Ìàíà ýíäðê ãèè÷ - Õàëüìã ãîñóíèâåðñèòåòèí äîöåíò, ôèëîëîã íîìèí êàíäèäàò Ëþäìèëà Áàäìàåâíà ØÀÍÀÅÂÀ. ªàçàäûí êåëí³ áîëí õàìöó ëèíãâèñòèêèí êàôåäðò íîìò ê´äëš³í³. Ïåäàãîãè÷åñê ñóðºóëü-ýðäìèí áîëí áèîëîãèéèí ôàêóëüòåòä àíãëü êåë îþòíðò äàñõíà. Áຠöàãòàí Ýëñòèí 7-÷ òîéãòà øêîëûã ò´ãñ³ñí³ õ´´í ºàçàäûí êåëí³ Ïÿòèãîðñê ïåäàãîãè÷åñê èíñòèòóòä àíãëü êåëí³ áàãøèí ýðäì äàñš àâëà, ä³ê³ä õ³ð¢ ò´ðñêí øêîëäàí èð³ä ýíä àíãëü êåë ñóðºóëü÷íðò çààš éîâñìí.

¥äã³ öàãò ºóðâí ¢ðò³ ꢢêä ê¢í îëí ¢ðò³ä òîîëãäš, îëí äóíä ê¢íäëëº îëíà. Óðäíü áîëõëà õàëüìã ´ðê-á¢ë áîëºíä òàâàºàä-àðâàºàä ¢ðí á³³ñìí. ¡ñòèí ðàéîíà Áóóñðà Õóäã ãèäã ºàçðò, Áàðóí ñåë³íä á³³ñí Ãîíãîíîâèõí³ ´ðê-á¢ë òàâí ¢ðò³ áèë³. Ìèëüäà ꢢêí óóºí ¢ðí áèë³, òåã³ä áè÷êí³ñí àâí ýê-ýöêä³í í´êä áîëàä, àðäàñí äàõóëñí 䢢íð³í õ³ë³äìí. ij³í³ ´ìí ýê-ýöêíü ìàëûí õîøò ê´äëš éîâëà, òåã³ä ꢢêí çóã éèñò³ä³í øêîëä îðñìí. ªóðâí êëàññ ò´ãñ³õë³íü, ä³³íä ìîðäñí àâºèííü îðìä ꢢêèã õ´ õ³ð¢ëõì÷ ã躳ä, øêîëàñíü ºàðºâ. Õàëüìã óëñèã öààšëà õàðºóëàä, ò´ðñêí ºàçðàñíü õîë Ñèâð¢ð òóóñí öàãò Ìèëüäà àðâí çóðºàòà ãèšãò³ ꢢêí áèë³. Ýäí³ ´ðê-á¢ë Êðàñíîÿðñê êðàéèí Ïàðòèçàíñê ðàéîíà Ìàëîèìáèðñê ºàõà ´ñêäã ñîâõîçä òóñâ.

ßìàðàí ÷èãí êåëí-óëñò ¢ëã¢ð-¢çìš, áàõòõ ¢ëã¢ð áîëäã ³ìòí á³³äã. Òåäí³ äóíä õàëüìã êåë øèíšëëºí³ äåëãðëòä îí÷òà ò³âö³í îðóëš, Õàëüìãèí èê ñóðºóëèí, õàëüìã êåëí-áè÷ãèí áîëí äîðä ¢çã øèíšëëòèí èíñòèòóòûí, õàëüìã, ìë, àëòà êåë øèíšëäã íîìèí ïðîôåññîð, Ðîçà Ïþðâåíîâíà Õàð÷åâíèêîâàí íåðí ç´âò³ îðìàí ýçëí³.

Õàëüìã êåëí - ìàíà áàõìšòà ç´´ð, ìàíà êåëí-óëñèí ³ìí-êèøã. Äîðàñ ´ñ÷ éîâõ ¢éä ò´ðñêí êåë äàñõõ, áàò ìåäðë ´ãñí äååð³í, àâúÿñ-çàœøàëëà, ´âêíðèí òóóšëà òàíüëäóëëºí, ýäí³ êåë ´ð㚢ëëºí - õàëüìã êåëí³ áàãøíðèí ºîë ê¢ñë áîëí êåðã áîëšàíà. Ìàíà òàœº÷ä ìåäðë³í, áèëã-ýðäì³í ´ã÷, ¢íí-÷èê ñåäêëò³º³ð ê´äëìø³í ê¢ö³š³õ áàãøíð îëí á³³í³ ãèš êåëõ êåðãò³. Ýäí³ íåãíü - Õàëüìã Òàœº÷èí à÷òà áàãø Ãàëèíà Âàñèëüåâíà Âàñèëüåâà. Áàãø Ëàãàíÿ ðàéîíà Áåìáèí Òèìîôåéèí íåðò³ Šàëãà ñåë³í³ äóíäûí øêîëä ä´÷ øàõó šèëä³í ê´äëš³í³.

