Ò´ðñê³í õàðñã÷ Àëäð ä³³í³ ´ìí õ´ ì´ñò³ä³í ´í÷ð³ä ¢ëäñí Ëèäà ꢢêèã ¢ðí óãà àâº-à⺠áåðãí õîéðíü àâàä ´ñêâ. Òåã³ä ýí ºàðëäñí ýê-ýöê³í ìåääãî áèë³, õ³ðíü, íåã ºàçðà ê´ãøäèí êåëñ³ð, ýäí Òåœ ºîëûí ýðãíä á³³ñí áîëíà. ¥í÷í Ëèäà Èâàíîâ Áàäìèí ꢢêí áîëàä ´ññí ì´í. Õ´´ò ýê-ýöêèí ºàðò ´ññí áèéíü ýí áèé³í õ´âò³ä òîîëäìí.

Øèäð ´ð¢í ê´äëìøò³í à亚 éîâàä íåã ñ³í í³³šë³ðí, Áàäìèí Ýðäíüë³, õàðºóâ. Ìàäí øèíêí áîñàä ê´äëìø¢ðí éîâš éîâõëà, Ýðäíü ê´äëìø³ñí õ³ðš éîâš. ¡¢ðì ò¢ðãí ä´œ ê¢ðãäã ýì÷³ð ê´äëí³. Êåç³í³ õàðºàä óãà áèäí çîãñàä êåñãò³í ꢢíäâèäí. Ýðäíü ýì÷ áîëàä ê¢¢í³ ýð¢ë-ìåíä õàðàä, ³ì àâðñíàñ íàíü îëí ñîíüí êåðã ê¢ö³í³.

Øèäð ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí Áóëºí Èëüäûêîâíà Áàëòûêîâà 95 šèë³ ´´í³í òåìäãëâ. ij³í³ šèëì¢äò îêîï ìàëòš, òðàêòîð çàëš, ò³ð³ óðºàš, ìàë ´ñêš éîâñí òûëûí âåòåðàíûã, îëí ¢ðò³ ýêèã Ýëñò áàëºñíà áîëí ñóðºóëü-ýðäìèí ìèíèñòåðñòâèí ºàðäâð èðš é´ð³â.
Íàðò äåëê³ äååð ê¢í áîëºí ýê³í ê¢íäëäã, òåâ÷äã. Ýê³ñ ´´ðõí ê¢í ºàçð äååð óãà. Êåç³ ÷èãí ¢ðí³ííü êåëñí òîîòûã ñîœñàä, ìåäñí - ÷àäñàðí ýâ- àðº îëš, ä´œ-í´êä áîëíà.

ßøêóëèí ðàéîí òîãòàä 60 šèë áîëâ. Ýí ºàçðà ³ìòí áè÷êí ò´ðñêí³ííü îí÷òà ´´íèã ´ðãìšò³º³ð òåìäãëõ³ð áåëäâð êåš³õíü ìàºä óãà. Áàñ ýí òóñò ýâð³ííü ò³âö³í îðóëšàõíü ýíòí ßøêóëèí ðàéîíà áèáëèîòåêèí ìåòîäè÷åñê ³œãèí çàëà÷ Äåë³ø Ñóõàåâà. Óðäíü ßøêóëèí ñåë³í³ 130 šèëèí ´´íä íåð³ä³ä, öóòõëœ ñåë³í³ííü òóñêàð áè÷ñí õàëüìã ø¢ëã÷íðèí áîëí ê´ãšì÷íðèí ø¢ëã¢ä áîëí äóä õóðàš, õóðàœºó áàðò áåëäñìí. Îäà áîëõëà òåð¢ã øèíð¢ë³ä, óëì ´ð㚢ë³ä, ßøêóëèí ðàéîíà ñåë³äèí òóñê áîëí ýí ºàçðà ³ìòíä íåð³äñí ø¢ëã¢äèí áîëí äóóäûí õóðàœºó áåëäš³í³. Òèèì ¢¢ä³âðì¢ä îëí á³³õèíü ìåäãäš³í³.

Äèãò³ 50 šèë õîîðàí, 1967 šèëä, Ýëñòä òåëå¢çëèí öóòõëœ òîñõãäàä ýäëâðò îðóëãäñìí. Òåð öàãàñ àâí òàœº÷èí óëñò Öóòõëœ òåëå¢çëèí 1-÷ ïðîãðàììèã áîëí Õàëüìã òåëå¢çëèí ñîœñõâðìóäûã õ³ë³äã àðº ó÷ðâ. Õàëüìã òåëå¢çëèí ò¢ð¢í ñîœñõâð Àëäð Îêòÿáðüñê ðåâîëþöèí 50 šèëèí ´´í óãòš, 1967 šèëèí íîÿáðü ñàðèí 5-ä ºàðñìí. Ò¢ð¢í äèêòîðìóä Àëëà Ýðäíèåâà áîëí Åâãåíèé Ëåáåäåâ îðñ êåë³ð ñîœñõâðìóä äàâóëäã áèë³. Äàðóíü õàëüìã êåë³ð ñîœñõâðìóä äàâóëõèí ò´ë³ä ò´ðñêí êåë³í ìåääã óëñ êåðãò³ áîëâ. Òåã³ä òàœº÷ä äèêòîðìóäûí ìàðºàí çàðëãäàä, õàëüìã êåëò³ óëñèã ø¢¢š àâñìí.

