Õàëüìã óëñèí šèðºëä õ´ðí òàâí šèë õîîðàí îí÷òà íåã éîâäë ó÷ðëà. Àìåðèêä ò´ðñí, Ò´âäò øàšíà ñóðºóëü ñóðñí ëàì 1992 šèëä òàœº÷èí áóääèñòíðèí Íèèö³í³ õîéðäã÷ êîíôåðåíöä Õàëüìãèí øàší ëàìèí ¢¢ëä ñóœºãäâ. Áຠíàñòà ëàì óðäíü èê öîëòà ëàìèí õ¢âëºí áîëšàõèíü õ´´ííü ìåäãäâ.

Èþíèí 13-ä Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å òàœº÷èí æóðíàëèñòíðë³ õàðºâ. ²ð³ñ³ä, Ìëä, ÑÍÃ-í îðí-íóòãóäò Äàëà ëàìèí ãåã³í³ ê¢íäò³ ýë÷, Õàëüìãèí øàší ëàì èèì ñ³í öàãëà - ¡ð Ñàðèí áàéðëà òàœº÷ä èðš áàéðèí ¢¢ëäâðò îðëöšàõäàí ñåäêëèí ñ³³õí ¢¢ì³ò³ á³³õ³í ìåä¢ëâ. Öóãëðñí æóðíàëèñòíðèã ¡ð Ñàðèí áàéðëà é´ð³â.

Õàëüìãèí ³ð¢í íåã îðìíü ªàíö óëàñí ìîäí óðºšàõ á³³ðí. Êåç³í³ Ïóðäàø ãåëœ Ò´âäèí ºàçðàñ àâ÷ èðš ñóóëºñí ìîäí òåã äóíä 䢜ã³í³. Êåç³í³ñ àâí íààðàí ³ìòí èðš, ì´ðãš, á³ðö á³ðš éîâñìí. Ñ¢ë öàãò ýí ³ð¢í ìîäíà ´´ð í³³ìí ñóâðºí áîñõãäàä, éîñíäàí ì´ðã¢ë êåäã á³³ðí áîëâ. Õàëüìãèí øàší ëàì ýí á³³ðíä ñóâðºñ ò³âãäñí áàéðèí êåìë³ íààðàí šèë áîëºí èðš ì´ðã¢ë êåš, îëàðí öóãëðšàõ êåðãò³ ãèš êåëñí áèë³. Òèèã³ä òåð öàãàñ íààðàí ¡ð Ñàðèí ´äðèí íåãíä ýíä èê ì´ðã¢ë êåãääã áîëâ.

Õàëüìã Òàœº÷ä Áóðõí Áàãøèí ¢¢ëäâðë³ çàëºëäàòà ºóðâí ³ð¢í êåðãò íåð³äñí áàéð ´ðãìšèí á³³äëä òåìäãëãäâ. ¥ð¢í ýðò³ñ àâí Öóòõëœ õóðëóð éîâš éîâõ óëñ ¢çãäâ. Êåñãíü åâ³ëò³ ýí ´äð íåã ´äð³ öåð àââ. Èê çóíü ´ð¢í éèñí ÷àñèí èê ì´ðã¢ëä ´ðê-á¢ë³ðí èðš îðëöâ. Áóðõí Áàãøèí íàðòà äåëê³ë³ ìåíäëñí, ãåã³ðëòèí õààëºä îðñí áîëí ïàðèíèðâàíà òàë çàëðš ºàðñí ºóðâí àëäð èê êåðãíü èèã³ä êåñã çóí šèë äàâñí áèéíü áóðõí-øàšíä ø¢òäã óëñèí õààëºèíü ãåðëòêš, àìóëœ-ìåíä šèðºëèí óðìäíü áîëšàíà.

Ìàíà Öóòõëœ õóðëä ¡ðñ Ñàðëà ÷èíðò³ êåðã-¢¢ëäâðì¢ä áîëõìí. Òåã³ä ´öêëä¢ð Ýëñòä "Êàëìûêèÿ" ÐÈÀ-í òàëâœä áîëñí äàðàíè áðèôèíãä ýí õóðëûí àäìèíèñòðàòîð, ãåëœ Ñàíàí, îðëöàä ýí ò´ð³ð æóðíàëèñòíðò ö³³ëºâð êåâ.

