Һаха сарин 27-д, шар шаҗна хург болҗасн хойрдгч өдрлә Хальмг ик сурһульд «Шар шаҗна сойл – утх-зокъял, билг-эрдм, архитектур» гидг нертә сүүр болв. Түүнә көдлмшиг Санкт- Петербургин ик сурһулин профессор Анатолий Алексеев-Апраксин һардв. Эн күүндврт кесг номтнр, орн-нутгудын элчллтсин элчнр орлцҗ соньн илдкл кев. Тер тоод Шри Ланка орн-нутгин элчллтин селвгч Пубудини Михирави Диссанаяки шажна кезәңк хурлмудын, тедн кезә тосхгдсинь болн теднә архитектурин тускар келҗ өгәд, дигтә цәәлһв. Шри-Ланка хамгин түрүнд Бурхн-багшин ном делгрҗәсн орн-нутгудын негнь болҗана, тенд архитектурин кесг бумбс, кезәңк хурлмуд бәәнә гиҗ селвгч келв. Хальмг Таңһчла кесг халхин нөкцлт делгрүлхәр эдн белн бәәнә.

Һаха сарин 27-д Хальмг ик сурһулин ул деер вузмудын негдлтин сүүр болв. Энүг хальмг вузин һардач Салан Бадм һардв.

Элстд һаха сарин 25-д шар шаҗна нарт-делкән ик хург эклв. Шар шаҗнд шүтдг әмтнә күчинь хамцулҗ һазр деерк җирһлин таалыг ясрулҗ, сойлынь делгрүлҗ, хоорндан нөкцлтән өргҗүлҗ, дамшлтарн хувалцх төрмүд ик хургт тәвгдҗәнә. Эндрк өдрин чинвртә бәәдлин таалд тиим хәләц ик чинр зүүҗәнә.

Ямаран чигн келн-әмтнә амн үгин зөөрнь байн болдг. Нарт-делкәд амн үгин зөөр болҗ хадһлгдсн олн зүсн үүдәврмүд бәәнә. Тедн дунд хальмг баатрльг «Җаңһр» дуулвр бас эврәннь онц орман эзлв.

Одахн Сарпуль балһсна шаңһа аграрн ик сурһулин ул деер номин халхар ик хург болв. Селәнә эдл-ахун мергҗлтнриг белдлһнә болн эн салврин номиг делгрүллһнә шин зөрүллтсин тускар энд тодрха күүндвр бүрдәгдв. Хальмг ик сурһулин һардач Салан Бадм, агрономийин тиңкмин һардачин үүл дааҗадг селәнә эдл-ахун номин доктор Баатрин Владимир, КНИИСХ-н һардач Хахлинә Арслң, КалмГУ-н сурһулин болн методикин заллтын (УМУ) ахлач Ороса Санан эн күүндврт орлцв.

Одахн Хальмг ик сурһулин һардвр, багшнр болн оютнр Хар һазра района һардврла харһҗ кесг төрәр күүндвр кев. Иим харһлтс сән авъяст тохрв, энд района кесг салврин элчнр тооцаһан өгч, ямаран көдлмш күцәҗәхин, ямаран мергҗлтнриг күләҗәхин тускар келҗ өгнә. Хар һазра РМО-н толһач Болдра Валерий района делгрлтин тускар тодрхаһар келҗ өгв, тиигәд селәнә эдл-ахуд тохма мал асрҗадг улс нүүрт йовна, Хальмг ик сурһульла эн салврт шин эв-арһ олзллһна халхар хамцу үүлдҗәнәвидн,

Хальмг ик сурһульд багшнр болн оютнр сурһулин шин җилән эклв. Ода СВО-н ветеранмуд «Герои-08» көтлврт орлцҗ, таңһчин ик сурһульд тааста эрдмән экләд дасчана. Талдан балһсна ик сурһулин багшнр Элстүр ирҗ бас ик сурһулин олн төрәр тоолврарн хувалцҗ, шинҗллт гүүдүллһнд урмд өгчәнә.

Райодын болн теднә селәдин сурһульмудт багшнр күртҗәхш гисн төр тавн-зурһан җиләс нааран һара. Терүг күцәлһн амр биш керг. Ик Буурла района һардвр болн депутатнр терүнд ик оньг тусхаҗ, нааран көдлхәр ирҗәдг багшнрт 1 сай арслңга немр дем өгх шиидвр батлад, тиим кевәр бәәдлиг ясрулх эв-арһ олҗ авв. Эн седвәрин тускар бидн района толһач Кекән Арсланла (зургт барун таласнь) күүндвидн.

Түрүн хальмг профессор Бадмин Батан нертә Баһ Дөрвдә гимназь таңһчин сән гисн сурһульмудын тоод орна, сурһульчнрнь таңһчин болн Цугәрәсән марһаст кезә чигн йилһрнә. Гимназин һурвн давхр гериг 1977 җилд тосхла, тегәд ода тәвн шаху җил болад хуучрад бәәсн гериг тосхачнр шинрүләд, эрс-ораһинь шинәс бүркәд таньҗ болшго кевәр сәәхрүлҗ хүврүлв.

Одахн Москвад, Келн-улсин «Әрәсә» төвд, Цугәрәсән багшнрин чуулһн болв. Цуг орн-нутгас 1,2 миңһн багш ирв, тер тоод Хальмг Таңһчин багшнр, сурһулин һардачнр болн таңһчин сурһуль-эрдмин болн номин министр Александр Ким чуулһна көдлмшт орлцв. Тер мет Әрәсән РАН-а, Орн-нутгин Хүүвин депутатнр болн сенатормуд, күцәгч йосна болн олна бүрдәцсин элчнр бас эн чуулһнд орлцсинь темдглхмн.