Шидр Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату таңһчин медәтнрин Хүүвин ахлач Валерий Богдановла харһад, ончта өөнләнь йөрәв. Олн җилдән таңһчин делгрлтин төлә үнн-чик седклтәһәр көдлҗ йовхиг Бату Сергеевич темдгләд, Валерий Петровичд ик ханлтан өргв.

Бурхн Багшин номд шүтдг улс хамгин икәр күндлдг бурхд дунд Ноһан Дәрк онц орм эзлнә. Зөвүр-зовлңгас харсҗ авдг, даңгин дөң болхар адһдг бурхн болҗ, әмтн дунд тааслт олҗ күндлгднә. Авалокитешвара бурхна нүднәс һарсн нульмснас эн үүдсмн гиҗ домгт келгднә. Тегәд чигн төрхәрә өр-өвч седкләрн, дөң күргх зүткмҗәрн Ноһан Дәрк цуг әмтә тоотд евәлтә болхнь медгдсмн.

Сүл җилмүдт хальмгар бичдг биш, хальмгар келдг әмтнә тонь баһрад йовна. Эннь маш һундлта йовдл болҗана. Тедү мет хальмг келәр күүнддг, хальмгар ухалдг, хальмгар келвр, шүлг бичдг улсиг альхн деерән бәрәд, эрк биш урмд өгх кергтә гиҗ санҗанавидн. Тиим улсин негнь – Карун Майя. Хальмг Таңһчд Майя Бадмаевнаг эс меддг күн ховр болх. Яһад гихлә һартан өөтә, бәрсән кедг эн күүкд күн мана хальмг өвкнрин сойлан, заң-заңшалан медсн деерән оньдин баһчудт медүләд, үлгүр-үзмҗ болад, даң эврә медрләрн хувалцна. Авъяста күн олн билгтә болдг. Майя Бадмаевнан тускар бас тиигҗ келҗ болна. Бас негн билгнь – шүлг үүдәлһн.Эврәннь шүлгүдән бичхләрн амн үгин үүдәврмүдәс иш авч, терүнә кесг эв-арһ олзлҗана. Үүдәврмүдтән мана зөөр болҗах кезәңк хуучн цецн үг, келц үгмүд, мартдгсн үгмүд орулад, өөрд-моңһлын янз дахад ке даршлһта, эркн чинртә шүлгүд үүдәнә. Тегәд Майя Бадмаевнан бичсн “Мини җирһл” “Тег” хойр шүлгиг тана оньгт тусхаҗанавидн. Халуч, төрскнч күүнә зүркнәс цувлдад төрсн шүлгнь эврәннь умшачнран олад, эднә седкл-зүркиг йосндан авлх гиҗ нәәлҗәнәвидн. Тегәд Майя Бадмаевнаг күүкд улсин сән өдрлә йөрәҗ, цааранднь шүлгүдән нәәрүлтн гиҗ әрүн цаhан седкләсн күсч, амулң-менд сән-сәәхниг дурдҗанавидн.

Һучн җил хооран мана орн-нутгт күүкд улсин ниицән бүрдәгдсн болдг. Мана таңһчд эн олна бүрдәцин региональн әңг арвн хойр җил хооран экләд үүлдҗ, эн җилмүдин эргцд олна бәәдл-җирһлд шунмһаһар орлцҗана. Региональн әңгин ханьд ордг күүкд улс олн зүсн керг-үүлдврин седвәр татҗ, дорас өсч йовх баһ үйд төрскнч сурһмҗ өглһнә, өвкнриннь сойл, авъяс болн кел хадһллһна халхд аһу ик көдлмш күцәҗәнә. СЖР-ин региональн әңгин ахлач Кензән Киштән келсәр, мана таңһчин күүкд улс шунмһа, седвәртә, олн төрәр соньмсдг, билгтә болн үнн хәләцтә, тер төләд эднә дөң-тусар кесг чинртә төр хаһлгдҗана.

