Мана селәнә әмтн дунд Һәрән Николай күндтә, тоомсрта, цаһан седклтә күн болҗ тоолгдна. Эн 1954-ч җилд лу сарин 14-д Новосибирск мүҗин Андреевск района Ясная поляна селәнд һарсмн. Тенд эднә өрк-бүл тууврт бәәсмн, эк-эцкнь өрк-бүлән теҗәхин төлә гүҗрҗ көдлҗ йовсмн. 1956-ч җилд эднә өрк-бүл төрскн һазрурн нүүҗ ирв.

Церглҗ йовсн цагтан би нурһлҗдан 1973-ч җилин хөн сард цергт мордсн көвүдлә үүрлҗәләв. Тедн дунд ингуш келн салдс Умар Муталиев бәәсмн. Эн мана ротын нүүрлгч спортсмен бәәснь маһд уга.

Күн болһн бәәҗ-бәәҗәһәд иньгллтин тускар ухалдгнь маһд уга. Би бас хая-хая бийәсн сурнав: «Иньгллт гисн юн үг?», «Ямаран үүрллһиг лавта иньгллт гиҗ нерәдҗ болхмн?», «Йоста нәәҗ ямаран болх зөвтә?», «Бәәдл-җирһлин ямаран девсңд иньгллт нег үлү бат болдмн?» болн нань чигн тоот намаг соньмсулна.

Өөрд угта күмс альк һазрт бәәршлдг гихлә, күн болһнд мана Хальмг Таңһч болн хол һазрин Шинҗән шуд сангдна. Зәрмснь Моңһл орн-нутгин барун захиг чигн санхмн. Зуг Киргизь орн-нутгин өөрдиг санхнь ховр. Нурһлҗ энүнә тускар тас медхш. Эдн Иссык-Куль нуурас хол биш бәәршлнә. Тер һазрт яһҗ күрәд ирсмб, тендән яһҗ әмдрсмб гисн ик соньрхлта сурврмуд үүднә.

Хальмг Таңһчд олн келн-улс ни-негн бәәҗ, кен-негнәннь сойл, авъяс болн тууҗ күндлҗ, хамдан эн һазрин цецгәрлтд тәвцән орулҗ йовна. Кесг келн-улс хальмг теегт ирәд, энд хөвән олҗ, насн-җирһлиннь туршарт бәәнә. Төрҗ һарсн һазран эдн тодлдг болв чигн, элгн-садндан гиичлҗ одсна дару хальмг теегән санҗ хәрү нааран адһна. Хол 1981-ч җилд баахн Роман Гусейнов Донецк балһснд милицин сурһуль төгсәснә дару хальмг һазрт күч-көлснә хаалһан эклсмн. Тер цагас авн дигтә дөчн җил болв, энд хойр күүкнь һарв, ачнр-зеенрнь өсчәнә.

Баһ Дөрвд селәнд хөрн тавн җил хооран көгшдин болн гемтәшалтгта улсин гер-интернат секгдсмн. Түрүләд энд зуг зурһан күн билә, эндр болхла эн социальн бүрдәц 53 көгшдин төлә йоста эврә гернь болв. Социальн көдләчнр күн болһнд килмҗән тусхаҗ, эдниг арднь орҗ сәәнәр хәләҗ сүл өдр күртлнь өөрнь бәәнә. Энд бәәдг медәтнр гертән бәәснлә әдл бәәҗ, эднә төлә сән таал тогтаснд, эднә җирһлд байр-бахмҗ үүдәхин төлә соньн керг-үүлдврмүд бүрдәснд ханна. Шидр бидн эн социальн бүрдәцин һардач Манҗин Людмилад җиңнүләд, гер-интернатын өдр-бүрин тускар келҗ өгхиг сурвидн.

Эрднин экн цагас авн нарт-делкән күмн-әмтн үйәс үйд медрлән дамҗулад өгдг мөн. Көгшд дунд болн баһ наста улст әмдрлин ут хаалһдан үзсн-соңссн юман медүләд, үнлҗ болшго дамшлтарн хувалцна. Настнран күндлҗ эднә келсн юм соңсад, үгднь багтад йовхнь сән керг мөн. Энүгән мартл уга шидр мадн күч-көлснә ветеран Сергей Манджиевич Ивановла харһад, терүнә әмдрлин хаалһ болн көдлмшин тускар сурвидн.

Городовиковск района Амр-Санан селәнд бәәдг Шириновихнә өрк-бүлин тууҗин тускар бичхәр бәәнәв. Эднә уңг-тохмин төрскн һазр - Бүдрмс әәмгин Кердәтә хотн (ода Амр-Санан селән). Эднә өвкнр бәәхтә улс бәәсмн. Октябрьск хүвсхлин хөөн эднә өлг-эдиг шин Советин йосн булаҗ авсмн. Яков болн Баин Шириновихн дөрвн көвүтә билә. Көвүд төрхлә, сән йор гиҗ хальмг улс тоолна. Өрк-бүлд көвүн бәәхлә тохм тасрдмн биш.

Мана орн-нутгт, тер тоод Хальмг Таңһчд, сүл цагт нилхд төрлһиг урмдуллһна керг-үүлдврмүд күцәгдҗәхәс иштә олн үртә өрк-бүлмүдин то икдәд бәәнә. Олн үр асрҗах эк-эцкнрт социальн демин мөңг өгч, эдниг дөңндг деерән олн үртә өрк-бүлин чинр өөдлүллһнә кесг марһас давуллһн сән авъяст тохрҗана. Мана таңһчд олн үртә өрк-бүлмүд федеральн болн региональн халхар күргҗәх дөң авч, шаңһ эднә төрмүдт һол оньг өгчәхиг темдглнә.

Давсн зун җилин 60-ч җилмүдт мана орн-нутгт, тер тоод Хальмг Таңһчд, баһчуд механизаторин эрдм дасч төрскн селәндән көдлхиг урмдуллһна керг бүрдәгдсмн. Мана таңһчд зу һар күүкн-көвүн тер кергт орлцв. 1973 җилд мана таңһчд күүкд улсин түрүн тракторн бригад Целинн района «Балковский» совхозд бүрдәгдсмн. Бәәрн селәнә күүкд улс «Улан альчур» гидг бригад бүрдәҗ, селәнә эдл-ахун халхд көдлҗ йовсмн. Тер бригадын ханьд көдлҗ йовсн Манҗин Тамара тер цага тодлврмудар хувалцҗ, Басан Городовиковла харһҗ йовснаннь тускар келҗ өгв.