Өөрд угта күмс альк һазрт бәәршлдг гихлә, күн болһнд мана Хальмг Таңһч болн хол һазрин Шинҗән шуд сангдна. Зәрмснь Моңһл орн-нутгин барун захиг чигн санхмн. Зуг Киргизь орн-нутгин өөрдиг санхнь ховр. Нурһлҗ энүнә тускар тас медхш. Эдн Иссык-Куль нуурас хол биш бәәршлнә. Тер һазрт яһҗ күрәд ирсмб, тендән яһҗ әмдрсмб гисн ик соньрхлта сурврмуд үүднә.

«Эрүл-менд харлһн» гидг келн-улсин төсвәр түрүн медицинск дөң күрглһнә халхиг делгрүллһнд ик оньг өггдҗәнә. Селән һазрт бәәдг эрүл-менд харлһна бүрдәцсин материальн-техническ ул батруллһна, тедниг өдгә цага кергсләр тетклһнә, шин ФАП тосхлһна төрмүд хаһлхин төлә олн зүсн керг-үүлдвр күцәгдҗәнә. Болв хамгин түрүнд селәнд эрүл-менд харлһна көдләчнр көдлх зөвтә. Сүл цагт эн төр нәрн болн эркн чинртә болҗахнь нуувч биш. Тегәд селән һазрт олн җилдән көдлҗәдг улс отг-әәмгтән күндтә болдгнь учрта. Ик Буурла района Зунда Толһа селәнә фельдшерск пунктд һуч һар җилдән көдлҗәх Уланкин Эрднь болн Байрта нег һазра улс дунд тоомсрта болн күндтә болна.

Сталинградын дәәлдлән (1942-ч җилин така сарин 2-с авн 1943-ч җилин лу сарин 2 күртл) күмн-улсин тууҗд хамгин ик гидг бәәр-бәрлдә болснь маһд уга. Шишлң то-дигәр терүнә йовудт хойр таласнь 2 сай һар күн әмнәсн хаһцсмн. Эндр Сталинградын дәәлдәнд советск цергүд немш-фашистнрин цергүдиг хамх цоксн Өдр болҗ темдглгдҗәнә.

Хальмг Таңһчд селәдин бәәдл-җирһл кезә чигн олн улсин җирһллә залһлдата бәәсмн. Таңһчиг 1943-ч җилин бар сарин 28-д уурулсна, олн улсиг малын вагодт орулад, ямаран чигн учр-утх угаһар Сталинә зәрлгәр киитн Сиврүр тууврт күчәр йовулсна ашт кесг зун хальмг селән хоосрад, әмтнә малнь мәәллдәд, мөөрлдәд, нохаснь хуцлдад үлдв.

Одахн мана орн-нутгин зәрм балһсдт блогер йосна зөв уга митингс болв. Ода цаг йир әәмшгтә, вируста гем түгҗәнә, тегәд тиим түрү-зүдү бәәдлиг улм муурулдг керг-үүлдвр төрүц керг уга. Әрәсәд тогтурта биш бәәдл өргҗүлх күцлтәһәр тиим демонстрац кегдҗәнә, деед үзгин орн-нутгуд тиим кевәр эврәннь политикән күцәхәр седҗәнә.

Элст балһснд сул цаган сәәнәр давулдг арһ уга гидг төр дару-дарунь соңсгдна. Миниһәр, энүнә туск күр айстан босхсн төр биш. Эн төр лавта бәәнә, тегәд энүг хаһлх кергтә.

О ссыльном детстве рассказал Наран, у него есть старший брат Джиргал. В школу они не ходят. Мать, числившаяся на швейной фабрике, была надомницей: шила наволочки; отец, вернувшийся с фронта, почти все время находился в больницах и госпитале после четырех ранений. Работал на заводе в две смены, учился заочно в радиотехникуме. Это ближний круг маленького рассказчика. Место действия в повести – Новосибирск. Послевоенный хронотоп явлен через приметы: пятиэтажные дома, построенные пленными немецкими солдатами, фронтовики-инвалиды, полуголодное существование с очередями за мукой, чувство постоянного, еще не осознанного и непонятного страха, передававшегося братьям от матери.

Вузмудын медлд билгтә күүкдин төлә школ-интернатмуд бүрдәх. Тиим интернатмуд секлһн – цагин неквр. Билгтә әмтн альд болв чигн, болв хамгин түрүнд номин, сурһуль эрдмин халхд кергтә. Эдн шин технологийсиг делгрүлх, йиртмҗ шинҗлдг, экологийиг харсдг болн нань чигн номиг иргчдән гүүдүлх зөвтә.

Одахн мана орн-нутгт йосна зөв уга митинг болв. Терүг бүрдәсн улс социальн сетьд бичкдүд дунд худл зәңг тархаһад, цуһар эн керг-үүлдврт орлцх дуудвр кесмн. Әрәсән закаһар насни дигт күрәд уга бичкдүд политическ керг-үүлдврмүдт орлцх зөв уга болҗана. Болв кесгнь терүг медлго терүнд орлцв. Нурһлҗ эдн ямаран учр-утхтаһар эн митинг давулгдҗахиг учртан авлго соньмсад тиигәрән одснь лавта.

2020-ч җилд мана таңһчд үрән асрлһна амрлһнд бәәдг болн күүкднь сурһульчнр болҗах күүкд улс мергҗлтән өөдлүлв. «Демографь» гидг келн-улсин төсвин «Күүкд улст көдлмш олҗ авхднь туслһн» гидг региональн көтлврин медлд 40 күүкн күн шин эрдм дасв. Ода деерән 41 күүкн күн сурһулян төгсәв, теднәс өрәлнь шин эрдмәрн көдлҗәнә.