Көтчнрә района Көк Булгт бәәдг аавинхнә арвна темдгтә гисн элчин негнь гвардин лейтенант Бадмин Боован Эрднь цергә туурмҗта хаалһар йовҗ,нерән туурулсн болдг. Әәдрхнә гимназиг хөрдгч җилмүдт төгсәсн Баһ Дөрвдә улусин медлд орҗасн Червлена әәмгин сурһулин түрүн һардач, багш Бадмин Боован өрк-бүлд 1912 җилд эн һарсн болдг. Һундхас, хам-хоша бәәдг Һашун Бурһстын күүкн Цаһаңк экнь көвүһән нилхднь өңгрхлә, Эрдниг бичкдүдин герт орулсмн. Эн кемд эцкнь Әәдрхнд сурчасмн,тегәд көвүг асрдг арһ уга бәәсмн. Бийнь сурһульта, гүн медрлтә Бадмин Боован Эрднь көвүнь эврә улстан олз- тусан күргтхә гиһәд ирлцңгү эрдмәр сурһуль сурһхар зүткв. Тегәд нәәмн классан төгсәсн көвүн Шарту балһсна юридическ техникумд орҗ сурв,зуг гемин уршгар сурһулян төгсәҗ чадсн уга. Эдгснә хөөн Эрднь багшлв,дарунь энүг цергт авв. 1937 җилин хөн сарас авн 1941 җилин ноха сар күртл эн Хол Дорд үзгт залһлдана әңгин һардачар церглв.

Нүр үгин ормд: Эн җил Төрскән харсгч Алдр дәәнд диилвр бәрсн өөнлә зерглҗ Батута күцц биш дунд сурһулин 110 җилин өөн бас темдглгдх зөвтә юмн.Эн ончта йовдлла ирлцҗ дәәч, улсин багш Бембин Лиҗиг тодлҗ,эн күүнә туурмҗта җирһлин тускар олнд медүлх седкл үүдв.Нег үлү энүнә ачнр- зеенр, җичнр-зеенчнр эднә аавнь Төрскнәннь төлә әмән әрвллго дәәлдҗ, Сталинградск бәәр бәрлдәнд йоста баатр кевәр әмнәсн хаһцсна тускар мартх зөв уга гиҗ сангдна. Шидр мана редакцд ирсн газетин умшач Арыла Антон Бембин Лиҗин аваль, энүнә һаһа Гүнгән Гиичәг бүләнәр тодлҗ, эднә бәәдл-җирһлин тускар тодрхаһар келҗ өгснь соньн болҗ медгдв.

Төрскән харсгч Алдр дәәнә ветеран, Социалистическ күч-көлснә Баатр Босхмҗин Антона нерн мана таңһчин тууҗд алтн үзгүдәр бичгдҗ, зөвтә орман эзлв. Баһ цагасн авн күч-көлснә хаалһан экләд, хортн дәврәд дән эклхлә төрскн һазр-усан немшнрәс харсад, тууврин зовлң дааҗ һарад, таңһчиннь делгрлтд ик тәвцән орулҗ үнн-чик седклтәһәр көдлсн Антон Колубаевичин җирһл болн үүлдвр олн-әмтнд үлгүр-үзмҗ болна.

1943 җилин зунар немш-фашистск цергүд Курск эргнд болсн догшн бәәр бәрлдәнд диилгдв. Түүнә хөөн фашистнр нарн суух үзг тал зулв. Хооран цухрҗ зулҗ йовсн хортна кесг әңг Брянск ө-шуһу модн заагт бултсмн. Тенд бәәсн туршулачнрас көлтә фашистнр икәр гидгәр һарутв. Зуни өдрмүд төгсхдән өөрдҗ йовла. Нег дәкҗ Фурмановин нертә туршулачнрин багин командир хальмг дәәч Селгкә Михаилыг штабур дуудулв.

Моһа сарин 4-д Әрәсән телеүзләр болдг «Время СВОих» соңсхврт цергә шишлң керг-үүлдврин ветеран нег һазра мана Евгений Тобомбаев орлцв. Терүнә йовудт баахн дәәч эврәннь болн күцәсн даалһврин тускар тодрхаһар телехәләһәчнрт келҗ өгв.

Хальмг баатр, СВО-н ветеран Чумуда Николай - Хальмг Таңһчин «Дәәч» төвин дамшач, Элст балһсна Хургин депутат, СВО-н ветеранмудын таңһчин негдлтин ахлач мөн. Николай Санджи-Горяевичиг таңһчд олн күн меднә, яһад гихлә Элстин болн райодын кесг сурһульмудт болн олна бүрдәцд харһлтс кеҗ цергә керг-үүлдврин давулна.

Мана таңһчд Социалистическ Күч-көлснә Баатрин цол зүүсн улсин ик зунь селәнә эдл-ахун халхд көдлҗ йовсн улс болна. Теднә негнь Хар Һазра района Ачнр селәнд һарсн, «Черноземельский» эдл-ахун ачта хөөч Лукшана Егор мөн. Шаңһа даалһвриг давулҗ күцәһәд, үнн-чик седклтәһәр көдләд, олнд үлгүр-үзмҗ болҗ йовсн хөөч Ленинә болн «Күндллһнә темдг» орденмүдәр ачлгдсмн, Социалистическ Күч-көлснә Баатрин, «Хөд өсклһнә эрдмч», «Хальмг Таңһчин селәнә эдл-ахун ачта көдләч» болн «Хальмг Таңһчин күндтә иргн» нер зүүсмн. Тер мет нертә хөөч СССР-ин Деед Советин депутатд суңһгдҗ, олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗ йовсмн.

Төрскән харсгч Алдр дәәнд бәрсн Диилврин 80 җилин өөнд таңһчин әмтн ик бичкн уга белдҗәнә. Яшалтан района Эсто-Алтайск дунд сурһулин сурһульчнр зургудын коллаж белдв. Көглтин Даван нер зүүҗәдг эн сурһульд «Орлята» гидг нертә баг үүлднә. Терүнд ордг күүкд-көвүд генерал-лейтенант Алексей Иванович Антоновд нерәдсн зургудын стенд белдв. Хальмгин һазриг сулдхлһнд орлцсн цергә үүлдәчнрин санлд нерәдәд, сурһульчнр тиим керг күцәв. Генерал Антонов дәәнә җилмүдт кесг дәәнә керг-үүлдвриг һардҗ йовсмн.

Цергә шишлң керг-үүлдвр болҗах һазрт Хальмгин кесг үрд дәәлдҗ йовна. Теднә тоод хойр икр көвүн йовна. Ефрейторин цол зүүҗәдг цергчнр Тесло болн Молния гидг дуудвртаһар дәәлдәнд орлцҗ йовна.

Әрәсән цергчнр Донбасст дәврлһән түргдүлҗ Курск мүҗиг чигн сулдхлһна кергән цааранднь давулҗана. Тиим кевәр мана цергин зөргтә дәәчнр Курск мүҗиг бүклднь өшәтнрәс цеврлһнә ик чинртә кергиг түргәр бүтәхәр зүткчәнә.