Ýí ò´ð³ð ò¢ð¢í ñòàòüÿ ýí¢í³ ´ìíê òîéãò áàðëãäëà. Îäà öààðàíäíü õ³³âð ê庳ä, Àäã ñåë³íä ³ìòíë³ õàðºñíà òóñêàð êåëš ´ã÷³í³âèäí. Èèã³ä Òàòüÿíà Ãèíäååâíà Øàâêèåâàí òîäëñàð, Îãëà Ö³³äð (Îãóëîâ Öÿäð) ãåëœ áîëñí äååð³í ýì÷ á³³ñíü ìåäãäâ. Ãåëœãèí öåðãëš³ñí õóðë Öàºàí Ñ´ã ãèäã á³³ðíä á³³ñìí. Òåðíü Öàºàí- Óñí ñ³ë³í³ñ õîë áèø áèë³. 30-÷ šèëì¢äèí ÷èëã÷³ð òåð¢ã öààæëà õàðºóëàä àëñí 糜ã á³³í³. Òåð öàãò õóðëûã òàðàºàä, òåð¢í³ ìîäûíü, íàíü ÷èãí ìàòåðèàëûã òàëäàí òîñõëòä îëçëš. ¥äìã áîëºäã ãåð ÷èãí òåð¢í³ñ òîñõãäñèã ³ìòí òîäëíà.

Áóðõí Áàãø ºóðâí èê ³ð¢í ¢¢ëäâð ê¢ö³ñí åâ³ëò³ ´äð ýí šèë èþíèí 9-ä èðëöâ. Òèèã÷ê³ä ¡ð Ñàðèí àðâí òàâíà ´äðë³ õà𺚠èðñíü éèð ñ³í áîëšàíà. Ìàíà òàœº÷ä ýííü Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâèí ç³ðëã³ð àìðëºíà ´äð ãèš çàðëãäâ. Òåã³ä ³ìòí ´ðê-
á¢ë³ðí õóðëä îäàä, ýí ´äð Áóðõí Áàãøòàí ì´ðãõ òààëòà áîëâ.

Áóðõí Áàãøèí íîìèí õàëõàð èê ìåäðëò³ ëàì, èê öîëòà íîìò Ñîïà ðèíïî÷å Õàëüìãò øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷åí ¢ðâð³ð èðâ. Ìàé ñàðèí 18-ä ²³äðõí¢ð Ìîñêâàºàñ íèñš èð³ä, Õóëõóòàä ñåë³íä öàã çóóð ³ìòíë³ ê¢¢íä³ä, ê¢íäò³ ëàì Ýëñòä èðâ. Ìàé ñàðèí 19-ä Ñîïà ðèíïî÷å Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷åëà õà𺚠ꢢíä³ä, äàðóíü Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä èðâ. Ýíä Áóðõí Áàãøèí èê ê´ø³ä ì´ðã³ä, õàäã òàòâ. Òåð ´äðèí áèéäíü ѳê¢ñí ñ¢ìä ÷èãí Ñîïà ðèíïî÷å îäâ.

Ìàé ñàðèí íåã øèí³ñ àâí Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä èðäã óëñèí òî õîëâàíä èêäâ. Ýíä Íîºàí ijðêèí ìàíäë ýêëš òîñõãäñí áèë³. Ýíòêãèí ºàçðàñ Äðåïóíã Ãîìàíã õóðëàñ èðñí ãåëœã¢äèí äåëåãàö øàšíà èê ÷èíðò³ áîëí ³ð¢í ¢¢ëäâðèã ê¢ö³â. Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷åí ¢ðâð³ð ²ð³ñ³ä èðñí ãåëœã¢ä áóðõí-øàšíä ø¢òäã óëñ á³³äã ðåñïóáëèê¢ä³ð áîëí áàëºñäàð éîâš, øàšíà íîìèã òàðõàš, øàšíà ã¢í ó÷ð-óòõèã ìàíäëûí áîëí íàíü ÷èãí éîñðõëûí ä´œã³ð ¢ç¢ëš éîâíà.

Áóðõí Áàãøèí Àëòí ñ¢ìä Íîºàí ijðêèí ìàíäë ýêëš òîñõãäšàñí êåìë³ ²ð³ñ³ä, Ìëä áîëí ÑÍÃ-í îðí-íóòãóäò Äàëà ëàìèí ê¢íäò³ ýë÷, Õàëüìãèí øàší ëàì Òýëî Òóëêó ðèíïî÷å òàœº÷ä èðš, ÷èíðò³ ýí øàšíà ¢¢ëäâðèã é´ð³ëèí ¢ã êåëš ñåêë³. Òåð ìåò ýí éîâäëëà èðëö¢ëš, øàšíä ø¢òäã îëí óëñëà õà𺚠íîì õ³³ðëâ. Íîìèí ö³³ëºâðò òàœº÷èí óëñàñ íàíü òàëäàí ºàçðàñ èðñí êåñã ê¢í îðëöâ.