Øêîëä ñóð÷àºàä Òîìà ꢢêí ñóë öàãòàí îëí ç¢ñí äåãòðì¢ä óìøõäàí äóðòà á³³ñìí, íåã ¢ë¢ äåòåêòèâì¢ä ñîíüìñš óìøäìí. Ñèâðò òóóâðò éîâñí êåìä³í Àëòàéñê êðàéèí Òðîèöê ðàéîíà äóíäûí øêîëä ýêë³ä ñóðñí, õ´´ííü Ýëñò¢ð í¢¢š èð³ä, áàëºñíà 1-÷ òîéãòà øêîëä ñóðñí öàãòàí ÷èãí ýí ìåë äåãòðì¢äèí àðä îðàä, áèáëèîòåê³ñ ºàðäìí áèø. Ìåë òåð êåìä ÷èãí ýðê áèø þðèäè÷åñê èíñòèòóòä ñóðºóëü ñóð÷, ì´øêëºí³ ê´äëìø ê¢ö³õ øèèäâð àââ ÿºâ ýí. Òåð öàãò èèì èíñòèòóòä îðõä ç´â³ð šàœºðòà á³³ñìí, ê¢÷-ê´ëñí³ ñòàæ êåðãò³ áèë³, òåã³ä Òàìàðà øêîëûí õ´´í ýêë³ä ê´äëâ. Äàðóíü ø¢¢âð³í ñ³³í³ð ´ã³ä, šèðäã÷ šèëì¢äèí äóíäóðàð Õàðüêîâ áàëºñíà þðèäè÷åñê èíñòèòóòä îðš ñóðâ.

Ýýšì Ãàëèíà Èâàíîâíà Òðîôèìîâà (Ðîìàíîâà) 1941 šèëä ÁຠĴðâä³ óëóñèí Øåâíð ñåë³íä ò´ðš ºàðëà. 1943 šèëä õîéð íàñòàäàí ýêò³º³í, àõòàºàí áîëí ýã÷ò³º³í Àëòàéñê êðàéèí Ïàâëîâñê ðàéîíà Õàðüêîâî ñåë³íä òóññìí. Òèèãõä õàëüìã óëñèã öààšëà õàðºóëàä Ñèâð¢ð òóóëà. Òåíä ³ìòí äàëà çîâëœ ¢çñìí. ¥äã³ öàãò ÷èãí êåç³í³ áîëñí ºàøóòà éîâäëìóäûã ³ìòí ìàðòõø. Þœãàä ãèõë³ õàëüìã ´ðê-á¢ë áîëºí ãèëò³ òåíä ´´ðõí ýëãí-ñàäàí ãååñìí. Áè÷êä¢äèí ýê-ýöêíð äóíä ¢ðä³í ¢êë³ñ õàðñš àâõèí ò´ë³ ýâð³ áè÷êí õîòàí òåäíä³í ´ã³ä, ÷èäëíü ÷èë³ä, ñ³³º³í õ³³ñíü áຠáèø.

¥ðê-á¢ë òàðíà ãèñí éèð ºóíäëòà þìí. Ýí ñààìä õàìãèí ò¢ð¢íä ꢢêäíü çîâíà. Òàøð ç³ðì çàëóñ ãåðãíä³í ºàöàä, ¢ðíä³í í´êä áîëõàð ñåäõø. Òåã³ä ꢢêä óëñ çàðºèí ïðèñòàâàð äàìšóëàä, ꢢêäò³í àñðóëûí ì´œãèíü ê´´ëäí³. Ýëñòä á³³äã Ãåðåíçåë Íóðîâà ýäíä ä´œ áîëäã óëñèí íåãíü.

Ïðèþòíà ðàéîíà ¡ëä÷í ñåë³íä ä³³í³ áîëí ê¢÷-ê´ëñí³ âåòåðàí Àíäðåé Áàëåíîâè÷ Ëèäæèêîâèã öóºàð ìåäí³, ê¢íäëí³. Ýíòí îòã-³³ìãò³í õàìãèí íàñòà, ê¢íäò³ óëñèí íåãíü. Àíäðåé Áàëåíîâè÷èí áè÷êíäê áîëí óéí öàãíü ä³³í³ áîëí öààšëëºíà šèëì¢äò äàâñìí. Òåð ó÷ðàð ýí ýðò ýêë³ä ê´äëâ.

Õàëüìã óëñ é´ð³ë ò³âñí öàãòàí "çó íàñ íàñëš, çóí õàâð ¢çš, à÷íð-šè÷íðèííü êèøãò áàãòš éîâõèòí îëí äååäñ ´ðø³òõ³", ãèš êåëí³. Çó íàñ íàñëñí ê¢í êèøãò³, õ´âò³ áîëšàõíü ëàâòà. Çóí šèë - ýíòí ñ³³õí íàñí, îí÷òà áîëí òåìäãò³ ´´í, òåã³ä èèì íàñòà
ê¢í îëí ³ìòíä áàõìš áîëõ ç´âò³ ãèš ñàíãäíà. Ýëñò áàëºñíä á³³äã ýýš Íàäåæäà Êèðñàíîâíà Ó÷óðîâà (×åíèíîâà) ýíäð çó íàñ íàñëàä, îí÷òà ´´í³í òåìäãëš³í³. Óò šèðºëèí õààëºäàí áàéðëõ ÷èãí, çîâõ ÷èãí ñààì ¢ç³ä, êåñã ê¢÷ð-ê¢íäèã äààñí, äîëàí ¢ðíä³í ÷èê ñóðºìš ´ãñí ýýš ´´ðõí ýëãí-ñàäí, òàíüë-¢çë óëñ äóíä ê¢íäò³ áîëí òîîìñðòà ê¢í áîëšàíà.