ìàðºàíà àø
Äàâñí äîëàí õîíãò Ýëñòä ²ð³ñ³í îþòíðèí äóíä À.È.Êèñåë¸âèí ñàíëä íåð³äãäñí áîêñàð ìàðºàí äàâóëãäâ. Ýí¢íä îðëöõàð 31 ðåãèîíà 59 âóçèí êîìàíäûí íåð õàðñõàð 118 ñïîðòñìåí èðâ. Ä´ðëä³í³ ñ¢¢ëœê ´äðò ñïîðòèâí áåëäâðèí ðåãèîíàëüí öóòõëœä 10 á³ðëä³í áîëâ.
Êåëõä, ä´ðëä³íä îðëöà÷íðèí äóíä ºàíöõí ꢢêí áèë³. Ýííü ßêóòÿñ èðñí Âèêòîðèÿ Ðîìàíîâà. ªàíöõí ꢢêí áîëàä, Âèêòîðèÿ íàðò-äåëê³í ÷åìïèîíàòä îðëöõ ç´â àââ.
49 êèèë ê¢ðòë ÷èœí¢ðèí êàòåãîðèí ñïîðòñìåíì¢ä äóíä Òàòàðñòàíà ñïîðòñìåí Øàìèëü Êîòëóáàåâ äèèëâð á³ðâ. Ýí Äàãåñòàíà ýë÷ Àìèíòàçà Áåêèøåâèã äèèëâ. 52 êèèë ê¢ðòë êàòåãîðüò ò¢ð¢í îðìä Õàëüìãèí áîêñ¸ð Áîãäàí Øèøêèí ºàðâ. ªóðâí ðàóíäûí éîâóäò, Ðåíàò Õàéðóëëèíë³ ä´ðëäš, Áîãäàí íàðò-äåëê³í ÷åìïèîíàòä éîâõ ç´â àââ. Àëòí ìåäàëèíü õàëüìã ñïîðòñìåíä Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ á³ð¢ëš ´ãâ.
Äàðóê ÷èœí¢ðèí êàòåãîðüò (56 êèèë), Òþìåíü áàëºñíàñ èðñí Äàìèð Õèêìàòóëëèí Ðîñòîâñê îáëàñòèí ýë÷ Ðîìàí Ïîäîïðèãîðàëà á³ðëä³ä ò¢ð¢í îðì ýçëâ. Îðåíáóðãèí ñïîðòñìåí Ãàáèë Ìàìåäîâ áàñ äèèëñìí. Ýíòí ×åëÿáèíñêèí ýë÷ Âèëüäàí Ìèíàñîâëà 60 šèðí êèèë ê¢ðòë êàòåãîðüò õàðºâ. Áàñ ýí êàòåãîðüò Õàëüìãèí ñïîðòñìåí Àðàø Àáóøèíîâ ê¢ðë ì´œãí ìåäàëü àââ.
64 êèèë ÷èœí¢ðò³ ñïîðòñìåíì¢äèí áàãä Õàíòû-Ìàíñèéñê àâòîíîìí îêðóãàñ èðñí Àëèñ Øàðèôîâ ×å÷íÿºàñ èðñí Áåñëàí Õàìçàåâëà ä´ðëäñìí. Á.Õàìçàåâ äèèëâ. 69 êèèëèí ÷èœí¢ðèí êàòåãîðüò Òàòàðñòàíà áîêñ¸ð Àêèì Íàáèóëëèí õîéðäã÷ îðì ýçëâ, ò¢ð¢í îðì ýçëñí Ìîñêâàí ñïîðòñìåí Ñåðãåé Ìàðãàðÿí íàðò-äåëê³í ä´ðëä³íä éîâõ.