Àõ-ä¢ Èùèéèí Öàºàí Áåëã (×àõàíüáåëèêý) áîëí Îëí Áàéð (Óëèáàèýð) Êèòäèí Èëèí Ìë Ê¢ð³ Õóñìòà Õàð Óñí ãèäã ºàçðàñ èðš Õàëüìã Òàœº÷ä á³³ðøëñìí. Ò¢ð¢ë³ä 2005-÷ šèëèí ÷èëã÷³ð Îëí Áàéð èð³ä, Õàëüìã óíèâåðñèòåòä ñóðºóëü ñóðñí áèë³. Òàëûí êåë äàñõäàí ºàâøóí ê´â¢í äàðóíü îðñ êåë äàñàä àâ÷êâ. Àõ ñóðºóëü ò´ãñ³º³ä, ýí îðñ êåëí³ áîëí ëèòåðàòóðèí áàãøèí ýðäìò³ áîëâ. ¡ãò³-ꢢðò³, øóëóí-øóäðìã ê´â¢í äàðóíü ýíä îëí í³³šò³, ¢¢ðì¢äò³ áîëâ. Õàëüìã ꢢêíä ñåäêë³í ´ã³ä, ãåð áóóëºàä, ´ðê³í ´íä³ëºâ.

Êåç³í³ õàëüìã óëñ äîëàí-éèñí ¢é³í ìåääã á³³ñìí. Íàñí èð³ä ìåä³ðõ äóòì ýí öàãèí ³ìòí, áàº÷óä ÷èãí ýëãí-ñàäàí õ³³º³ä, äîðàñ ´ñ÷ éîâõ ¢ðí-ñàäíäàí êåí³õí³-ÿíàõíàºàí ìåä¢ëõ³ð ç¢òêí³. Ê´ò÷íð³ ðàéîíà Øàòòà ñåë³íä á³³äã Áàäìàåâ Íèìãð (Äîðš) øèäð ìàíà ãàçåòèí ðåäàêöä èð³ä áàñ ó÷ðàí êåëâ. Íèìãð Ýëüäàåâè÷ àâºèíü, Ëèäæèåâ Äîðš Ñàäáàåâè÷èã (Äîðš áàãøèã), ìåäš éîâñí óëñèã õ³³š³í³.

Áຠíàñíäàí áàãøèí ýðäì ø¢¢š àâàä, íàñí-šèðºë³í ñóðºóëü-ýðäìèí õàëõëà çàëºñí óëñèí íåãíü - ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí ñóðºóëü-ýðäìèí à÷òà ê´äë³÷, Õàëüìã Òàœº÷èí áîëí ²ð³ñ³í ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí Íèíà Íèêîëàåâíà Ãþíçèêîâà. Øêîëä îðõäíü ýêëö êëàññìóäò ýí¢ã áàãø Âåðà Ïåòðîâíà Öåáèêîâà ñóðºäã á³³ñìí. "Âåðà Ïåòðîâíà éèð ñ³³õí ºîëüøã çàœòà, áè÷êä¢äë³ ýýëò³ ê¢í áèë³. Ñåäêë òóññí áàãøì íàíä äàœãèí ¢ëã¢ð áîëäã áèë³, ìåë òèèãõä áàãø áîëõàð øèèäë³â. Òåã³ä øêîëàí
ò´ãñ³í, Õ.Êàíóêîâèí íåðò³ ïåäàãîãè÷åñê ó÷èëèùä îðëàâ", - ãèš ä´÷í šèëä³í ßøêóëèí ðàéîíà Öàºàí Óñí ñåë³í³ øêîëä ýêëö êëàññèí áàãøàð ê´äëš³õ Íèíà Ãþíçèêîâà êåëí³.