Одахн мана тањєчд сурєулин йилєін сін музеймўдин марєана регионмудын девсњгин диилічнриг ачлв. Музеймўд, хорас эс гиљ булњгуд Тґрскін харсгч Алдр діінд Улан Іірмин селін болєна салдсмудын болн тылд кґдлљісн олн улсин єарєсн баатр йовдлын тускар келљ ґгх зґвті біісмн. Тиим «Тууљин санл» гидг нерті марєан-тґсвиг «Негдсн Ірісі» парть бўрдісмн.

Нег кўн ик герті билі, дотрнь ик беш біісмн. Болв ґрк-бўлнь ик биш – герин эзн болн авальнь. Ўвл ирхлі, герин эзн бешін мел тўлід бііљ, белдсн модан сарин эргцд шатаєад чиліні. Тўлдг модн уга, герт киитн. Тиигхлі, эн кўн модар кесн хаша-хаацан хамхлад, терўгір бешін тўлні. Хаша-хаац уга герт улм киитн болв. Эн герин єазак ора деер єарад, терўг хамхлад, бешін тўлні. Тернь шатад унтрхла, дотрк ора эклід хамхлна.

«Ґґрд-хальмгуд: XII-XIX зун љилмўд» гидг дегтрт (тўўрвічнрнь – номтнр А.Басхаев болн Р.Дякиева) «Зург зурлєна эрдм болн урн тосхлт» гидг соньн іњг бііні. Энўг мана умшачнрт медўлх санатавидн. Номтнрин бичсір, хальмгудт зург зурлєна эрдм болн скульптур келн-улсин урн тосхлтын зањшалын хўвнь біісмн. XVII зун љилмўдт ґґрд-хальмгуд Аблаин кит, Дархан-Дорљин кит (храм «Семь палат»), шиві Учуру-хан кит гидг эврі онцта, ґвірц урн тосхлтын бумбс ўўділі.

Емельян Пугачёвин єардврт болсн крестьянмудын бослт (1773- 1775 љ.љ.) намрар Зі єол (река Яик) деер эклсмн. Дарунь энтн орн-нутгин зґвір ик єазр (Урал, Приуралье, Поволжье) эзлсн болдг. Крестьянмудыг мухлаллєна йоснас сулдхлєн, теднд, хазгудт болн нань чигн улст єазр йилєљ ґглєн, тедні зґв харслєн эн бослтын єол кўслмўд билі.

Дііні цага олн дун эн ґдрмўдт соњсгдад бііні. Тедн дунд Расул Гамзатовин «Журавли» гидг дууг меддго кўн уга болх. Дууна айс эклід соњсгдснас авн імтн тагчгрљ, айст, ўгд авлгдљ, цаг зуур менрсн болна. Дууна кўчн тиим. Діінд імнісн хаєцсн 27 сай імтні санлыг мґњкрўлсн дун кені чигн седклд кўрні. Тґрскн єазран харљ ирсн тоєрун шовуд мет эн дун дікніс Диилврин эн љил маднур ирљ, тґрскніннь тґлі імін эс ірвлсн ґвкнриг дікніс уханд орулв.

Эн ўўміті цагла мадн цуєар гертін зальврад суунавидн: «хальдврта му гем ўсні ўзўрір давтха! Орчлњгин імті-кииті юмн амулњ-менд біітхі! Дала лам ут наста болтха! Ом мани падме хум!»

Хальмг Тањєчин социальн делгрлтин, кўч-кґлсні болн кґдлмшір тетклєні министерствин зіњглсір, моєа сарин эклціс авн мана тањєчд 5698 кўн кґдлмш олљ авхд дґњ болхиг сурв. Сўл кесн то-дигір мана тањєчд 5799 кўн кґдлмш уга улсин тоод бііні. Сўл љилмўдт імтн ґрк-бўлиннь тељіл икдўлхин, ґгъялљ авсн мґњгиг даахин тґлі ик балєсдт эс гиљ ар ўзгт біідг регионмудт кґдлљ йовхнь нуувч биш. Кесгнь ґрк-бўлірн чигн талдан єазрур нўўљ, тенд кґдлмш олљ авна.

Тўўмріс саглулхин тґлі
Хуучн Лифтс сольгдхмн
Зарєин шиидвриг цаглань кўціх кергті

Эрўл-менд харлєна кґдлічин Ґдр эн љил байрин хург угаєар давсн бийнь олн љилдін эн халхд кґдлљ йовх улсин ач-тус эрк биш темдглгдв гиљ келх кергті. Хальмг Тањєчин эрўл-менд харлєна министр Кикені Юрий селекторн селвлці давулљ, онлайн эв-арєар ўўрмўдін сін ґдрлі йґрів. COVID-19 гем учрад, цуг нарт делкід нірн біідл учрсн цагт мана тањєчин эрўл-менд харлєна кґдлічнр арє-чидлін агсад, кґдлмшін ниитієір кўцієід, гемті улст ґґдін чинрті сін эмнлє кўціљіні гиљ министр темдглв.

Шидр Ірісін Президент Владимир Путині зірлгіс ишті мана орн-нутгт хойр шин ґґдін ачлвр бўрдігдв, эннь Николай Пироговин нерті орден болн Крымск Лукан нерті медаль. Эдн хальдврта геміс хґрлєнд ач-тусан кўргсн, терўніс эдгіљ авлєна эв-арєс болн эм ўўдіљ єарєсн, гемтсн кўўні ім аврсн болн медицинск дґњ кўрглєиг бўрділєнд тівцін орулсн Ірісін болн єазадын орн-нутгудын эмнчрт болн сін дурар ўўлддг улст бірўлљ ґггдхмн. Николай Пирогов нерті орс эмч болн номт біісмн, эн цергі хирургий тогтасн болн анестезийин сурєуль бўрдісн кўн болна. Лука Крымский бас нерті орс болн советск хирург, номт билі.