é´ð³ë
Ìàðò ñàðèí 27-ä ìàíà îðí-íóòãò ²ð³ñ³í êåëí-óëñèí ãâàðäèí öåðãèí ¥äð òåìäãëí³. Ýí ñ³í ´äðë³ ñàëâðèí ê´äë³÷íðèã òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ é´ð³â. "Õàëüìã Òàœº÷àð á³³äã ²ð³ñ³í Ôåäåðàöèí êåëí-óëñèí ãâàðäèí öåðãèí ôåäåðàëüí öåðãëëòèí ³œãèí ê¢íäò³ ê´äë³÷íð! Òàíà ýðäìèí ñ³í ´äðë³ é´ð³š³í³â. Ýí áàéðèí ´äð - Ò´ðñê³í õàðñäã ýðäì ø¢¢š àâñí ç´ðãò³ óëñèí ñ³í ´äð. Òàäí ²ð³ñ³í öåðã÷íðèí òóóðìšòà àâúÿñèã õàäºëš öààðàíäíü äåëãð¢ëš³í³ò!
Òàäí ò¢ð¢í çåðãë³íä ¢¢ë òàòëºíëà áîëí òåððîðèçìë³ íîîëäšàíàò, öåðã³ äààëºâðàí íåðò³º³ð ê¢ö³š³í³ò. Òàäí îðí-íóòãèí èöãò³ ò¢øãíü áîëšàíàò, Ò´ðñê³í õàðñà÷íðèí òóóðìšòà àâúÿñèã öààðàíäíü äåëãð¢ëš³í³ò",- ãèš É´ð³ëèí áè÷ãò êåëãäš³í³.

Ìàðò ñàðèí 27-ä ìàíà îðí-íóòãò òåàòðèí íàðò-äåëê³í ¥äð òåìäãëí³. Ýí áàéðëà îëí ³ìòèã áîëí ñàëâðèí ê´äë³÷íðèã òàœº÷èí Òîëºà÷ Àëåêñåé Îðëîâ é´ð³â. "Òåàòð - áèëã-ýðäìèí íåã ³œãíü áîëñí äååð³í ´ð-´â÷ ñåäêëèí áîëí ¢¢ä³ëòèí óõàí-ñåäêë öóã äåëê³í ò´ë³ òàðõàíà. Îëí ³ìòèã ñîéëëà, òóóšëà òàíüëäóëš, àâúÿñ-á³ðöë³, çàœøàëëà áàò çàëºëäà õàäºëõ àðº ýí ´ãí³. Õàëüìã Òàœº÷èí ñîéëûí šèðºëä òåàòðàëüí èñêóññòâ èê òààñëò îëíà. Òåàòðèí ñåçîí áîëºí øèí íààäàð, òåð¢íä èê áèëãò³º³ð íààäñí øèí ä¢ðì¢ä³ð éèëºðí³. Øèí íààäí áîëºí ñîéëûí šèðºëèí îí÷òà éîâäëä õ¢âðš îëí ³ìòí³ îíüã ýçëí³. Òåã³ä ýíäðê áàéð ºàíöõí òåàòðèí ê´äë³÷íðèí áèø, áîëâ òåäí³ ¢¢ä³ëòèã ¢íëäã êåñã ³ìòí³ ñ³í ´äð áîëšàíà.
Òàœº÷èí òåàòðèí ¢¢ëä³÷íð óõàí-ñåðëèí áîëí øàãøàâäûí ¢íò³ òîîòûã õàäºëëºíä, òàðõàëëºíä áîëí ´ð㚢ëëºíä èê ò³âö³í îðóëšàíà, ¢¢ä³ã÷ ê´äëìø³ðí ìàäíä óðìä ´ãí³, áèëã-ýðäìë³ õàðºñíà õ´â-êèøã áîëí áàéð ¢¢ä³í³", - ãèš É´ð³ëèí áè÷ãò êåëãäš³í³.
Òåð ìåò òàœº÷èí Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí) Àõëà÷ Àíàòîëèé Êîçà÷êî áîëí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷ Èãîðü Çîòîâ, ²ð³ñ³í Îðí-íóòãèí Õ¢¢âèí äåïóòàòíð Ìàðèíà Ìóêàáåíîâà áîëí Áàòîð Àäó÷èåâ Öóãäåëê³í òåàòðèí ´äðë³ îëí ³ìòèã áîëí ñàëâðèí êîëëåêòèâñèã é´ð³š, øèí ê¢ö³ìš áîëí õ³ë³º³÷íðèí ñåäêë ýçëš éîâòí ãèš é´ð³â.

