2011-ч җилд ООН-а 65-ч сессин йовудт така сарин 30 – нарт-делкән иньгллтин Өдр гиҗ зарлгдсн билә. Эн өдр делкәд бәәдг олн келн-улс хоорндан ни-негн, үр-иньгин таалд бәәхин төлә батлгдсн болдг. Эндр делкәд амр биш цаг учрҗахас иштә Иньгллтин Өдр ончта, темдгтә ик чинр зүүҗәхнь лавта. Ик кезәнәс авн өдгә цаг күртл мана орн-нутг талдан нутгудын әмтнлә ни-негн бәәхәр даңгин зүткҗ йовдг.

Урҗ өдр Элстд 110-ч ОККД-н туурмҗин 80 өөнд нерәдсн мөртә йовлһнд орлцачнриг тосв. Керг-үүлдвр эклсн өмн хур асхад орв. Эннь сән йорта темдг гиҗ келдг. Тер бийнь балһсна төвд олн-әмтн хурв. Тууҗлгч йовлһна орлцачнриг күлән бәәҗ тууҗин номин доктор Уташ Очиров тәәз деер һарч 110-ч мөртә хальмг онц дивизин тускар тодрхаһар келҗ медүлв. Удл уга Ленинә нертә уульнцар барун үзгәс мөртә цергчнр аашснь үзгдв. Олн-әмтн альхан ташҗ эдниг тосв. Цергчнр һартан тугмуд бәрҗ, «Уралан!» гиҗ хәәкрҗ тәәзин өмн ирәд зогсв.

«Алдр теегин зөөр» гиҗ Әрәсән этнографическ музейд секгдсн һәәхүлиг нерәдҗ болхмн. Сойлын җирһлд эннь ончта орм эзлҗәнә. Санкт-Петербург балһснд така сарин 5-д секгдсн һәәхүл «Алдр теегин әмтн: бурятнр болн хальмгуд» (Народы Великой степи: буряты и калмыки») гиҗ нерәдгдв.

Таңһчин Росгвардин әңгүдт найн һар олн үртә өрк-бүлмүдин элчнр көдлнә. Тедн дунд олн үртә Довгановихнә баахн өрк-бүлиг зааҗ болхмн. Шидр давсн өрк-бүлин, дурна болн итклин Өдрлә эдниг элгн-саднь, өөрхн үүрмүднь болн хамдан көдлҗәдг улс йөрәв.

Хошуда хурл шаҗна болн тууҗин йоста нег зөөрнь болҗ тоолгдна. 2018-ч җилд эн хурлын 200 җилин өөн темдглгдлә. Әәдрхнә мүҗд бәәдг хурлд күрх седкл кенд чигн бәәнә.

Җил болһн така сарин хойрдгч нарн өдрлә мана орн-нутгт Заһсчин сән Өдр темдглнә. Эн өдрлә заһс аңнлһна халхар көдлдг улсиг йөрәнә. Сән Өдр угтҗ таңһчин селәнә эдл-ахун министерствин заһсна эдл-ахун үүлдврин әңгин ах мергҗлт Валерий Муджиков урдк җилин ашин болн эн халхин иргчин делгрүллһнә тускар келҗ өгв.

Бадан Борис Лидия хойр нег-негән дунд сурһульд сурчасн цагас авн меднә. Эдн Баһ Дөрвдә района Ханата селәнә дунд сурһулин интернатд таньлдв. Борисин эк-эцкнь Унһн Төөрәч бичкн селәнд малд көдлҗ йовсмн, Лидия болхла Зурһан селәнд өсәд-боссмн, тегәд эдн интернатд бәәҗ сурдг билә. Тер цагас авн җирн шаху җил давв, болв эндр күртл эдн баһ цагтан нег-негндән өгсн дуран әрүнәр хадһлҗ ниитә бәәнә.

Олн-əмтнə цецн ухан, шинҗллһн, мергн, хурц келн амн үгин зөөрт келгдсмн. Эдниг олн-əмтн зун җилмүдин туршарт үүдəҗ йовсмн, үйнр болһн эн урн үгиг улм-улм ясад, сəəхрүлəд йовсмн. Аң-адусна туск туульс əмтə-киитə юмсар дамҗулад күүнə му авъяс, дуту-дунд шалһна, сəн тоотинь магтна. Аңгуд күн кевтə күүнднə, нег-негндəн сүв-селвг өгнə, ухан-санаһарн хувалцна. Шинҗәнд бәәдг өөрд дунд аң-адусна туск туульс олн болн йир соньн болдмн. Тегәд бидн тана оньгт тод үзгәс буулһсн, теднә хадһлҗ үлдәсн амн-үгин зөөрлә тадниг таньлдулҗанавидн. «Аю көвүн» туулиг 1983-ч җилд Байнһол-моңһлын һазра Хэҗин селәнә 70 наста өвгн Ш.Пунцгас бичүлҗ авла.

Җил болһн мөчн сарин 27-д мана орн-нутгт баһчудын Өдр темдглнә.

Н. Пальмовин нертә Келн-улсин музейд соньн һәәхүл секгдв. Уңг-тохмарн зурачнр болҗах өрк-бүлин тускар, теднә үүдәгч үүлдврин тускар эн һәәхүл нааран ирсн улст келҗ өгчәнә. «Зурачнрин тохм: Зун җиләс зун җилд: 1937-2022 җилмүд» (Династия художников: Из века в век — 1937-2022) гиҗ һәәхүл нерәдгдҗәнә.