Хаврин эклцәр дулан өдрмүд эклҗ, нарн һазриг герлтүлҗ, аһарт дууна айс соңсгдҗах болна. Эн сәәхн цагла дууна тускар күүндхнь зокаста. Эн төрин тускар дуучин эрдмиг медҗ авсн күүнәс сурх кергтәнь ил медгдҗәнә. Тегәд баахн наста дууч Айса Брюгидиковала күүндвр тогтасн биләвидн.

Шидр Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Батун зәрлгәр Картин Андрей Әрәсән Президентин медлд Хальмг Таңһчин зөвтә элчин үүлд батлгдв. Таңһчин Толһач Картин Андрейла харһад, шин үүлд орснлань йөрәҗ, кех-күцәх көдлмшиннь зөрүллтин тускар күүндв.

Күүкд улсин нарт-делкән сән өдр угтҗ П.Жемчуевин нертә таңһчин эмнлһнд байрин хург болв. Таңһчин эрүл-менд харлһна делгрлтд ик тәвцән орулҗ, үнн-чик седклтәһәр олн җилдән көдлҗ үүрмүд болн олн әмтн дунд тоомср олсн көдләчнр өөдән ачлврар темдглгдв. Таңһчин эмнлһнә ах эмч Бадм-Һәрән Очр хамдан көдлҗәх үүрмүдтән ханлтан өргҗ, эндрк күнд цагла өөдән мергҗлтән болн байн дамшлтан олзлҗ шин хальдврта гемәс хөрлһнд цуһар арһ-чидлән нөөлго көдлв гив.

Н. Пальмовин нертә Келн-улсин музей эн җил 100 җилә өөнән темдглҗәнә. Музейин тууҗин тускар мана зәңгч энүнә директор Ирина Мучаевала күүндв.

Өдгә цагт хальмг кел делгрүллһнә кергт шунмһа кевәр орлцдг күмсин тонь баһ биш. Үлгүрнь, Хальмг кел делгрүллһнә төвин көдләчнр эврә төсвсән бүтәнә, Элст балһсна мэрин седвәрәр удл уга Элстин уульнцсин, бүрдәцсин чигн нерд орс-хальмг келәр бичгдх. Дәкәд олн бүрдәцс болн блогермүд хальмг кел делгрүлхәр шунна. Интернетд үүлддг «Сойлын сувсн», «Нарна Герл» болн нань чигн багмудыг үлгүрлҗ зааҗ болна. Хальмг келән дасдг улсин тонь җил ирвәс икдәд бәәнә.

Моңһл келтнрин баатрльг дуулврмудын һол дүрмүдиг зурхин төлә зурач сәәнәр зурдг деерән эң-зах уга эрм цаһан көдәһин шарлҗн-буурлдан үнртә аһар киилҗ, тер көдәһәр нүүҗ йовдг әмтнә мөн чинринь медҗ, хуучн тууль-домг соңсад өсч-босч, йоста баатрмудын нүдәр йиртмҗиг үздг күн болх йоста. Тиим күүнә зург хәләһәчнрин үндснд күрч, седкл авлҗ, омг төрүлҗ авдг, наадкснь – уга.
Хальмгудын «Җаңһр» болн бурядын «Геср» алтн делкән амн-үгин зөөрин саңгин деед эрдньсин тоод орҗах моңһл келтнрин алдр баатрльг хойр дуулвр мөн. Эдниг бүтәхд мана өвкнр кесг зун җилмүдин туршт эврәннь бий-седклин күч хураҗ, өлн җидин үзүр метәр келән хурцдулҗ, залу-зөрмгән чигн үг болһнд шиңгрүлҗ авсн болдг. Олн-әмтнә иим үүдәврмүд ик әрүн чинртә болсар, теднә зургуднь чигн өвкнрин сүрә медүләд, хәләсн күүнә омг сергәх йоста. Мана Хальмг Таңһчд тер мет зурҗ чаддг нег йоста зурачнрин баатр Цоңхлан Төмр бәәнә. Ода тер Геср хаана зургудыг зурсинь медәд харһҗ күүндүв. Мана күүндвр соньн болсар цуг умшачнрт терүгән күртәҗәнәв.