Ìàðò ñàðèí 27-ä òåàòðèí íàðò-äåëê³í ¥äð òåìäãëãäí³. Òåàòðèí íàðò-äåëê³í èíñòèòóòûí ñåäâ³ð³ð èèì áàéð òåìäãëõ áîëš øèèäãäñìí. ÞÍÅÑÊÎ-í ìåäëä 1948 šèë³ñ íààðàí ýí èíñòèòóò ¢¢ëäš³í³. Îëí ³ìòí áîëí ãîñóäàðñòâñ õîîðíäê çàëºëäàã òåàòðèí èñêóññòâèí ä´œã³ð óëì áàòëõ ê¢öëò³º³ð ýí îðãàíèçàö ¢¢ëäí³. 1961 šèëä ýäí³ íèë÷³ð òåàòðèí øèøëœ ´äð îëíà ëèòä áàòðñìí. Äàðóê 1962 šèë³ñ àâí ýêë³ä ýí ´äð òåìäãëäã áîëâ. Îäà áîëõëà, òåàòðèí ´äðèã 192 îðí-íóòãèí òåàòðìóäûí êîëëåêòèâñ áàéðèí á³³äëä òîñíà.

Ìàíà òàœº÷ä äàëà ò´ð á³³í³. Íåã ò´ðíü - ýíòí ò´ðñêí êåë³í äåëãð¢ëëºí. Áè÷êä¢ä, áàº÷óä ýâð³ êåë³í ìóóºàð ìåäí³. Òåã³ä ´äã³ öàãò òàœº÷ä ä³ê³ä ÷èãí êåëí-óëñèí øêîëìóä ñåêõ êåðãò³. ij³í³ öàãò õàëüìãóä òîñõñí ò´ìð õààëº Êèçëÿð áàëºñíà ê´ëãí-ê¢÷í³ çàëëòûí ìåäëä á³³í³, òåã³ä òåíä õàì-õîøà á³³õ ðåñïóáëèê¢äèí á³³ðí óëñ ê´äëí³. Òåð¢ã ²³äðõí³ ìåäëä îðóëñí áîëõëà, òåíä ìàíà òàœº÷èí, òåð òîîä Õàð ªàçðà ðàéîíà óëñ ê´äëõ áèë³. Ýíòí áàñ í³ðí ò´ð áîëšàíà.

Ñàäòà ê¢í - ñàëàòà ìîäí, ãèš õàëüìã ¢ëã¢ðò êåëãäí³. ¥ðê-á¢ë îëí ¢ðò³ áîëõëà, ꢢíä îëí ýëãí-ñàäí á³³õë³, òåð öàãò šèðºëèí õààëºä ó÷ðäã áàéð-çîâëœãèã äààõä àìð áîëíà. Ìàíà ýê Çîÿ Ó÷óðîâíà Áàëüäæèêîâà Ðîñòîâñê îáëàñòèí Êóòåéíèêîâñê ðàéîíä ´íð-´ñêëœ ´ðê-á¢ëä ò´ðš ºàðñìí. Ýöêíü Ó÷óð Êàðáóøåâ áîëí ýêíü Íàëüêà Áóð÷óñîâà ãåëœã³õí³ ³³ìã³ óëñ á³³ñìí. Ýäí³ ´ðê-á¢ëä í³³ìí ¢ðí á³³ñìí, ä´ðâí ê´â¢í áîëí ä´ðâí ꢢêí. Çîÿ ꢢêí óóºí Òàíÿ (Òèæíÿ) ꢢêí³ äàðó ºàðñìí, àðäàñí çóðºàí ä¢ äàõóëñìí. ij³í³ ´ìí ýäí³ ´ðê-á¢ë Öåëèíí ðàéîíà Áàº- ×îíñ ñåë³íä áèë³, õ´´ííü ýäí Ýëñò¢ð í¢¢š ºàðñìí. Õ´´ííü ýäí ×àºðò ñåë³íä ÷èãí á³³â.
ijí ýêëõë³, çàëó óëñ Ò´ðñêí ºàçð-óñàí õîðòíàñ ñóëäõõàð öåðãò ìîðäâ. Àðäíü ¢ëäñí ꢢêä óëñ áîëí ê´ãøä îêîï ìàëòàä, òûëä ê´äë³ä, Äèèëâðèí ´äðèã ´´ðä¢ëõèí ò´ë³ ò³âö³í îðóëâ. Ìàíà ààâ Ó÷óð Êàðáóøåâèã íàñòà ã躳ä, ä³³íä àâñí óãà, òåã³ä ýí ê´â¢äò³º³í áîëí Çîÿ ꢢêò³º³í îêîï ìàëòëºíà ê´äëìøò îðëöâ. 1943 šèëä Ñòàëèí³ çàêâðàð öóã õàëüìã óëñèã Ñèâð¢ð í¢¢ëºâ. Îëí ¢ðò³ ´ðê-á¢ëèí ãåð¢ð îðš èðñí ñàëäñìóä õîë õààëºä éîâóëšàíà, õîò-õîë, äóëàí õóâö-õóíð àâòí ãèš ãåðèí ýçíä ñåëâã ´ãâ. Òåã³ä ìàíà ààâ á¢ð¢ àëàä, äóëàí õóâö-õóíðàí áåëäš ÷àäâ. Áîëâ òåð áèéíü áè÷êí Øóðà ꢢêíü õààëºä ãåìí³ä, äàðóíü ´œãðâ.

