Эрт урд цагт эрм цаһан көдәһәр гүүһәд төгәлҗ йовсн нег үнгн, бутын йоралд бәәх бөднә җулҗухаг олҗ үзәд, шүлснь һооҗҗ: «Ода тавта нег амтта идш олв», – гиһәд идхәр байрлҗ бәәтл, бөдн күрәд ирҗ.

Чиңгс Хаана үйд моңһлын цорһар нердг әрк зокагдн делгрҗ гинә. Тиигәд әрк уусн күмс эрүл уханасн салҗ, элдвин бәәдл һархин хамт, зәрмин нег цергин күмс чигн әрк ууҗ дәәнә цергәс алдад бәәсн гинә.

Кезәнә Һалдмба баатр Хоңхлзуран унад нутг бәәрлсн уста-өвстә һазрт ирәд нег әәл олҗ хоный гиҗ бодад йовҗ. Асхн оран алднд хойр баран үзгдҗ гинә. Тиигәд Хоңхлзуран алхлулн күрәд одснд негнь ик цаһан гер, негнь бичкн хар җолм сәнҗ. Ик цаһан герт хоный гиҗ санад ик цаһан герин һаза бууһад герт орхд герин нег талднь хурһн-ишк көңнсн бәәҗ гинә. Герин эзнтә мендләд, теднә герт хонхар келснд герин эзнь баахн дурго бәәдл һарһснд Һалдмба баатр үг уга һарч мөрән көтләд ик цаһан гертәс баахн төсрцр бәәсн бичкн хар җолмд одҗ. Тиигәд мөрән җолмин һаза уйҗ оркад хар җолмд орҗ.

Хар Һазра заповедникд зерлг аң-аһрусиг йирин йиртмҗин бәәдлд харҗ хадһллһна көдлмш арднь орҗ кегднә. Шидр заповедникин номин көдләчнр белдсн һурвн төсв мөрә шүүҗ авв.

Элстд мөрн сарин нег шинлә Н. Пальмовин нертә Келн-улсин музейд дарани һәәхүл секгдв. Әрәсәд үүлддг цуг делкән аӊхун йиртмҗин саңгин зург цокачнр белдсн зургудын һәәхүл болв.

Хальмг Таңһчин Толһач Хаска Бату бат тосхлтын объектсин тосхлт, реконструкц болн бат ясвр тетклһнә региональн штабин сүүр давулв. Терүнд таңһчин правительствин гешүд, райодын муниципальн бүрдәцсин толһачнр, тосхлтын болн төсвин бүрдәцсин һардачнр орлцв.

Өвкнрин тууҗ сергәсн соньн нег йовдл Н. Пальмовин нертә Келн-улсин музейд болв. 1812-ч җилин Төрскән харсгч дәәнд ончрсн хальмг Серебджаб Түмн нойна нерн ода амлгдҗ келгдҗәнә, терүнә кеҗ-күцәсн тоотыг, терүнә кергиг цааранднь йовулсн тохмин кесн тоотыг сергәх учр харһв.

Давсн долан хонгт Баһ Чонса хурлын өөр Цаһан аавин көшә босхгдла. Эн көшәг Лиҗихнә өрк-бүлин седвәрәр босхсн болдг. Кезәнә, Хүвсхлин өмн, Чонса һазрин медлд олн хурлмуд, Бурхн шаҗна ном сурһдг Чөөрә хурл чигн бәәсн билә. Ода чигн бас баһ биш сидтә, чинртә һазр чигн бәәнә: Маани багшин суврһ, Ноһан Дәркин өлмән мөр, зәәсң Доңдга Увш-Эмгнә хойр давхрта чолун гер болн нань чигн. Одахн бидн зүүһәр хатхад эмндг Әрәсәд нертә эмч Лиҗин Дольганла харһлавидн. Келхд, Дольган Николаевич хальмг келәр һардг ор һанцхн “Хальмг үннд” йир дурта, тегәд газетиг күндләд күүндврт орлцв.

Моһа сарин 25-д таңһчин сойлын көдләчнр байрин өдрән темдглв. Эн җил байрнь йиртмҗин му биш таалд давв. Хаврин түрүн сарин өдрмүд йирин әдл болхш.

Эндрк мана гиич болҗ «Адык – страна Бумба» гидг төсвин түүрвәч баһ наста арһлач Муушкан Бадм ирсн бәәнә. Бидн Бадмла ахрар эн соньн төсвин тускар күүндвидн.