìãèí àðõèåïèñêîï Þñòèíèàí áîëí Ýëñò³ñ, Ñòàâðîïîëÿñ, òàëäàí ðåãèîíàñ èðñí øàšíà èê öîëòà óëñ
ê¢ö³â.

Îäàõí Ýëñòä "Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ì" ãèäã Öóòõëœ õóðëä Õàëüìãèí øàší ëàì, ²ð³ñ³ä, Ìëä, ÑÍÃ-í îðí-íóòãóäò Áîãä ãåã³í Äàëà ëàìèí ê¢íäò³ ýë÷ Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å òàœº÷èí æóðíàëèñòíðë³ õàðºàä ꢢíäâ. Øàší ëàì ò¢ð¢ë³ä õàëüìã óëñèã Öàºàí Ñàðèí áàéðëà ³ð¢í ñåäêë³ñí é´ð³º³ä, õ´â-êèøã äóðäâ.

Ôåâðàëèí 9-ä "Õàëüìã Òàœº÷" ãèäã ÐÈÀ-í ¢ðâð³ð õîë Øðè-Ëàíêàºàñ èðñí ëàìíð æóðíàëèñòíðë³ õàðºš, òîîëâðàðí õóâàëöâ. - Ê¢íäò³ ãèè÷íð ìàíà òàë "Áèëãèí Äàëà" ãèäã íèèö³í³ ¢ðâð³ð èðš. Øðè-Ëàíêà áîëí Õàëüìã Òàœº÷ õîîðíä êåñã àðâàä šèëèí çàëºëäàí á³³í³. Äåëê³ä íåð òóóðñí "Ðàìàÿíà" ýïîñèí õàìãèí á¢ðí-á¢òí áè÷ìð õàëüìã êåëíä õàäºëãäñí á³³š. 1850-÷ šèëì¢äò Öåéëîíä õàëüìã ãåëœ Áààçà Áàãø îäàä èðñìí, òåð öàãàñ íààðàí Øðè-Ëàíêàëà õàëüìã ëàìíð áàò çàëºëäà á³ðš³ñìí, - ãèš õàëüìã áóääèñòíðèí ýë÷, áຠíàñòà íîìò Ãåííàäèé Êîðíååâ ö³³ëºâð ´ãâ.

Ìîñêâàä áîëñí Ðîæäåñòâåíñê óìøëºíä õàëüìã äåëåãàö îðëöâ. Ýëñòèí áîëí Õàëüìãèí àðõèåïèñêîï Þñòèíèàí äåëåãàöèã òîëºàëâ. "1917 - 2017. Çóí šèëèí àø" èèì íåðò³º³ð ýí šèë Íàðò-äåëê³í ðîæäåñòâåíñê óìøëºí äàââ. Îðñ ïðàâîñëàâí ÷îíšèí ýí ñåäâ³ðèã ÐÔ-í Ïðåçèäåíòèí àäìèíèñòðàö áîëí Ìîñêâàí ïðàâèòåëüñòâ ä´œíš, êåðã-¢¢ëäâð äàâóëãäíà. Íè-ýâ³ð á³³ëºí³ áîëí øàãøàâäûí ñóðºìšèí ò´ðì¢ä³ð ðîæäåñòâåíñê óìøëºíä ´ðãí ꢢíäâð áîëíà. Ýí šèë ÿíâàðèí 27 ê¢ðòë áîëñí óìøëºíà éîâóäò êåñã êîíôåðåíö, "ò´ãðã øèð³", ïðåçåíòàö, ìàñòåð-êëàññìóä äàâóëãäâ.

Êàëà÷àêðà íîìèí ö³³ëºâðò îðëöñí îëí óëñ èê ÷èíðò³ 糜ã ñîœñâ. Êàëà÷àêðàã òîâ÷ëñí ÿíâàðèí 14-ä áîëñí íîìä îðõàð èðñí óëñëà õàðºàä, êåñí ꢢíäâðò³í Äàëà ëàìèí ãåã³í çóí íàñíàñ ¢ë¢ íàñ 碢õ³ð á³³õèí òóñêàð êåëâ. "Òàäí íàíä óò íàñ 碢ëºí³ ïóäæà ãèäã ì´ðã¢ë íåð³äâò, - ãèš Äàëà ëàìèí ãåã³í êåëâ. - Àðâí ì蜺 ºàð šèë á³³òõ³ ãèš òàäí çàëüâðâò. Áîëâ òèèì á³³äë ó÷ðõíü ìàºä. Òåð áèéíü íàíä îðäã 碢äí³ ò³³ëâðèíü áîëí íàíü ÷èãí îí÷òà òåìäã¢äèã øèíšë³ä á³³õë³, áè ýí îð÷ëœä çóóíàñ ¢ë¢ šèë, êåëõ³ñ, 113 šèë á³³õ áîëšàíàâ. Òåðíü éèð ñ³í áîëõ áèë³. Òåã³ä áè çóí íàñíä ê¢ðõâ, ãèš áè èòêš³í³â. Òåã³ä öóã òàäí ýð¢ë-ìåíä, õ´â-êèøãò³ á³³òí. Áè÷³ çîâòí".

Äîðä ¡çãèí Êèòä óñí õàãñàä, êåìš³íü äîðà îðñí öàãò óñíà íåã òîãòàëä Áóðõí Áàãøèí ä¢ðò³ áóìá îëäâ. Õàìãèí ò¢ð¢íêñíü áîëš ñîíüí ýí îëâðèã á³³ðí óëñ ¢çâ. Ýí éîâäëûí òóñêàð Ñèíõóà 糜ãëëºí³ àãåíòñòâ áè÷ñèíü ³ìòí³ îíüãò òóñâ. Ò¢ð¢ë³ä óñíàñ Áóðõíà òîëºà ¢çãäš, äàðóíü áóìáèã á¢êëäíü ³ìòí ¢çâ. Îäà íîìòíð áîëí àðõåîëîãóä ýí éîâäëàð ñîíüìñš, øèíšëëòèí ê´äëìø êåš³í³. Íîìòíðèí òîîëâðàð, ýí áóìáèã êåç³í³, Ìèí ãèäã èìïåðàòîðìóä Êèòäèã çàëšàñí öàãò, êåñí á³³š. Éèðèí ¢ã³ð êåëõë³, êåç³œê ³ð¢í ýí áóìá 350 šèë õîîðàí öóòõãäñí áîëšàíà. Áóðõí Áàãøèí ä¢ð òèèã³ä ´äã³ öàãà óëñò ¢çãäš èðâ. Óñíà òîãòàëûí éîðàëä Áóðõí Áàãøèí ä¢ðèí ê´ë äîðíü êåç³íê õóðë á³³äã áîëõ ãèš íîìòíð òààâð êåš³í³. Òåð¢ãèíü ìåäõ³ð ´äã³ öàãà îáîðóäîâàíü îëçëš, ã¢í õ³³âð êåõ³ð á³³í³.