Õàëüìã Òàœº÷èí Òîëºà÷ Óëñèí Õóðàëûí (Ïàðëàìåíòèí ) äåïóòàòíðò êåñí Äóóäâðèí òóñêàð ³ìòí ýâð³ óõàí-òîîëâðàðí õóâàëöšàíà.
×ÓÐÞÌÀ Îëüãà, ÌÊÄÎÓ-í 17-÷ áè÷êä¢äèí ñàäûí ñóðºìšëà÷:

Øèäð Ýëñòä òàœº÷èí ñîöèàëüí äåëãðëòèí, ê¢÷-ê´ëñí³ áîëí ê´äëìø³ð òåòêëºí³ ìèíèñòåðñòâèí êîëëåãèéèí ´ðãí ñ¢¢ð áîëâ. Ýí¢íä òàœº÷èí ïðàâèòåëüñòâèí Àõëà÷èí íåãäã÷ äàðóê Ñåðãåé Áàäìàåâ, ìèíèñòåðñòâñèí, âåäîìñòâñèí, ÐÌÎ-ñèí ñîöèàëüí êåðã-ò´ð³ð òîëºà÷èí äàðóêñ, ñîöèàëüí õàëõèí ó÷ðåæäåíüñèí ºàðäà÷íð, îëíà íèèö³ñèí ýë÷íð îðëöâ.

¥öêëä¢ð Áàñœãà Áààòðèí íåðò³ Êåëí-óëñèí äðàìàòè÷åñê òåàòðò ²ð³ñ³í ñîéëûí ê´äë³÷èí ¥äðò íåð³äñí áàéðèí õóðã áîëâ. Ìàíà òàœº÷èí öóã ðàéîäàñ èðñí ñîéëûí ê´äë³÷íð, àðòèñòíð, áè÷³÷íð çàëûã 䢢ðãâ. Ò¢ð¢ë³ä ò³³ç äååð Òðîèöê áèëã-ýðäìèí øêîëûí ñóðºóëü÷íðèí êåëí-óëñèí çåâñãèí îðêåñòð ºàð÷ èð³ä õàëüìã äó-áèèºèí àéñìóäûã íààäâ.

Ýëñò áàëºñíä á³³äã ä´íò³ Àþí Öåðåíîâà óíèâåðñèòåòèí ìåäëä ¢¢ëääã "Àëòí" ãèäã õîðåîãðàôè÷åñê ñòóäüä îðëöíà. Áè÷êí ꢢêí õàëüìã áè ñ³³í³ð áèèëí³. Ýí õàëüìã á¢øì¢ä, óëàí çàëàòà ñ³³õí ìàõëà ´ìñõä³í äóðòà. Õàëüìã óëñèí õóâö-õóíð ýí¢ã èê³ð ñîíüìñóëšàíà.

Ýëñò áàëºñíà öóòõëœä "Äîðä ¢çãèí ðîòîíä" (ò´ñâèí ò¢¢ðâ³÷íü íåð ºàðñí àðõèòåêòîð Âëàäèìèð Ãèëÿíäèêîâ) á³³í³. Äîòðíü õàø ÷îëóºàð êåñí ê¢ñäóíäóð ìåòð Áóðõí Áàãøèí ê´ø³ (ò¢¢ðâ³÷íðíü - ñêóëüïòîð Âëàäèìèð Âàñüêèí áîëí çóðà÷ ϸòð Óñóíöûíîâ, 1995 šèë) ¢çš áîëõìí.